شهر كاشان شهر خانه های تاریخی می باشد .یكی از خانه های تاریخی كاشان خانه مرتضوی است و قدمت آن به دوره قاجاریه بر می گردد. عمارت مرتضوی در طی گذشت زمان مورد اتفاقات متفاوت و متعددی شده و پس از سال ها در تاریخ ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۵۷۶ به ثبت رسیده است. در اصل تاریخچه خانه مرتضوی كاشان به اواخر قاجار می رسد.
معماری خانه مرتضوی كاشان
معماری این خانه نیز تقریبا مانند دیگر خانه های تاریخی كاشان می باشد .بخش اصلی خانه تاریخی مرتضوی از سه بخش فضایی تشكیل شده كه در ۳ جبهه ی حیاط نشسته اند و شكلی مربعی به آن القا كرده اند. خانه دارای گودال باغچه بوده، حیاط در طبقه ی بالا به صورت سطح باریكی گرداگرد باغچه ها می چرخد و فضاهای سه جبهه را به یكدیگر متصل می كند. در ضلع شمالی این سطح از حیاط، توسط پله (دو ردیف) مستقیم به سطح كف حیاط اول (گودال باغچه) متصل می شود و به نظر می رسد این پله ها بدر سال های بعد از احداث ساخته شده اند.
مهم ترین فضاهای خانه مرتضوی عبارتند از : شاه نشین، سرداب، پنج دری، ایوان تابستانه، حوض خانه و هشتی ورودی. تزئینات خانه مرتضوی كاشان دارای یزدی بندی، رسمی بندی سقف حوض خانه، تاج و گچ بری سر ستون ها و آجربندی های بسیار زیبا می باشد.فضاهای جبهه ی شمالی غربی خانه مرتضوی كاشان ارتفاعی معادل دو طبقه بر روی همكف خانه پیدا كرده و بلندتر از سایر قسمت ها می باشند. این جبهه دارای یك ایوان و یك تالار پنج دری در میانه و ۲ اتاق سه دری در ۲ سوی ایوان است. به دلیل اتصال جبهه ی جنوب شرقی بنا با چند ردیف ستون به یك تالار میانی و دو سه دری در طرفین، می توان آن را یك فضای یكپارچه تلقی كرد.تكرار ستون ها در طرفین دو ورودی تالار، صورتی از كفش كن را در فضا القا می كند. این فضای وسیع از یك سمت به اتاقی بدون نورگیری و از سمتی دیگر به ورودی خانه مرتبط می شود و به این طریق می تواند به صورت فضای مستقلی نقش یك حسینیه را در خانه مرتضوی ایفا می كند. فضاهای جبهه ی جنوبی غربی تركیبی غیرمعمول دارند، به صورتی كه یك راهرو عریض در وسط نمای این جبهه و ۲ اتاق سه دری در دو طرف آن قرار گرفته اند.
در زیر سه جبهه بالا سرداب های مفصلی قرار دارند. سرداب جبهه شمال غربی مشتمل بر یك فضای ایوان مانند در جلو و فضائی وسیع در عقب است كه با حیاط گودال باغچه در ارتباط كامل می باشد. همچنین اتاق های دیگری در اطراف این فضاها ساخته شده اند. سرداب جنوب شرقی دارای یك تالار و اتاقی در پشت آن و دو اتاق در طرفین تالار است. فضای تالار نیز تبادل هوائی كامل با حیاط دارد. هر یك از اتاق های طرفین تالار یك فضای نیمه باز كم عمق در مقابل خود دارند.
دو اتاق در زیر زمین جبهه جنوبی غربی وجود دارد كه هر یك دارای پیش فضائی در مقابل خود هستند. حوض مستطیلی شكل در وسط حیاط مركزی وجو دارد و باغچه بندی متقارن نسبت به حوض آرایش گرفته است.
در جبهه ی شمال غربی این حیاط در سطح گودال باغچه یك رواق و در جبهه ی شمال شرقی همین سطح طاق نماهایی دیده می شوند. این دو جبهه در طبقه ی همكف تنها دیوارهایی نماسازی شده اند.
در شمال شرقی حیاط اصلی خانه مرتضوی كاشان، فضای باز دیگری وجود دارد كه امروزه كاملا به حیاط خانه متصل است اما به نظر می رسد بعدا به مجموعه خانه مرتضوی الحاق شده است. این حیاط دوم نیز در دو طبقه ساخته شده ولی دارای شكل هندسی كاملی نیست. در هر یك از طبقات جبهه ی جنوب شرقی این بخش ۳ اتاق معمولی وجود دارند كه در طبقه ی همكف دارای ورودی مجزا بوده، این بخش ها می توانند به صورت فضائی مستقل از سایر فضاهای مجموعه كار كنند.
نحوه دسترسی
آدرس : اصفهان، كاشان، خیابان علوی، جنب زیارتگاه سلطان امیر احمد
