ریپورتاژ آگهی
مسجد اسپیه مزگت

مسجد اسپیه مزگت

ایسپیه مزگت از اهمیت تاریخی و مذهبی برخوردار است كه بازسازی ، مرمت و برنامه عملیاتی این بنا می تواند هویت آن را روشن تر سازد [ منوچهر ستوده] این بنا را می توان یكی از شگفت ترین بناهای تاریخی گیلان دانست.
  • 1400/11/10
  • استان : گيلان
  • شهر : رضوانشهر
  • دسته : اخبار گردشگری
آدرس : ایسپیه مزگت در روستای كیشه خاله در شمال دنیاچال یكی از دهستانهای رضوانشهر واقع شده است.
تلفن : 66059000-021

ایسپیه مزگت از اهمیت تاریخی و مذهبی برخوردار است كه بازسازی ، مرمت و برنامه عملیاتی این بنا می تواند هویت آن را روشن تر سازد [ منوچهر ستوده] این بنا را می توان یكی از شگفت ترین بناهای تاریخی گیلان دانست.

سپیه مزگت از دو كلمه «ایسپی» در زبان تالشی به معنای سفید و «مزگت» در زبان اوستا به معنای مسجد تشكیل شده است [دكتر ستوده] ایسپیه مزگت در روستای كیشه خاله در شمال دنیاچال یكی از دهستانهای رضوانشهر واقع شده است. دهستان دنیال چال دارای ۳۰ آبادی است كه مركز آن بازار دنیاچال می باشد و كیشه خاله یكی از آبادیهای آن به شمار می آید. مردم این منطقه تالش هستند و به زبان تالشی سخن می گویند و بیشتر آنان اهل تسنن هستند و به برنجكاری مشغولند.[گیلان شناسی] به روایت از مردم محلی در زمان های قدیم ،این منطقه حاكمی داشته كه دختری بیمار داشت.

دخترك جان سالم از بیماری به در نمی برد و می میرد ، دخترك كه دنیا نام داشت به دستور پدر در آنجا دفن می شود ، البته به گفته اهالی او را در جلوی همین مسجد دفن كرده اند و گورستان قدیمی گواه بر این مطلب می باشد . این منطقه به دلیل محل دفن دنیا دختر حاكم دنیاچال نامگذاری شده است .

این بنای شگفت انگیز در این منطقه زیبا و توریستی امروزه روبه خرابی دارد. مردم دنیاچال دیده اند كه این بنا سالها در زیر یك درخت عظیم الجثه وزیر شاخ و برگهایش پنهان بوده است. بعدها به علت كاوش در ایسپیه مزگت درخت را قطع می كنند و این بنا نمایان می شود.

بنای ایسپیه مزگت (مسجد سفید) باقی مانده یك آتشكده زرتشتی قدیمی و بزرگ پیش از اسلام است كه رواق چهار گوش داخلی آن محل نگهداری آتش مقدس بوده و مردم برای عبادت در دهلیزهای كناری آن می ایستادند. [الكساندر خوچكو]

برخی از روایات حاكی از آن است كه بنای مسجد مربوط به دوره ساسانی است. [گیلانشناسی]

اما این بنا بدون هیچ تغییری در دوران پس از اسلام احتمالاً بعد از قرن سوم هجری به مسجد تبدیل شده و این درحالیست كه در داخل آن محرابی وجود ندارد ، این عدم تغییر و یا تخریب خود نشانی از حرمتی است كه این مكان برای مراسم دینی در قبل و بعد اسلام داشته است. [منوچهر ستوده]
اما در مورد بنا باید ذكر شود مصالح اصلی این اثر تاریخی آجرهایی به ابعاد ۶×۲۳×۲۳ سانتی متر است و قطر دیوار آن ۱۷۵ سانتی متر است. گوشه ای از این بنا كه یك ضلع آن ۱۶/۷۵ متر است فعلا بر پاست كه دیوار یكی از دهلیزهای بناست ، بر دیوار همین دهلیز است كه پنج ، شش متر كتیبه كوفی ساده باقیمانده كلمات « لم یخش الا الله فعسی اولئك ان یكونوا من المهتدین » روشن خوانده می شود كه قسمتی از آیه ۱۸ سوره توبه است.

این كتیبه كه ابتدای آن در همین دهلیز بوده روزی چهار دهلیز اطراف را تزئین می داده است ،از اره دهلیزها نیز گچ بری عجیبی به ارتفاع یك متر داشته كه فعلا دو متر از این اره بر دیوار شمالی مشخص است و به همین دلیل است كه بتوان حدس زد كه این بنا شامل رواق در وسط و چهار دهلیز در چهار طرف بوده است .[فصلنامه تالش]

درب ورودی تقریباً شمالی و وارد دهلیز شمالی می شود و عرض آن بر ۶/۱ متر و ارتفاع طاق دهلیزها از كف كنونی ۷/۵ متر است در یك طرف دهلیزها دیوار خارجی بنا شده و طرف دیگر آنها پایه های هشت ضلعی است كه محیط آن ۵/۵ متر است پایه ها كه در چهار كنج هستند زائده هایی دارند، فاصله میان دو پایه ای كه یكی از آنها زائده دارد ۳/۲ متر و فاصله میان دو پایه اصلی ۸/۲ متر است بالای هر دو پایه طاقی با هلال شكسته زده شده است و سقف دهلیزها بر دیوارهای خارجی این پایه ها استوار است عرض هر یك از دهلیزها به ۴/۳ متر می رسد. سقف سراسر بنا سفال پوش بوده است ، اما بر خلاف بامهای سفال پوش امروزی گیلان ، سفال آن با ملاط بر روی طاقها چسبانده شده است و اندازه آنها به ۳۶ ×۵۰ سانتی متر می رسد. [فصلنامه تالش]
این مسجد در محل به نام مسجد عبدالهی خوانده می شود و بر این باورند كه آن توسط پسر خلیفه دوم (پسر عمربن خطاب) ساخته شده و خود بنا با شیر بز و خشت درست شده است اما آنچه از آثار كاوشگران و باستانشناسان بر جای مانده و در این جا هم ذكر شده این بنا بدون هیچ تغییری به مسجد تبدیل شده است .

قدمت این بنا با توجه به كتیبه كوفی و سفالهای به دست آمده به دوره سلجوقیان می رسد كه با آهك اندود و نماسازی شده است و به علت رنگ سفید یكپارچه اش به « مسجد سفید » معروف است .[الكساندر خوچكو]

اما ستوده در كتاب خود معتقد است كه بیشتر سفالهای پیدا شده از كاوشهای باستانشناسان مربوط به دوره ایلخانی است و خاطر نشان كرده است كه معماری این بنا معماری بومی نیست ، اما با معماری بومی گیلان به شكل زیبایی تلفیق شده است .

آنچه بیش از هر چیز بیننده را به حیرت می اندازد، علت وجودی چنین بنایی در این نقطه دور افتاده است. آن هم بنایی با آن قدمت تاریخی كه كتیبه كوفی بر آن گواهی می دهد. در اینكه ایسپیه مزگت یك مركز عبادی بزرگ بوده تردیدی نیست و این امر از وجود احتمالی یك مركز شهری باستانی مدفون شده در حوالی این بنا خبر می دهد. [دكتر منوچهر ستوده]

در كنار بنای ایسپیه مزگت در قسمت جنوبی رود دنیاچال ، زمین وسیعی وجود دارد كه روز سیزدهم فروردین هر ساله جایی برای اجتماع تعداد زیادی از افراد محلی و مسافران نوروزی است كه برای بدر كردن سیزده نوروز از اول صبح تا غروب در این محل جمع می شوند و فروشندگان چادرهایی برای فروش وسایل خوراكی ، صنایع دستی و… برپا می كنند .

در طی زمان دراز عوامل انسانی و طبیعی موجب تخریب ایسپیه مزگت شده اند درخت جنگلی بزرگ بر بام آن دسته و ریشه های خود را در میان دیوارها فرو برده و شكافته اند و قسمتی از آن با طغیان رودخانه از بین رفته است. [فصلنامه تالش]

متأسفانه بنایی با این قدمت و عظمتی در یك مكان توریستی كنار پارك جنگلی دكتر درستكار وجود دارد و سالیانه تعداد بسیار بی شماری گردشگر برای تفریح و سفر به آنجا می روند اما بسیار جای تأسف دارد كه از این بنا غافلند .

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نباید از این مسجد غافل بوده باشد و باید مردم را از وجود این بنا آن هم بنایی كه قدمت آن به قبل از اسلام بر می گردد ، آگاه سازد .

سازمانهای مربوطه باید با نصب تابلویی گردشگران را از وجود این مسجد تاریخی آگاه سازند و با برنامه هایی خاص این بنا را به مردم معرفی كنند .

به افراد خاص (راهنمایان) برای دادن اطلاعات درباره ایسپیه مزگت به بازدیدكنندگان آموزش دهند . مسیر منتهی به مسجد مورد نظر باید آسفالت سزی شود تا گردشگران به آسانی به این منطقه آمد و شد كنند . باید آنجا به یك مكان تفریحی تبدیل كنند .
امید آن است با برنامه مرمت و بازسازی و با برنامه كاوش برای كشف راز و رمز های این اثر باستانی در این منطقه گیلان اجرا شود تا گردشگران از وجود چنین بنایی منحصر به فرد آگاه شوند .

 

 

مسجد اسپیه مزگت-8ETKEVQWRd

مسجد اسپیه مزگت-AMGY6izMjI

مسجد اسپیه مزگت-k3b0W4GctL

مسجد اسپیه مزگت-yR8wV5dLhS

مسجد اسپیه مزگت-HyBpTH6rrK

مسجد اسپیه مزگت-2e1e4UuSEW

مسجد اسپیه مزگت-6ugGRh4JD3

مسجد اسپیه مزگت-fONjVdShbr