موزه هنرهای تزیینی اصفهان

موزه هنرهای تزئینی اصفهان در عمارت ركیب خانه اصفهان در خیابان استانداری شهر اصفهان واقع شده است . علت نامگذاری این بنا به ركیب خانه این است كه در دوره صفوی، جایگاهی برای قرار دادن لوازم و اشیاء اصطبل سلطنتی بود.بیش از ۳۰۰۰ شی تاریخی متعلق به دوران صفویه و قاجاریه در موزه هنرهای تزئینی اصفهان به چشم می خورد. این اشیا در غالب غرفه هایی زیبا با چینشی منظم در معرض دید عموم گردشگران قرار گردیده است.هم چنین موزه هنرهای تزئینی دارای كتابخانه مخصوص و تخصصی بوده كه مورد استفاده دانشجویان می باشد.

در اوایل قرن یازدهم هـ.ق حدود ۴۰۰ سال پیش مقارن با سلطنت شاه عباس اول، احداث و جهت نگهداری لوازم سواركاری و یراق آلات و مركب های سلطنتی مورد استفاده قرار می گرفت . عمارت ركیب خانه با انقراض حكومت صفویه متروك شد و بعدها در دوران قاجار به دستور میرزا ظل السلطان (فرزند ناصرالدین شاه قاجار) پس از انجام الحاقات و تعمیراتی به سبك و سیاق روز، به عنوان اندرونی اختصاصی «ظل السطان» مورد استفاده قرار گرفت .

در دوران پهلوی این ساختمان به اداره آمار و ثبت احوال اختصاص یافت و بار دیگر تغییراتی خصوصا در جبهه غربی آن صورت گرفت.

در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، پیرو مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، سازمان میراث فرهنگی كشور درصدد برآمد تا عمارت تاریخی «ركیب خانه » را مرمت و بازسازی نماید و از آن به عنوان یك مجموعه فرهنگی استفاده كند، لذا با صرف بیش از دو سال وقت و هزینه قریب به یك میلیارد ریال و با انتقال حدود چهار هزار اثر فرهنگی- هنری از موزه هنرهایی تزیینی سابق تهران و سایر موزه های سازمان با تاییدات خداوند « موزه هنرهای تزیینی ایران » در ۲۹ مردادماه ۱۳۷۵ شمسی گشایش یافت و رسما فعالیت خود را آغاز كرد.

موزه هنرهای تزئینی ایران با فضایی به مساحت ۲۶۰۰ متر مربع و حدود ۱۲۰۰ متر فضای مفید نمایشگاه با در برگرفتن هفت بخش دایمی و با نگارخانه جانبی، هم اكنون صدها اثر نفیس هنری را جهت بازدید عموم علاقمندان عرضه نموده است.

حیاط دلنشینی در این عمارت ركیب خانه در اصفهان قابل رویت بوده كه با داشتن فضای خرم با درختانی سرسبز در میانه ساختمان به زیبایی اش افزوده است. هم چنین در اطراف حیاط تالارها و اتاق هایی وجود دارد. عمارت ركیب خانه دارای طبقات فوقانی نیز بوده و در سمت راست آن برجی دیده می شود كه علاوه بر كاربرد كلاه فرنگی، كاربردهای دیگری نیز داشته است.دفتر موزه هنرهای تزیینی اصفهان در بخش شاه نشین قرار داشته و از معماری و طراحی بسیار دلپذیری برخوردار است. طبقات بالایی موزه مربوط به بخش اداری می باشد.

بخش های هفت گانه موزه هنرهای تزیینی در اصفهان عبارتند از:

خط و كتابت در موزه هنرهای تزئینی اصفهان : در اوایل بخش موزه ی هنرهای تزئینی اصفهان، هنرهایی از اوراق و مجلدات قرآن كریم، كتب ادعیه و احادیث و … قرار گرفته است. هم چنین انواع جلدهای چرمی به شیوه های متعدد نیز وجود دارد.
آثار لاكی و روغنی در موزه هنرهای تزئینی اصفهان : از آثار این بخش می توان به اشیاء لاكی، جعبه، قلمدان، ترازو، جای طومار، جلد آلبوم، سرچسبدان، قاب آیینه و … اشاره كرد. هم چنین آثار ارزشمند از بزرگان با نقوش زیبا رویت می گردد.
دست بافته های سنتی در موزه هنرهای تزئینی اصفهان : در این بخش منسوجات متنوع وكم نظیر دوران قاجار قابل مشاهده است. این آثار مربوط به بافندگی های شهرهای مركزی ایران می باشد كه به شیوه های مختلفی زینت داده شده اند. در این بخش آثار قلمكاری اصفهان نیز قرار گرفته است.
آبگینه در موزه هنرهای تزئینی اصفهان : در این مجموعه آثار هنری زیبا از كریستال های تراش دار و انواع عطردان و پیاله شیشه ای كه متعلق به قرن های ۳ تا ۶ هجری قمری است قابل رویت می باشد.
نگارگری در موزه هنرهای تزئینی اصفهان : در این بخش آثار نگارگری ایرانی در سبك های گوناگون وجود دارد كه از جمله با ارزش ترین آن ها می توان به تابلوی مذهب تشعیری اشاره نمود.
آثار چوبی در موزه هنرهای تزئینی اصفهان : در این قسمت آثار نفیس صنایع هنری بر چوب مانند منبت كاری، خاتم سازی، معرق و مشبك در نمونه های انواع قاب آیینه، ملاقه های دوغ خوری، رحل و جعبه قرآن و … قابل مشاهده است.
آثار فلزی در موزه هنرهای تزئینی اصفهان : در این مجموعه آثار فلزی شامل زیورآلات طلا و نقره، كمربند، انواع قوطی، قفل و قلمدان، خنجر، چاقو، قیچی، سرقلیان و … با شیوه های ساخت و تزئین گوناگون مشاهده می گردد.

نحوه دسترسی

آدرس : خیابان استانداری اصفهان – روبروی دانشگاه پردیس
ساعات بازدید:شنبه تا چهارشنبه ۸ الی ۱۳بعدازظهر – پنج شنبه ۸ الی ۱۲ ظهر

تاریخچه موزه هنرهای تزیینی اصفهان

بعد از پایان حكومت صفویه عمارت ركیب‌خانه متروك و بعدها در عصر قاجار به دستور حاج محمد‌حسین‌خان‌ صدر اصفهانی، صدراعظم نیك‌اندیش فتحعلیشاه، احیا شد. در دوره حكومت مسعود میرزا ظل‌السلطان، بعد از انجام تعمیرات و الحاقاتی سازگار با آن دوره، به‌عنوان محل زندگی این حاكم مورد استفاده قرار گرفت. در دوران پهلوی اداره آمار و ثبت احوال اصفهان در این محل مستقر شد و تغییراتی در ساختمان و مخصوصا در جبهه غربی آن صورت گرفت.

در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ركیب‌خانه مورد مرمت اساسی قرار گرفت و بعد از بازسازی مقرر شد اشیا موجود در موزه‌های هنرهای تزیینی تهران و بقیه اشیا قدیمی به اصفهان منتقل و در این ساختمان در معرض تماشای عموم گذاشته شود. در اجرای این هدف در تابستان ۱۳۷۵ گنجینه‌های تزیینی رسما افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

بخش‌های هفت‌گانه موزه هنرهای تزیینی اصفهان

موزه هنرهای تزیینی اصفهان شامل هفت بخش نمایشگاهی می‌شود:

• خط و كتابت

اولین بخش موزه هنرهای تزیینی، مزین به مجموعه‌ای از قطعات، اوراق و مجلدات قرآن كریم، كتب ادعیه و اشعار و… است كه توسط هنرمندانی نظیر شفیع تبریزی، میرعماد و دخترش، گوهرشاد و… كتابت شده‌اند. 

انواع جلدهای چرمی به شیوه‌های مختلف از قبیل سوخت، معرق، ضربی و... از آثار محمدرضا امامی و… از جمله آثار این بخش است.

كتاب‌های خطی «زادالعمعاد» به قلم محمد هاشم لولوی اصفهانی، دیوان مصور امیرعلیشیر نوایی و كلیات سعدی مصور و مذهب و مرصع از دیگر آثار این بخش هستند. همچنین آثار نفیس خطی همچون قطعات خوشنویسی مختلف از سده هشتم هجری به بعد در بخش خط و كتابت به نمایش درآمده‌اند، آثاری از استادان بزرگ خوشنویسی از جمله یاقوت مستعصمی، محمدرضا مجلسی، سلطان علی مشهدی، میرعلی و محیی هروی، منشی گنابادی، عبدالجبار اصفهانی، ابوتراب، هاشم اصفهانی، شاهزاده بهرام صفوی، عبدالرشید دیلمی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا كوچك.

• آثار لاكی و روغنی

مجموعه زیبایی از انواع اشیا لاكی و مذهب، قلمدان، جای طومار، جعبه، قاب آیینه، ترازو، سرچسبدان، جلد آلبوم و… آثار این بخش را تشكیل می‌دهند. این قطعات از یادگارهای ارزشمند استادانی چون آقا صادق، میرزا بابای شیرازی سمیرمی، فتح الله شیرازی، آقا نجفعلی اصفهانی و… به شمار می‌روند كه با نقش‌های مختلف گل و مرغ تك‌چهره، صورت‌سازی، ترنج سر ترنج ، شكارگاه و فرهنگ عامه زینت یافته‌اند.

• نگارگری

مجموعه متنوعی از آثار نگارگری ایرانی در سبك و شیوه‌های مختلف زینت‌بخش این سالن است. آثار شیوایی از مینیاتورهای مكتب هرات، اصفهان، تبریز و نگاره‌های تك‌چهره قاجار در كنار تصاویر آبرنگ و رنگ روغن و موضوعات مختلف تصویرگری كتاب، مجالس حماسی و ادبی، بزمی، فرهنگ عامه در این مجموعه به نمایش گذاشته شده است. تابلوی ارزشمند و نفیس «چوگان» اثر استاد حاج میرزا آقا امامی اصفهانی كه به شیوه سوخت و معرق و مینیاتور روی چرم خلق شده است، از دیگر آثار این بخش به شمار می‌رود.

تابلوی مذهب تشعیری منحصربه‌فردی كه توسط زین‌العابدین مذهب تبریزی در سال ۱۰۰۸ هجری قمری ترسیم و به شاه عباس اول اهدا شده است، نیز از دیگر آثار ارزشمند و نفیس این بخش است. سایر آثار به نمایش در آمده در این بخش متعلق به هنرمندان صاحب سبك و صاحب نامی چون آقارضا عباسی، محمد حسین طوطی، معین مصور بهزاد، مصور الملك، ملك الشعرا، صنیع الملك، حبیب الله ساروی، نادرالزمان، محمد مسیح و ابراهیم اصفهانی است.

• آثار چوبی

در این بخش از موزه هنرهای تزیینی، بیننده شاهد آثار نفیسی از صنایع هنری بر چوب مانند خاتم‌سازی، منبت‌كاری، مشبك و معرق است. نمونه‌هایی از قطعات این بخش عبارت‌اند از انواع قاب آیینه، گلچه كفش عروس، رحل و جعبه قرآن، زیر عمامه، قلمدان، جعبه آرایش، قاشق و ملاقه‌های دوغ‌خوری و شربت‌خوری.

از آثار ارزشمند این بخش جعبه تمام منبت و قاب آیینه‌ای است كه با نقوش بسیار زیبای اسلیمی و گرفت و گیر توسط زین‌العابدین خوانساری در ۱۳ هجری قمری ساخته شده است.

• آثار فلزی

مجموعه آثار فلزی این بخش مشتمل بر زیورآلات طلا و نقره، كمربند و قلاب كمر، قاب دعا، انواع قوطی، قفل و قلمدان، سرقلیان، قاب آیینه، باروت‌دان، انفیه‌دان، آفتابه و لگن، عود سوز، جام‌های چهل كلید، خنجر، قیچی و چاقو و… است كه به شیوه مختلف مشبك‌كاری، ریخته‌گری، چكش‌كاری، ملیله و قلمزنی و ترصیع ساخته و با سنگ‌های گران‌قیمتی تزیین شده‌اند.

• دستبافته‌ها و آبگینه

در این بخش منسوجات متنوع و كم‌نظیر از نمونه‌های دوره قاجار به نمایش گذاشته شده است. این آثار اغلب در مركزی‌های مهم بافندگی ایران یعنی اصفهان، یزد، كرمان و كاشان بافته شده‌اند و انواع زری، ترمه، شال، مخمل ،اطلس، تافته و... را شامل می‌شود. این آثار به‌صورت تابلو، لباس،كیسه پول، سفره قند، جای شانه، قلمدان، جای تربت، چارقد، سوزنی، سجاده، پرده ، رومیزی و... هستند و به شیوه‌های مختلف گلابتون‌دوزی، قلاب‌دوزی، پولك‌دوزی، زغره‌دوزی، مشبك‌دوزی، گل خامه‌دوزی، نقده دوزی و... زینت یافته‌اند.

از جمله آثار دیگر این بخش نمونه‌های نفیسی از قلمكاری ساخت اصفهان است كه به شیوه نقاشی قالب‌زنی روی پارچه تهیه شده‌اند. همچنین قالیچه معروف «بشریت» و «شكار چرخ» كه بر اساس طرح زیبا و هنرمندانه مرحوم استاد عیسی بهادری بافته شده‌اند، از آثار چشم‌نواز بخش بافته‌ها و رودوزی‌ها به شمار می‌روند.

• سفال و چینی

در این بخش آثار زیبایی از كریستال‌های تراش‌دار با نقش افزوده و انواع شیشه (عطردان، پیاله) مربوط به سده‌های ۳ تا ۶ قمری ساخت گرگان به معرض نمایش گذاشته شده است. همچنین لیوان‌های شربت‌خوری مینای مرصعی زینت‌بخش این قسمت از موزه هستند.

برنامه‌های جانبی موزه هنرهای تزیینی اصفهان

برنامه‌های جانبی موزه هنرهای تزیینی اصفهان شامل برگزاری نمایشگاه‌های مختلف هنری، برگزاری نشست‌ها، همایش‌ها، سخنرانی‌ها و میزگردهای تخصصی، برپایی مراسم ویژه و یادبودها و... می‌شود. به‌طور كلی عمده فعالیت‌های موزه برپایی نمایشگاه‌های مختلف هنری است. برپایی هر نمایشگاه دارای شرایط و ویژگی‌های خاصی است. اساتید معروف در سطح شهر یا استان یا كشور بر اساس دعوت موزه و اعلام همكاری موزه اقدام به برگزاری نمایشگاه می‌كنند. 

ساعات بازدید و بلیط موزه هنرهای تزیینی اصفهان

در تمام روزهای هفته جز روزهای جمعه و تعطیلات سالانه (روزهای تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع)) می‌توانید از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۳:۳۰ از موزه بازدید كنید. بهای بلیط در سال ۱۳۹۹ دو هزار تومان بوده است.