یكی از حبوبات پر خاصیت، مقوی و قدیمی عدس می باشد كه از آن می توان سوپ ،خوراك ، غذا ها و سالادهای جدید و خوشمزه را طبخ كرد .عدس، گیاهی كوچك و شبیه به نخود است كه در دسته حبوبات، طبقهبندی میشود. عدس در انواع و رنگهای متفاوتی وجود دارد كه در میان آنها میتوان به عدس قهوهای (پاردینای اسپانیایی)، سبز، قرمز (با طعمی خاكی)، عدس «پوی» (Puy) یا عدس فرانسوی با رنگ سبز مایل به آبی، عدس بلوگا یا عدس سیاه و عدس زرد اشاره كرد. شاید برایتان جالب باشد كه بدانید عدس، قدیمیترین نوع حبوبات است كه توسط انسان روی زمین كشت شده است.
گیاه عدس از گیاهان بومی شرق، نواحی مركزی مصر، كشورهای مدیترانهای، اتیوپی، جنوب اروپا، هند و پاكستان بوده و از این مناطق، به آمریكای لاتین نیز گسترش پیدا كرده است. بر اساس برخی از شواهد باستانشناسی كشف شده، عدس از ۶۵۰۰ تا ۷۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نیز كشت میشده است.در حال حاضر، هند، كانادا، تركیه، ایران، چین و بنگلادش از جمله كشورهایی در جهان هستند كه عدس را تولید میكنند. مجموعا مساحت ۴٫۶ میلیون هكتار در سطح جهان تحت كشت عدس قرار دارد و سالانه ۴٫۲ میلیون تن از این ماده غذایی تولید میشود. چین، تركیه، ارمنستان و كرواسی تولیدكنندههای اصلی عدس هستند.
عدسها منبع غنی كربوهیدراتهای پیچیده و مواد مغذی، مولیبدنوم و فولات، فیبر، مس، فسفر و منگنز و همچنین آهن ،پروتئین، ویتامین B۱، پانتوتنیك، روی، پتاسیم و ویتامین B۶ هستند. افزایش متابولیسم بدن، كاهش كلسترول، چربی سوزی، حفظ سطح مطلوب میزان طبیعی قند خون، جلوگیری از ابتلا به دیابت، بهبود هضم، جلوگیری از یبوست و سرطان، كاهش احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی، جلوگیری از كم خونی، بهبود سلامت مغز و تقویت و بهبود دستگاه ایمنی بدن از فواید بیشمار عدس هستند.
سوپ پنج جواهر «دال»
«دال» (dhal)، اصطلاحی در شبه جزیره هند است كه به حبوبات خشكی از جمله عدسها، نخودها و لوبیاها اطلاق میشود كه نیاز به خیس كردن از قبل ندارند. هند، بزرگترین تولیدكننده حبوبات در جهان است. این اصطلاح همچنین برای اشاره به انواع سوپهای تهیه شده با این حبوبات استفاده میشود. این حبوبات در میان مهمترین غذاهای ملی در كشورهای آسیای جنوبی هستند و بخش مهمی از آشپزی شبه جزیره هند را تشكیل میدهند.سوپ پنج جواهر «دال» (Five jewelled dhal)، نام خود را از پنج نوع حبوبات استفاده شده در آن گرفته است. این غذا متعلق به جیپور، پایتخت ایالت «چتیسگر» (Chhattisgarh) در مركز كشور هند است.
مواد لازم:
عدس سیاه (urid dhal)، نخود سیاه لپه شده (chana dhal)، عدس قرمز (masoor dhal)، نخود كفتری زرد (toor dhal)، ماش (mung dhal)، پودر زردچوبه، پودر چیلی، ادویه گرام ماسالا، پیاز ساطوری شده، دنبه، دانههای زیره سبز، تخم گشنیز، زنجبیل رنده شده، سیر له شده، آب لیموی تازه، ماست خانگی و نعنای خردشده.
طرز تهیه:
حبوبات را به همراه آب، پودر زردچوبه، پودر چیلی، ادویه گرام ماسالا و پیاز ساطوری شده در قابلمه بجوشانید تا نرم شوند. كف ایجاد شده روی حبوبات را جدا نكنید. حبوبات را زمانی از روی حرارت بردارید كه نرم نرم شده باشند.دنبه را در یك ماهیتابه بزرگ آب كنید. سپس زیره و تخم گشنیز را به همراه زنجبیل رنده شده در آن بریزید و كمی تفت دهید تا به جلز ولز بیفتند. سپس سیر له شده را در آنها بریزید و پس از ۱۰ ثانیه تفت دادن، بلافاصله آنها را به قابلمه عدسها منتقل كنید. قابلمه را دوباره روی حرارت بگذارید و برای ۳ تا ۴ دقیقه بپزید. قابلمه را از روی حرارت بردارید و آب لیموی تازه را به آن اضافه كنید. سوپ لذیذ خود را در كاسههای سرو بكشید و با ماست خانگی و نعنای خردشده تزئین كنید. سوپ پنج جواهر را میتوان با نان تازه پراتای هندی و پلو نوش جان كرد.
سالاد عدس و هویج
سالاد گرم عدس و هویج كوچك به همراه «لبنه» (labne)، یك سالاد و مخلفات مقوی و بسیار لذیذ است كه شما میتوانید در آن به جای هویج از كدوتنبل هم استفاده كنید. برخی افراد نیز برای خوشمزهتر كردن این سالاد، در آن پنیر فتا یا پنیر نرم بز میریزند.
مواد لازم:
هویجهای كوچك، روغن زیتون، عدس، پیاز قرمز خردشده، سیر خردشده، سركه قرمز، آب لیموی تازه، نعنا و جعفری، بیبی اسفناج، نمك، فلفل سیاه، ماست چكیده غلیظ لبنه و چاشنی «دقه» (dukkah) برای سرو. دقه، نوعی چاشنی خاورمیانهای است كه از تركیب سبزیجات معطر، ادویهجات و آجیل (معمولا فندق) تهیه میشود. سادهترین نسخه این چاشنی با نعنا، نمك و فلفل درست میشود.
طرز تهیه:
فر را در دمای ۲۰۰ درجه سانتیگراد یا ۴۰۰ درجه فارنهایت روشن كنید تا گرم شود. اگر برخی از هویجهای شما بزرگتر از بقیه هستند، آنها را به صورت طولی برش بزیند و همه آنها را در یك سینی مخصوص فر بچینید. روی هویجها مقداری روغن بریزید و آنها را با نمك و فلفل سیاه مزهدار كنید. هویجها را برای ۲۰ تا ۲۵ دقیقه در فر بپزید تا نرم و طلایی شوند.عدسها را بشویید و سنگهای كوچك آن را جدا كنید. سپس آنها را به همراه آب در قابلمه بریزید و روی حرارت متوسط گاز قرار دهید تا به جوش بیایند. سپس شعله گاز را كم كنید و عدسها را برای ۱۲ تا ۱۵ دقیقه بپزید تا نرم شوند. سپس آنها را آبكش كنید و در یك كاسه بریزید. در همین حین، روغن زیتون را در یك ماهیتابه بریزید و روی شعله متوسط گاز قرار دهید تا روغن داغ شود. سپس پیازها و سیر را برای ۳ تا ۴ دقیقه در روغن تفت دهید تا نرم و شفاف شوند.ماهیتابه را از روی حرارت بردارید و سركه و آب لیمو را به آن اضافه كنید. مواد داخل آن را مزه كنید و به اندازه لازم به آنها نمك و فلفل بزنید. عدسها را به همراه هویجها، سبزیجات معطر و اسفناج به ماهیتابه اضافه كنید خوب هم بزنید. مزه سالاد را بررسی كنید و در صورت نیاز، نمك و فلفل بیشتری به آن بزنید. سالاد گرم عدس و هویج را با لبنه و چاشنی دقه سرو كنید.

خورش عدس پرادویه
خورش عدس پرادویه، در اصل یك غذای اتیوپیایی است؛ اما بیشتر كشورهای شرق آفریقا، نسخهای شبیه به این خورش را در برنامه غذایی خود دارند. «بربره» (berbere) یا مخلوط ادویه اتیوپیایی، ادویهای قوی است، پس در ریختن آن احتیاط كنید و كم كم آن را به عدسها بیفزایید تا به طعم مورد نظر خود برسید.
مواد لازم:
پیاز خردشده، روغن كنجد یا بادام زمینی، سیر خردشده، عدس قرمز، مخلوط ادویه بربره، گوجه فرنگیهای خردشده، آب، نمك و فلفل سیاه. مخلوط ادویه بربره نیز با دانههای زیره سبز، تخم گشنیز، فلفل جامائیكایی (allspice)، پاپریكا، نمك، فلفل سیاه، زردچوبه، هل، جوز هندی رنده شده، فلفل قرمز چیلی تند (cayenne pepper)، میخك و تخم شنبلیله درست میشود.
طرز تهیه:
برای درست كردن مخلوط ادویه بربره، میخكها را با تخم شنبلیله، تخم گشنیز و دانههای زیره برشته كنید. سپس آنها را در هاون با فلفل جامائیكایی، پاپریكا، نمك، فلفل سیاه، زردچوبه، هل و جوز هندی بكوبید.پیازها را در روغن سرخ كنید تا نرم شوند. سپس سیر، عدس و ادویه بربره را در آن بریزید و خوب مخلوط كنید. در ادامه گوجه فرنگی و آب را به خورش اضافه كنید و اجازه دهید تا روی حرارت متوسط گاز به جوش بیاید. شعله گاز را كم كنید و خورش را برای ۳۰ دقیقه بپزید. اگر احساس كردید كه خورش كم آب شده است، به آن آب بیشتری اضافه كنید. عدسها در نهایت باید نرم شوند؛ اما وا نروند. خورش را با نمك و فلفل مزهدار كنید و همراه با ماست پرچرب و نان به سر میز بیاورید.

برگر سه عدسه
برگر سه عدسه (Three lentil burger)، غذایی گیاهی و فوقالعاده مقوی است كه خیلی زود آماده میشود. اگر قصد دارید كه یك برگر بدون گلوتن داشته باشید، باید نان پیتا را از طرز تهیه آن حذف كنید.
مواد لازم:
برگرها با عدسهای قرمز، سبز و عدس «پوی» پخته، نخود سبز پخته، پیاز خردشده، سیر رنده شده، زنجبیل رنده شده، فلفل قرمز چیلی، بادام هندی برشته شده، گشنیز و نعنای خردشده، پودر كاری، پودر زیره سبز، تخم گشنیز آسیاب شده، فلفل چیلی ورقه شده، تخم مرغ همزده، آرد نخود و نان پیتای تست شده برای سرو درست میشود. شما برای تهیه سس به ماست یونانی، خمیر كنجد یا ارده، شیره افرا، پوست و آب لیموی تازه و پودر چیلی نیاز دارید.
طرز تهیه:
فر را در دمای ۱۸۰ درجه سانتیگراد یا ۳۵۰ درجه فارنهایت روشن كنید تا گرم شود. مواد لازم برای تهیه برگرها را با هم مخلوط كنید و آنها را به شكل همبرگرهای گرد دربیاورید. روغن را در ماهیتابه بریزید و روی حرارت متوسط گاز قرار دهید تا داغ شود. سپس هر طرف برگرها را برای ۲ دقیقه در روغن سرخ كنید. برگرها را در ادامه برای ۱۰ دقیقه در فر قرار دهید تا بپزند.تمام مواد لازم برای سس ارده را با هم مخلوط كنید و سس را با نمك و فلفل مزهدار كنید. سپس آن را به همراه برگرها، نان گرم پیتا و سالاد سرو كنید. نوش جان!

خورش عدس با برنج كنجدی
خورش عدس با برنج كنجدی (Four corners lentil stew with sesame rice)، غذایی بینهایت لذیذ و خوشمزه است كه قطعا از امتحان كردن آن پشیمان نخواهید شد. شما میتوانید به جای پیاز از تره فرنگی نازك خردشده استفاده كنید یا در صورت تمایل در این خورش، به جای گوجه فرنگی تازه، گوجه آلویی بریزید.
مواد لازم:
روغن نارگیل یا دنبه، پیاز ساطوری شده، نمك، سیر رنده شده، زنجبیل تازه رنده شده، فلفل قرمز تند چیلی، گوجه فرنگی خردشده، لیموی قاچ شده، آب سبزیجات، عدس قرمز و گشنیز، پیازچه یا جعفری خردشده. برای برنج نیز به برنج قهوهای دانه كوتاه، آب، نمك و دانههای كنجد نیاز دارید.
طرز تهیه:
برنج را با آب سرد بشویید. سپس آن را به همراه آب و نمك در قابلمه بریزید و بجوشانید. شعله گاز را كم كنید، در ب قابلمه را بگذارید و برنج را برای ۴۵ تا ۶۰ دقیقه بپزید تا برنجها كاملا نرم شند و آب هم جذب شود. در همین حین، در یك ماهیتابه كمی روغن بریزید و روی شعله متوسط رو به بالای گاز قرار دهید تا روغن داغ شود.پیاز و نمك را در ماهیتابه بریزید و برای ۵ دقیقه هم بزنید و بپزید تا پیازها نرم و شفاف شوند. سیر، زنجبیل، زیره و فلفل چیلی را به پیازها بیفزایید و برای یك دقیقه دیگر تفت دهید تا بوی آنها دربیاید. گوجه فرنگی، عدس، آب سبزیجات و قاچهای لیمو را به مخلوط پیاز و سیر اضافه كنید و اجازه دهید تا به جوش بیاید. درب ماهیتابه را ببندید و مواد داخل آن را برای ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بپزید تا نرم شوند.
برنج را از روی حرارت بردارید و اجازه دهید تا برای ۱۰ دقیقه استراحت كند. سپس آن را با چنگال هم بزنید. در همین حین، دانههای كنجد را روی حرارت متوسط گاز در یك ماهیتابه به مدت ۵ دقیقه برشته كنید و هم بزنید تا طلایی شوند. كنجدهای برشته را به برنج بیفزایید و هم بزنید.باقیمانده لیمو را روی خورش بچكانید و با نمك و فلفل، آن را مزهدار كنید. خورش را روی برنج كنجدی بریزید و آن را بلافاصله سرو كنید.

سالاد عدس و گریپ فروت و ماهی
سالاد عدس و گریپ فروت به همراه ماهی خال خالی دودی (Smoked mackerel)، غذایی رنگارنگ و مناسب برای سرو در مهمانیهای مجلسی است. شما میتوانید از ماهیهای دیگر مانند قزل آلا، مارماهی یا حتی میگو به جای ماهی خال خالی استفاده كنید تا یك غذا با طعم متفاوت خلق كنید.
مواد لازم:
گریپ فروت ترجیحا صورتی، آووكادوی رسیده، شاهی آبی، فیله ماهی دودی خال خالی و تخم كدوحلوایی برشته شده. سالاد نیز با عدسهای «پوی»، پیاز قرمز خردشده، مویز، كشمش یا هر میوه خشك دیگر و كبر درست میشود. برای سس سالاد نیز به روغن زیتون، سركه سیب، شیره افرا، خردل، نمك، فلفل، پودر زیره سبز، زردچوبه، تخم گشنیز آسیاب شده، هل، فلفل قرمز تند چیلی، میخك آسیاب شده، جوز هندی تازه رنده شده و پودر دارچین احتیاج دارید.
طرز تهیه:
عدسها را با آب سرد در قابلمه بریزید و روی حرارت متوسط گاز قرار دهید تا بجوشند. سپس آنها را برای ۱۵ تا ۲۵ دقیقه بپزید تا نرم شوند. در همین حین، تمام مواد لازم برای سس را در یك شیشه بریزید و خوب مخلوط كنید. عدسها را آبكش كنید و با آب سرد بشویید. عدسهای نسبتا گرم را با پیاز، میوه خشك، كبر و سس مخلوط كنید.گریپ فروت را روی یك كاسه فشار دهید تا آب آن گرفته شود. سپس گوشت آن را برش بزنید و آب گریپ فروت را با آووكادو مخلوط كنید. نیمی از گریپ فروتها، آووكادوها و شاهیهای آبی را به عدسها بیفزایید. فیله ماهی دودی خال خالی را به سالاد اضافه كنید. قبل از سرو، بقیه مواد را بعلاوه آب گریپ فروت به سالاد اضافه كنید و مزه آن را با نمك و فلفل تنظیم كنید. نوش جان!

خورش عدس قرمز كاری
خورش عدس قرمز كاری به همراه گل كلم و بادام زمینی سرخ شده (Curried red lentils with fried cauliflower and peanuts)، غذایی مقوی و خوشمزه است كه میتوان آن را به صورت تنهایی یا در كنار انواع گوشت مانند گوشت بره یا ماهی سرو كرد.
مواد لازم:
پیاز سفید خردشده، سیر رنده شده، زنجبیل تازه خردشده، پودر كاری، دانه رازیانه، بادیان ختایی، چوب دارچین، ادویه گرام ماسالا، كره بدون نمك، روغن زیتون، عدس قرمز خیس خورده، آب، ماست، خامه، گل كلم، آب لیموی تازه، نمك، بادام زمینی و گشنیز تازه خردشده.
طرز تهیه:
پیاز، سیر، زنجبیل و ادویهجات را به همراه كره و كمی روغن در قابلمه بریزید و روی حرارت متوسط گاز تفت دهید تا پیازها نرم و شفاف شوند. سپس عدسها و آب را به آنها اضافه كنید و برای ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بپزید تا عدسها نرم شوند. نیمی از ماست و خامه را به خورش اضافه كنید تا به قوام مورد نظرتان برسید.گل كلمها را در روغن جوش سرخ كنید و سپس به آنها نمك و فلفل بزنید تا مزهدار شوند. به برگهای خام گل كلم، روغن زیتون، نمك و آب لیمو بزنید. بادام زمینیها را در فر به دمای ۱۸۰ درجه سانتیگراد یا ۳۵۰ درجه فارنهایت برای ۳ تا ۵ دقیقه برشته كنید. سپس آنها را خرد كنید. عدسها را گرم كنید و به آنها آب لیمو بزنید. خورش عدس قرمز را با گل كلم سرخ شده، برگهای گل كلم، گشنیز، بادام زمینیهای برشته و ماست تزئین كنید و به سر میز بیاورید.

ریزوتوی عدس سبز
روغن ترافل، گزینه مناسبی برای افزودن به ریزوتوی عدس سبز با چغندر است.ریزوتوی عدس سبز با چغندر و ترب كوهی (Green lentil risotto with beetroot and horseradish)، یك ریزوتوی مدرن و متفاوت است كه میتوان با افزودن روغن ترافل (truffle oil)، طعمی منحصربهفرد به آن بخشید.
مواد لازم:
چغندر، پیاز خردشده، عدس سبز، برگ بو، سركه سفید، روغن ترافل (اختیاری)، ترب كوهی تازه رنده شده، خامه ترش، نمك و فلفل.
طرز تهیه:
در ابتدا چغندر را در فویل بپیچید و برای ۹۰ دقیقه در فر به دمای ۱۸۰ درجه سانتیگراد یا ۳۵۰ درجه فارنهایت بپزید تا نرم شود. پیازها را در ماهیتابه بریزید و كمی بپزید. سپس عدسها، برگ بو و سركه را به همراه آب به پیازها اضافه كنید تا روی تمام مواد با آب پوشانده شود. اجازه دهید تا مواد داخل ماهیتابه به جوش بیایند.
در همین حین، ترب كوهی را با نیمی از خامه ترش هم بزنید و در یك كاسه كوچك بریزید. پس از نرم شدن عدسها، شعله گاز را زیاد كنید و اجازه دهید تا بیشتر آب، بخار شود. پوست چغندر پخته را بگیرید و آن را به عدسها اضافه كنید. روغن ترافل را با بقیه خامه ترش مخلوط كنید و در عدسها بریزید.گاز را خاموش كنید و مزه ریزوتو را بچشید. بسته به ذائقه خود به غذا، نمك و فلفل بزنید، برگ بوها را دربیاورید و ریزوتو را در كاسه بكشید. ریزوتو را با مخلوط خامه ترش و ترب كوهی سرو كنید.

خوراك عدس و سوسیس دودی
مخلوط عدس «پوی»، سوسیس دودی، بیكن گوشت و سس خردل با تركیب خارقالعاده سوسیس و خردل در كنار عدسها، هر سلیقهای را راضی خواهد كرد.
مواد لازم:
روغن زیتون، پیاز خردشده، ساقه كرفس، هویج، سیر، برگ آویشن، برگ رزماری، برگ بو، عدسهای پوی، بیكن گوشت، آب مرغ، سوسیس دودی پخته، خامه پرچرب، خردل و كلم ترش (Sauerkraut) برای سرو.
طرز تهیه:
روغن را در یك ماهیتابه گود بریزید و روی حرارت متوسط گاز قرار دهید تا روغن داغ شود. سپس پیاز، كرفس و هویج را برای ۵ دقیقه در روغن تفت دهید تا نرم شوند. سیر، آویشن، رزمری و برگ بو را به سبزیجات اضافه كنید و برای چند دقیقه دیگر آنها را تفت دهید.عدسها را به ماهیتابه اضافه كنید و خوب هم بزنید تا به مخلوط پیاز آغشته شوند. آب مرغ را در ماهیتابه بریزید و سوسیسها و بیكنهای گوشت خردشده را در مخلوط عدس بچینید. درب ماهیتابه را ببندید و مواد را برای ۳۵ تا ۴۰ دقیقه بپزید تا عدسها نرم شوند. گاهی مخلوط عدس و سوسیس را هم بزنید تا مواد به كف ماهیتابه نچسبند.
اگر احساس كردید كه عدسها خشك هستند، كمی آب به مواد اضافه كنید. درب ماهیتابه را بردارید، خامه، خردل، نمك و فلفل را اضافه كنید و اجازه دهید تا چند قل دیگر بخورد. سپس آن را از روی حرارت بردارید و با كلم ترش سرو كنید.

عدس و بادام سرخ شده
عدس و بادام سرخ شده (Lentil and almond stir fry) با سیب زمینیهای بنفش یا سیب زمینیهای جدید، تركیبی بینظیر و خارقالعاده را میسازند كه حتما باید آنها را امتحان كنید. از ریختن سیب زمینیهای بزرگ و پرنشاسته در این سالاد اجتناب كنید.
مواد لازم:
سیب زمینیهای كوچك، عدس سیاه یا قهوهای پخته، جوانه گندم، بادام برشته خردشده، ماست ساده یونانی، نمك و خرما. سس نعنا نیز با برگ نعنای تازه، فلفل چیلی، روغن زیتون، نمك، شكر، عسل یا نكتار آگاوه و آب لیموی تازه درست میشود.
طرز تهیه:
در ابتدا سس را درست كنید. تمام مواد لازم برای سس را مخلوط كنید و در یك غذاساز بریزید و میكس كنید تا نعناها كاملا خرد شوند. سیب زمینیها را در روغن زیتون و نمك روی حرارت متوسط گاز سرخ كنید. سپس درب ماهیتابه را ببندید و آنها را برای ۵ دقیقه بپزید تا نرم شوند؛ اما وا نروند. درب ماهیتابه را بردارید، سیب زمینیها را هم بزنید و شعله گاز را كمی زیاد كنید تا رنگ سیب زمینیها به طلایی نزدیك شود.
عدسها را به سیب زمینیها اضافه كنید و هم بزنید. مخلوط عدس و سیب زمینی را برای چند دقیقه بپزید. سپس مواد را از ماهیتابه خارج كنید و كنار بگذارید. در همان ماهیتابه، كمی روغن زیتون بریزید و روی حرارت متوسط گاز قرار دهید تا داغ شود. سپس جوانهها را به همراه نمك در روغن بریزید و درب ماهیتابه را ببندید و برای چند دقیقه آنها را بپزید تا نرم شوند. انتهای جوانهها باید به رنگ قهوهای دربیاید. درب ماهیتابه را بردارید، شعله گاز را زیاد كنید و جوانهها را تفت دهید تا كاراملی شوند.
عدسها و سیب زمینیها را دوباره در ماهیتابه بریزید و بیشتر بادامها را به آنها اضافه كنید. سپس این غذا را در ظرف سرو بكشید و ماست و سس نعنا را روی آن بریزید. كار خود را با تزئین كردن غذا با خرما و بادام به اتمام برسانید.
منبع : كجارو
