جاذبه های تاریخی تبریز؛ بزرگترین شهر آذربایجان

شهر تبریز مركز استان آذربایجان شرقی، نه تنها از مهمترین و بزرگترین شهرهای شمال غربی كشور است، بلكه این شهر به سبب معماری شهری زیبا، تاریخ كهن و جاذبه های گردشگری متنوع، یكی از مراكز گردشگرپذیر ایران نیز به شمار می‌رود. همه این ویژگی ها موجب شده است تا هر ساله مخصوصا در فصل های گرمتر سال، شمار زیادی گردشگر، با بلیط هواپیما تبریز به این شهر كلیدی ایران سفر كرده و به تفریح و گردش در آن بپردازند.

موزه عصر آهن تبریز

شاید كهن ترین اثر تاریخی و باستانی شهر تبریز، موزه عصر آهن باشد. موزه عصر آهن در اصل یك موزه روباز و یك محوطه باستان شناسی است كه به گونه ای هنرمندانه و از جهاتی هوشمندانه تبدیل به یك موزه شده است. معمولا یكی از چالش های باستان شناسان، انتقال آثار باستانی كشف شده به موزه ها هستند. زیرا در این فرایند گاه به آنان آسیب وارد می‌شود. پس گاهی محوطه‌های باستان‌شناسی، به همان گونه كه هستند تبدیل به موزه می‌شوند. موزه عصر آهن هم یك گور باستانی از دوران عصر آهن است كه در آن اجساد انسان ها به همراه ظروف و اشیایی كه به همراه آنان به خاك سپرده می‌شده‌اند، دیده می‌شود. سطح ۳۸ گور باستانی با شیشه پوشانده شده تا از آسیب در امان بماند.

مسجد كبود تبریز

در نزدیكی موزه عصر آهن یكی از مهمترین مساجد تاریخی ایران جای گرفته است. مسجد كبود یا آبی تبریز، از زیباترین و متفاوت ترین مسجدهای ایران است. هر چند در كاشی كاری های مساجد ایران، از رنگ آبی زیاد استفاده می‌شود، اما مسجد كبود به خاطر طیف رنگی ویژه خود شهرت ویژه ای بیابد. نكته جالب دیگر درباره مسجد كبود تبریز اینست كه این مسجد در اثر زلزله ای كه از سر گذرانده است، آسیب‌هایی دیده است و جای این آسیب‌ها پس از مرمت‌هایی كه در آن انجام شده است، مانند زخم هایی بر پیكره آن نشسته است و این گونه ای احساس خاص را به بازدیدكننده القا می‌كند.

در این نوشته نگاهی داریم به برخی از مهمترین جاهای دیدنی تاریخی تبریز كه هر كدام یادگاری از دورانی خاص هستند:

قلعه بابك

قلعه بابك هر چند از تبریز كمی فاصله دارد و برای رسیدن به آن باید چند ساعتی رانندگی كرد، اما از آن دست مكان های تاریخی است كه نقش كلیدی در تاریخ آذربایجان ایفا كرده است. از همین رو چه برای گردشگران و چه برای اهالی تبریز، جایی جذاب برای سفرهای كوتاه نیم‌روزه است. قلعه بابك در منطقه كلیبر و در نزدیكی روستای شجاع آباد قرار دارد. پیشینه سكونت در این منطقه كوهستانی، به ایران باستان و دوران هخامنشیان بازمی‌گردد. اما شهرت امروزین قلعه بابك به سبب استقرار بابك خرمدین، فرمانده ایرانی كه در برابر اعراب مهاجم و خلفای عباسی می‌جنگید است. این قلعه كه بر فراز كوهی ۲ هزار متری جای گرفته، چشم‌اندازی شگفت‌آور از پیرامون را ارائه می‌دهد. علاوه بر معماری و ساختمان خود قلعه، طبیعت پیرامون آن هم چشم‌نواز است. البته صعود به بلندی های قلعه بابك نیاز به آمادگی جسمانی و امكانات مناسب دارد.

پارك ائل گلی تبریز

یكی از نقاط تفریحی تبریز كه هم بین گردشگران شهرت بسیار دارد و هم اهالی تبریز بسیار با آن خاطره دارند، پارك ائل گلی یا باغ شاه گلی تبریز است. این پارك همگانی زمانی یك تفریحگاه سلطنتی برای حاكمان آق قویونلو، صفویه و قاجاریه بوده است. اما در دوران پهلوی، به صورت یك تفرجگاه همگانی درمی‌آید. اكنون باغ ائل گلی، از یك محوطه سرسبز و پردرخت، یك استخر بزرگ و یك سازه دایره‌ای دو طبقه در میان برخوردار است. ساختمان مركزی كه بخش اعیان نشین مجموعه بوده، در طول زمان بارها تغییر كرده و بازسازی شده است تا به شكل امروزی درآمده است. همچنین در این مجموعه امكانتی برای تفریح و ورزش‌های آبی در نظر گرفته شده است.

خانه مشروطه تبریز

یكی از معاصرترین نقاط تاریخی تبریز، خانه مشروطه تبریز است. خانه مشروطه عنوانی است كه به خانه های تاریخی اطلاق می‌شود كه محل گردهمایی مشروطه خواهان و مبارزان با استبداد در دوران جنبش مشروطه بوده است. شهرهایی مانند اصفهان و تبریز، از جمله شهرهایی هستند كه خانه مشروطه در آنان برقرار بوده است و اكنون به عنوان موزه به جا مانده است. خانه مشروطه، خانه تاریخی حاج مهدی كوزه‌كنانی بوده است و از آن برای هماهنگی نیروهای مشروطه‌خواه تبریزی استفاده می‌شده است. این خانه تاریخی اكنون به عنوان موزه تاریخ مشروطه درآمده است و لوازم شخصی رهبران مشروطه مانند باقرخان و ستارخان، اسناد، مدارك و نامه‌ها و دیگر آثار به جا مانده از این دوران، در خانه مشروطه تبریز نگهداری می‌شود. به دلیل نزدیكی این خانه تاریخی به بافت تاریخی تبریز، بسیاری از كسانی كه با بلیط هواپیما به این شهر سفر می‌كنند، از این موزه هم بازدید می‌كنند.

خانه های تاریخی تبریز

یك گروه چشمگیر از جاذبه های گردشگری تاریخی در شهر تبریز، خانه های تاریخی آن است. این خانه های تاریخی از دوره های تاریخی مختلفی به یادگار مانده‌اند. برخی از این خانه ها علاوه بر اینكه از دید معماری و هنری دارای ارزش هستند، تبدیل به موزه هایی شده‌اند كه بر بار محتوایی و ارزش فرهنگی آنها افزوده است.
خانه اردوبادی یكی از خانه های تاریخی مشهور تبریز با پیشینه و تاریخچه‌ای پرفراز و فرود و شگفت‌آور است. خانه اردوبادی، ابتدا خانه شخصی و كلینیك یك پزشك دوره رضاشاه بوده است. بعدها تبدیل به كنسولگری عراق، كلینیك درمانی بیماران روانی، در زمانی چاپخانه و اكنون هم متعلق به سازمان اسناد و كتابخانه ملی است.
خانه تاریخی سلماس كه متعلق به بازرگان ثروتمندی بوده است، امروزه به موزه سنجش تغییر كاربری داده است. خانه تاریخی سلماسی كه از دوره قاجار به جا مانده است، مجموعه‌ای از ابزارهای سنجش مانند انواع ساعت، ترازو و دیگر ابزارهای اینچنینی را در خود جا داده است.
خانه حیدرزاده تبریز، ساختمانی با دوطبقه است كه متعلق به یكی از نظامیان عالی‌رتبه عصر پهلوی بوده است و امروزه با مرمت و بازسازی، تبدیل به دیدنی زیبایی شده است. خانه تاریخی نیكدل، دیگر خانه باشكوه و بزرگ تبریز است كه امروزه قابل بازدید است. ابراهیم نیكدل، مالك اولیه این ساختمان، واردكننده لوازم الكترونیكی از ژاپن بوده است و نوادگان هنوز شغل او را ادامه می‌دهند. این خانه توسط شهرداری تبریز خریداری و برای عموم بازگشایی می‌شود.
خانه بهنام از دیگر خانه های تاریخی مشهور تبریز است كه به خانه گنجه ای هم مشهور است. به نظر می‌رسد، بنای اولیه آن در پایان دوره زندیه بوده است، اما ساختمان به جا مانده كنونی، پیشینه اش به دوره قاجاریه بازمی‌گردد. این خانه تاریخی توسط دانشگاه هنر تبریز بازسازی شده و مورد استفاده همین دانشگاه است.
خانه تاریخی ستارخان كه متعلق به ستارخانه از رهبران جنبش مشروطه در تبریز است، از دیگر نقاطی است كه می‌توانید با خرید بلیط هواپیما چارتر از آن بازدید كنید. این خانه محل زندگی ستارخان ملقب به سردار ملی بوده است. كسی كه نیروهای تبریز را در برابر ارتش استبدادی و همچنین نیروهای متجاوز روسیه، رهبری كرد.
در پایان هم می‌توانیم از خانه حریری تبریز نام ببریم. خانه‌ای كه متعلق به خاندان حریری بوده است كه از بازرگانان موفق و از پشتیبانان جنبش مشروطه و نهضت شیخ محمد خیابانی بوده است. خانه حریری در چند سال اخیر بازسازی شده و به شكل چشم‌نوازی میزبان گردشگران است.