سی سخت

شهری در ۳۵ كیلومتری شمال غربی شهر یاسوج و در استان كهگیلویه و بویراحمد ایران قرار دارد. این شهر مركز شهرستان دنا است.

جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵، برابر با ۶٬۸۱۴ نفر بوده‌است . گویش مردم این شهر لری می‌باشد.

این شهر در دامنه كوه دنا بلندترین كوه رشته‌كوه زاگرس واقع می‌باشد و منطقه‌ای گردشگری به‌شمار می‌آید. از جمله مناطق گردشگاهی این شهر می‌توان به كوه گل-چشمه میشی-دشتك-بن رود و بندان اشاره كرد. شهر سی سخت با مساحت تقریبی ۵/۲ كیلومتر مربع در دامنه كوه ۴٬۴۰۹ متری دنا واقع گردیده‌است برای مسافرت به این شهر می‌توان از جاده یاسوج به سی سخت استفاده كرد.و یا از اصفهان-سمیرم-سی سخت به این شهر رسید (اصفهان – سمیرم اتوبان است)

چشمه ها

چشمه میشی:
بزرگترین و پرآب‌ترین چشمه‌اش چشمه «بشو = Bocu» یا چشمه میشی است كه در پائین گردنه بیژن قرار گرفته وآب آن با وجود تامین آب آشامیدنی شهر،زمینهای زراعی ده بزرگ سی‌سخت را نیز آبیاری می‌كند.

چشمه سرد:واقع در منطقه كوه گل شهر سی سخت.

چشمه توف:مشرف بر شهر توریستی سی سخت. این چشمه در مسیر صعود به قلهٔ دنا قرار دارد. این چشمه در تمام فصول سال دارای آبی گوارا و خنك می‌باشد.

چشمه تاگی:دارای آبی خنك و گوارا كه عطش كوهنوردان را بر طرف می‌كند.. از آب این چشمه برای آبیاری باغات انگور و سیب و گردوی منطقهٔ كلنجه استفاده می‌شود.

چشمه تاگی-چشمه سیاه-چشمه ریزك-چشمه بایی-چشمه توفو…

سی سخت شهر سی پهلوانی كه در دامن دنا آرمیده‌اند

از میان جنگلهای هزار ساله بلوط و سینه كش كوه پایه های سترگ زاگرس جنوبی كه می گذری به “سی سخت” می رسی كه چون نگینی سبز، سر بر دامن سپید دنا نهاده و آرمیده است.

آنجا كه كوهها پشت در پشت هم ایستاده و بلوط های هزار ساله زاگرس قد برافراشته اند، چشمه ها می جوشند و رودها می خروشند، شهر سی سخت با طبیعت رازگونه خودنمایی می كند.

شهری كه نام آن برگرفته ازنام سی پهلوان نامی كی خسرو كیانی و كشته شدن آنان در محلی بنام گردنه بیژن در دل قلل دناست.

سی سخت ، سرسخت و باغ آشیان ، در دامنه رشته كوهی سترگ ، آرام گرفته است. اینجا مردمانی دارد با سخاوت چشمه هایش و به صبوری قله هایش . ارتفاع بالای دوهزار متری سی سخت ،سرمای زمستانی را در اینجا تداوم بخشیده است ، باغ های سرسبز انگور وسیع در فصل بهار و دل انگیز تر و رویایی تر در فصل پاییز هوش از سر هر رهگذر و مسافری می رباید. چشمه های جوشان ، تپه های سرسبز و گل فرش و رشته كوه هایش در سایه سار قله پوشیده از برف دنا ،یكی از بی نظیر ترین مناطق گردشگری ایران زمین را آفریده است.

سی سَخت یكی از شهرهای استان كهكیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران و در 35 كیلومتری شهر یاسوج مركز این استان واقع شده است. سابقه روستایی سی سخت به ۱۳۵ سال قبل برمیگردد و در سال ۱۳۶۲ به جمع شهرهای كشور پیوست . جمعیت سی سخت حدود 8500 نفر می¬باشد كه ایشان بخشی از ایل بویراحمد سفلی و از نژاد لُر و زبان آن ها فارسی با گویش لُری است.این شهر سالانه شاهد بازدید گردشگران داخلی و خارجی فراوانی است. برای مسافرت به این شهر می توان از جاده یاسوج به سی سخت استفاده كرد و یا از جاده اصفهان-سمیرم-سی سخت به این شهر رسید.

اقتداری، در كتاب «خوزستان و كهگیلویه و ممسنی» چنین می نویسد:  نام سی سخت در متون جغرافیایی به صورت سی سخت، سیم سخت، سیم بخت، و امثال آن آمده است.

در كتاب "ارجان و كهكیلویه" درخصوص وجه تسمیه سی سخت نوشته شده است: «محلیان این سامان به روایت از راویان قدیمی گفته اند كه واژ اصلی سی سخت بدین ترتیب بوده است كه سی مرد فولادین و سر سخت منطقه تصمیم داشته اند در زمستانی پر برف و یخبندان از گردن معروف «بیژن» عبور نمایند ولی به علت مسدود بودن گردنه از برف و سرمای بیش از حد، هم آن سی نفر در این راه كشته شده اند. از این رو این منطقه را سی سخت یعنی سرزمینی كه سی تن از سخت ترین مردان آن زمان در آن جان سپرده اند، خوانده اند. اهالی بویراحمد علیا معتقدند كه كی خسرو پادشاه حماسی ایران در محل «تل خسرو» كه در قلب بویراحمد است، لهراسب را به جانشینی خود انتخاب كرد و خود با سواران به سمت سی سخت كنونی حركت كرده و در محل "چشمه بشو" كی خسرو و سواران فرود آمدند و خود را شستشو دادند و در موقع عبور از «گردنه بیژن» به قدری برف و باد و كولاك شدید بود كه كی خسرو و همه سواران از بین رفتند.

سی سخت دارای پیشینه تاریخی بسیار قدیمی است و سابقه سكونت در شهر سی سخت به قبل از اسلام برمیگردد. آثار سفالی تمدنهای قدیمی در حفاریهای این شهر به وفور یافت شده است و اخیرا گورهای انسانی با قدمت ۳۰۰۰سال قبل از میلاد در این شهر كشف شده است. در«تل اسپید» آثاری از هزاره اول تا دوره ساسانی و تا دوره صفوی شناسایی شده و این تپه در آثار تاریخ ملی به ثبت رسیده است. همچنین تل قلات كه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده  دارای آثاری از دوران سلجوقی تا قاجاریه است.

برخی از مهمترین جاذبه های گردشگری این منطقه عبارتند از:
 كوه دنا: این كوه با ارتفاع 4409 متری كه تمام شهرت سی سخت در نظر گردشگران خارجی و كوهنوردان از آن نشأت می گیرد، با شكوهی تمام در هنگام ورود به شهر از دوردست به چشم می خورد. از آنجا كه سی سخت در دامن دنا از رشته كوه های زاگرس واقع شده است، اطراف آن را كوه هایی زیبا از جنگل بلوط با پوشش خاص طبیعی فرا گرفته است.

دریاچه كوه گل : این دریاچه بسیار زیبا در نزد محلیان به «بَرم كوه گل» شهرت دارد و از دیگر جاذبه های طبیعی سی سخت به شمار می رود.

گردنه ی بیژن : با ۳۲۰۰ متر ارتفاع در ۶ كیلومتری شمال شرقی سی سخت مرتفع ترین گردنه ی ماشین رو در كشور است. این گردنه به یاد بیژن، پهلوان نامی لشكر كیخسرو، بیژن نامیده شد. در فصل زمستان به خاطر وجود برف در جاده، نمی توان راهی آنجا شد. اما در اردیبهشت ماه می توان از میان دیواره های برفی عبور كرد و شاهد زیبایی شگفت انگیز این گردنه بود.

دشتك:دشتی كوچك كه در فاصله 8 كیلومتری غرب سی سخت و در دامنه رشته كوه سر به فلك كشیده دنا واقع است. در انتهای دشتك «مِلی كشی» را می توان دید كه یكی دیگر از جاذبه های این منطقه است. ویژگی برجسته دشتك وجود جنگل های آكنده از بلوط است.

چشمه «میشی»: بزرگترین و پرآب ترین چشمه این منطقه چشمه میشی است كه در پائین گردنه بیژن قرار گرفته وآب آن با وجود تامین آب آشامیدنی شهر،زمینهای زراعی ده بزرگ سی سخت را نیز آبیاری می كند. 

چشمه «طوف»: این چشمه كه مشرف بر شهر توریستی سی سخت است در مسیر صعود به قله دنا قرار دارد. این چشمه در تمام فصول سال دارای آبی گوارا و خنك است.

 چشمه «تاگی»: چشمه ای دارای آبی خنك و گواراست و عطش كوهنوردان را بر طرف می كند. از آب این چشمه برای آبیاری باغات انگور و سیب و گردوی منطقه كلنجه استفاده می شود.

چشمه « سردو» : این چشمه نیز در منطقه كوه گل شهر سی سخت قرار دارد.

دشتی كوچك كه در فاصله 8 كیلومتری غرب سی سخت و در دامنه رشته كوه سر به فلك كشیده دنا واقع است. در انتهای دشتك «مِلی كشی» را می توان دید كه یكی دیگر از جاذبه های این منطقه است. ویژگی برجسته دشتك وجود جنگل های آكنده از بلوط است

آبشار « ناری» : این آبشار نیز در منطقه سی سخت واقع است. مسیر دسترسی به آبشار ناری نیز از منطقه حفاظت شده دنا واقع در سی سخت و از طریق پاسگاه محیط زیست «خاریدون» است. با سه ساعت كوهپیمایی، از محل پاسگاه به آبشار زیبای ناری خواهید رسید. 8 كیلومتر به سمت شمال غرب شهر سی سخت واقع در دامنه كوه دنا به دشتی سرسبز  كه نمایی از چهار قله اصلی دنا به نام های قزل قلعه، برج آسمانی، مورگل و قاش مستان را برفراز خود دارد خواهید رسید. دراین دشت سرسبز زیردرختان بلوط و بنه می توان رقص علفزارها را به نظاره نشست و از ابهت وعظمت قله دنا لذت برد. قله ای كه اگرچه ازشهر سی سخت قابل مشاهده نیست اما اینجا به راحتی، ما را با دامنه ها و تپه های پر شیبش آشنا و نیزهمراهی می كند. برای رسیدن به آبشار دره ناری منطقه ای زیبا بنام «بن رود» وجود دارد كه دو آبشار دره ناری و توف شاه در آن قرار دارند.این آبشاردر 6 كیلومتری جنوب منطقه امن حفاظت شده دنا با موقعیت طبیعی ویژه و ارتفاع تقریبی 40 الی 70 متر و آب نسبتاً فراوان خصوصاً در فصل بهار منظره بسیار جالبی را پدید می آورد.  

 قلم كوه: از دیگر كوه های این منطقه است كه نشانی از نیم تن شتری را بر خود دارد كه آن نیز آمیخته با افسانه است. افسانه مرگ شتری كه به خاطر تنومندی اش بعد از مرگ نقشی به یادمان آن بر قلم كوه به یادگار ماند.

آبشار توف شاه: در فاصله 10 كیلومتری ارتفاعات جنوبی منطقه امن حفاظت شده دنا با فاصله 5 كیلومتری از آبشار دره ناری با موقعیت بارز و منحصر به فرد در ارتفاعات صعب العبور و با ارتفاعی قریب 100 متر در موقعیت جنوب غربی قله مورد كل دنا واقع گردیده است .

آبشار كوه گل دنا: این منطقه زیبا در فاصله 8 كیلومتری شرق سی سخت و 44 كیلومتری مركز استان قرار دارد. دهانه گاز انبری كوه گل در ارتفاع 3500 متری از سطح دریا، نمایی بسیار زیبا دارد.

غار نول: این غار در كوه گل در 20 كیلومتری منطقه سی سخت شهرستان دنا واقع شده است. غار نول با طول 80 متر دارای چند تالار پلكانی و انشعاب های مختلف بوده و از نظر زمین شناسی حائز اهمیت می باشد.

آبشار تنگه نمك: این آبشار زیبا در فاصله 5/8 كیلومتری شرق سی سخت و در انتهای كوه گل قرار دارد. آبشار از تنگه ای به همین نام به پائین سرازیر می شود.