سرای كلبعلی زنجان از تاریخی ترین جاذبه های گردشگری زنجان می باشد كه در اصل سرای حاج كربلایی كه به آن كلبعلی می گویند.كاروانسرای حاج كربلائی علی در جبهه شمالی راسته بازار بالا، روبروی سرای شامی قرار گرفته.این سرا تنها سرایی است كه دارای ۴ باب ورودی است. ورودی شرقی كه هم اكنون به خیابان سعدی جنوبی مشرف است مختص ورود و خروج چهارپایان و احشام همراه با كاروانیان و تجار بوده و سه ورودی دیگر، سرا را با مجموعه بازار مرتبط می سازند. به عبارت دیگر سرای حاج كربلائی علی از طریق ورودی شمالی با راسته بازار امام زاده و از ورودی غربی با میدان مرسل و از ورودی جنوبی با راسته بازار عبدالعلی بیگ ارتباط دارد.
تاریخچه سرای كلبعلی
پیشینه تاریخی سرای كلبعلی را می توان با مجموعه تاریخی بازار تعیین نمود. بر این اساس سرای كلبعلی را می توان در ردیف آثار زمان قاجار طبقه بندی نمود. علی رغم این كه واحد كاشی مورخ به سال ۱۳۴۵ هجری قمری در سردرب شمالی آن نصب شده است این سرا به زبان محلی اسرای كلبعلی نامیده می شود. این بنا از نظر معماری مورد مطالعه قرار گرفته است. دارای یك صحن حیاط مركزی می باشد و گرداگرد آن یك واحد رواق قرار گرفته شده است. این خصوصیت معماری به دلیل شرایط اقلیمی سرد و برفی بودن منطقه ایجاد شده است. در پشت آن حجره های تجار و كسبه قرار می گیرد.
از نظر ساختاری سرا را به دو بخش تقسیم كرده اند. بخش اول دارای پوشش مسطح است كه شامل تمام رواق ها، سقف ورودی شمالی، ورودی شرقی و تمام حجره ها و فضا های سقف دار می باشد و با تیر هایی از چوب چنار پوشیده شده است. بخش دوم سقف هایی را شامل می شود كه به شیوه طاق و توبره اجرا شده اند. سقف و بدنه ورودی های جنوبی و غربی سرای حاجی كلبعلی با این شیوه طاق و توبره اجرا شده است و نوع قوس ها خوزی یا رومی است. گرچه این بنا كاشی كاری ندارداما آجر كاری پیشانی رواق ها و سر درب های مجموعه زیباست. این آجر كاری ها با دو روش راسته و خفته انجام شده اند. مزیت های این شیوه غیر از استحكام بنا، این است كه بنا را از حالت یكنواختی و سادگی خارج كرده است.
تزیینات سرای كلبعلی
این سرافاقد تزیینات كاشی كاری است. تزیینات این مجموعه محدود می شود به آجركاری پیشانی رواق ها و سردر های ورودی كه از دو روش راسته و خفته استفاده شده است و این شیوه آجركاری علاوه بر استحكام بنا تا حدود زیادی توانسته است بنا را از حالت یكنواختی و سادگی خارج كند. تزیینات دیگر شامل نیم ستون های تزیینی با تزیین دسر شیری است، كه در كنار آجر كاریهای كه ذكر شد جلوه و نظم خاصی از نظر بصری و دیداری به رواق ها بخشیده است.
آدرس سرای كلبعلی: زنجان، بازار تاریخی زنجان
