اگر غرب ایران را دروازه آسیا بدانیم بی شك كناره سراب بیستون یكی از اطراق گاه های مهم كاروان هایی است كه از این دروازه می گذشتند. وجود این سراب و شرایط طبیعی مناسب پیرامون آن از دلایل مهم شكل گیری استقرارها در این ناحیه از دوره پارینه سنگی میانی تا دوران معاصر است. در قسمت فوقانی این سراب نقش برجسته داریوش، مجسمه هركول، نقش برجسته های اشكانی، غار شكارچیان، پرستشگاه مادی و بقایای شهر پارتی و در جنوب آن با فاصله اندكی بناهای ناتمام ساسانی- كاروانسرای ایلخانی و كاروانسرای شاه عباسی قراردارند. یك شاخه از آب سراب در نهر پرآبی به طرف كاروانسرا در غرب روان است و شاخه اصلی آن به طرف گاماسیاب در جریان است كه به نهر سهراب معروف است. در حاشیة شمالی سراب آثار جاده ای قدیمی كشف شده است. وجود طبیعت زیبا، درختان چنار سر به فلك كشیده و آثار تاریخی منحصر به فرد در پیرامون سراب آن را به یكی از پرجاذبه ترین و زیباترین سراب های ایران مبدل كرده است.
كد ارتفاعی مظهر چشمه سراب بیستون ۱۳۲۰ متر از سطح دریا می باشد. میزان دبی متوسط سالیانه ۷۹۷ لیتر در ثانیه می باشد كه متوسط تخلیه سالیانه ۲۵/۲ میلیون متر مكعب می باشد. ضریب كاهش آبدهی چشمه در دوره خشك با توجه به نمودار منحنی فرود چشمه برابر ۲- ۱۰×۸۲/۱ و ذخیره دینامیكی آن ۱۲/۲ میلیون متر مكعب می باشد. سراب كارستی بیستون بخشی از آبخوان كارستی ارتفاعات آهكی بیستون واقع در شمال شرق كرمانشاه را تخلیه می نماید.
از لحاظ شیمیایی آب سراب بیستون بی رنگ، بی بو و بی مزه است. متوسط هدایت الكتریكی آن حدود ۳۱۰ ، بیشترین مقدار ۳۳۵ و كمترین مقدار برابر ۲۵۰ میكرومهوس بر سانتیمتر در سال ۷۰ اندازه گیری شده است. تیپ آب سراب بیستون از نوع بیكربنات كلسیت بوده و از كل حجم مواد محلول در آب چشمه ۷۱ درصد مربوط به یون بیكربنات و ۲۱ درصد مربوط به یون كلسیم است. ۸ درصد باقیمانده شامل یون های سولفات، كلر ، منیزیم، سدیم و … می باشد. این سراب در تاریخ ۱۳۸۰/۱۲/۲۵ به شماره ۵۰۲۰ به ثبت ملی رسیده است.
