استاد دانشگاه و پژوهشگر گردشگری با بیان اینكه ایران در آستانه جهانی شدن به عنوان یك مقصد نوظهور طبیعت‌گردی و گردشگری روستایی قرار دارد، گفت: زیرساخت‌های گردشگری برای افزایش تقاضای سفر به ایران در پساكرونا باید آماده شود.بیش از یكسال از شیوع ویروش كرونا در جهان می گذرد؛ زندگی، رفتارها و روابط كاری و اجتماعی مردم با پیش از دوران همه گیری كووید۱۹ قابل مقایسه نیست، بسیاری از مشاغل، كسب و كارها و صنایع تحت تاثیر این همه گیری با ركود مواجه شده اند؛ گردشگری از جمله صنایعی است كه بخش عمده ای از زندگی مردم از روستاها تا كلان شهرها و همچنین تعداد بسیاری از مشاغل به صورت مستقیم و غیر مستقیم با آن مرتبط است و بیشترین خسارت ها را در این دوران متحمل شده است.
گردشگری در ایران با همه نقاط قوت و ظرفیت ها در جاذبه ها و برخی از كمبودها در زیرساخت ها و تاسیسات تا مهر ماه ۹۹ حدود ۱۴هزار میلیارد تومان خسارت ناشی از كرونا را ثبت كرده است و به گفته علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی «اگر این روند ادامه پیدا كند این صنعت ورشكسته خواهد شد» ؛ اگر چه دولت در مراحل مختلف سیاست ها و بسته های حمایتی از تسهیلات ارزان قیمت، امهال های اقساط وام بانكی و عوارض و مالیات و كمك های بلاعوض برای فعالان گردشگری و تولیدكنندگان صنایع دستی در نظر گرفته است، اما در مورد اینكه چشم انداز و آینده سفر و گردشگری در پسا كرونا چگونه خواهد بود و بخش دولتی و خصوصی چه برنامه و رویكردی باید برای احیای صنعت گردشگری داشته باشند، نظرات و ایده های متنوع و متفاوت میان صاحب نظران و فعالان این حوزه وجود دارد.
حسن رهایی درباره شرایط و وضعیت صنعت گردشگری در دوران شیوع بیماری كرونا و چشم انداز آن در پساكرونا، گفت: گردشگری صنعتی است كه بیش از دیگر صنایع، مبتنی بر تعاملات انسانی و فرهنگی بنا شده است و فعالان و صاحبان مشاغل در این حوزه در دوران شیوع بیماری كرونا در جهان، بیشترین خسارت را متحمل شده اند؛ با توجه به اینكه راه مقابله با این بیماری نوپدید، حذف تعاملات انسانی و به حداقل رساندن آن و ایجاد فاصله گذاری های اجتماعی است، می توان گفت كرونا و گردشگری به نوعی در دو راستای كاملا متضاد هم قرار گرفتند و همین موضوع آسیب های این بیماری به اقتصاد گردشگری را شدیدتر كرده است.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی اظهار داشت: با فراگیر شدن كووید۱۹ در طول یكسال گذشته مراكز اقامتی و هتل‌ها خالی و كم رونق، بیشتر پروازها لغو و مرز بین كشورها مسدود و موزه‌ها بسته شده اند و حضور در مراكز دیدنی، اجتماعات و گردهمایی ها ممنوع و محدود شده است؛ بدیهی است در این شرایط صنعت گردشگری به شدت و بیش از هر صنعت دیگری متضرر می‌شود. میراث پدیده‌ای همچون كرونا، گردشگری را در مرز ورشكستگی و احتضار قرار داده است و به نظر می رسد چندین سال صنعت گردشگری با این میراث نامبارك دست و پنجه نرم خواهد كرد.
اثرات كرونا بر صنعت گردشگری كوتاه مدت نیست
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی درباره تحولات صنعت گردشگری در پساكرونا، گفت: اثرات همه گیری كرونا به طور كلی بر اقتصاد و به تبع آن گردشگری، كوتاه مدت نیست كه با فرض غلبه بر كرونا در ماه های آینده، این آثار از دنیای اقتصاد و صنعت گردشگری رخت بر بندد؛ بی تردید اقتصاد تا مدت ها درگیر اثرات سوء ناشی از این همه گیری خواهد بود و آثار منفی آن در كشورهای در حال توسعه مانند ایران كه اقتصادش متاثر از تحریم‌های این چند دهه و به ویژه دو سال اخیر بوده، بیشتر نمایان می شود.
رهایی افزود: بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، كرونا بحرانی است كه جهان نظیر آن را تا كنون به خود ندیده و در حال حاضر چشم انداز مطمئن و روشنی هم از بهبود اوضاع سلامت و اقتصاد در دسترس نیست، این همه گیری سبب شده كشورهای در حال رشد، بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی را از دست بدهند و پیش بینی می شود كه كرونا می‌تواند یك یا دو سال از آهنگ رشد اقتصادی كشورهای پیشرفته و صنعتی بكاهد، اما همین بحران می‌تواند منجر به آسیبی ۱۰ساله در كشورهای در حال رشد شود.
زیرساخت های گردشگری برای افزایش گردشگر در پساكرونا باید آماده شود
رهایی با ابراز امیدواری برای عبور هر چه سریع تر از بحران كرونا در ایران و جهان گفت: حتی اگر از دوران شیوع هم بگذاریم، اثرات همه گیری بر گردشگری مقطعی و زودگذر نیست و انتظار نمی رود با عبور از بیماری بتوان به سرعت به شرایط عادی بازگشت؛ به نظر می رسد بعد از همه گیری حداقل برای مقطعی با میل بالایی برای سفر و گردشگری در جهان روبه رو شویم، لذا باید از هم اكنون برای آن دوره برنامه ریزی و زیرساخت و بسترهای لازم را برای جذب حداكثری گردشگر فراهم كرد.
مدرس گردشگری بیان كرد: مراكز پژوهشی معتبر جهان، ایران را یكی از مقاصد مستعد و پرجاذبه با ظرفیت های بی نظیر گردشگری در جهان ارزیابی می كنند كه می تواند طی سال های آینده به یكی از مقاصد مهم در دنیا تبدیل شود؛ طبیعت بكر، متنوع و زیبا، تعدد بناهای باستانی و تاریخی با جایگاه جهانی، آب و هوای چهارفصل، فرهنگ اصیل و آداب و رسوم جذاب و البته ارزان بودن سفر به ایران، از جمله مواردی است كه می‌تواند به جهانی‌تر شدن ایران به عنوان یك مقصد نوظهور در صنعت گردشگری به ویژه در بخش طبیعت گردی، گردشگری روستایی كمك كند.
وی خاطرنشان كرد: بهبود دیپلماسی گردشگری، تبلیغات و بازاریابی، معرفی ظرفیت های گردشگری در سطح جهانی، ایجاد و تكمیل و تقویت زیرساخت ها، می تواند به بهره گیری بیشتر از این فرصت تاریخی كمك كند.
گردشگری روستایی مقصد گردشگران جهان در دهه اول پیش رو
رهایی با بیان این كه طبیعت گردی و اكوتوریسم، به ویژه گردشگری روستایی در دنیا با روند افزایشی تقاضا روبه رو است، گفت: ایران در این بخش از ظرفیت و مزیت های بسیار بالایی برخوردار است و با سرمایه گذاری بیشتر در این حوزه می تواند در دهه های پیش رو ، زمینه جذب بیشتر گردشگری را به مقاصد جذاب از روستاها، چشم اندازهای طبیعی مانند: سواحل، كویرها و جنگل های و كوهستان ها كم نظیر، فراهم كند.
هنرهای سنتی شناسنامه فرهنگی ملت ها هستند
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی، صنایع دستی و هنرهای سنتی را از مهمترین عناصر هویت بخش فرهنگ یك ملت دانست و افزود: هنرهای سنتی به تعبیری شناسنامه فرهنگ و تمدن ملت ها محسوب می شوند، از همین رو است كه دست‌بافته‌ها بیش از آن كه با معیارهای اقتصادی سنجیده شوند، با معیارهای فرهنگی- هنری در جهان شناخته می شوند؛ صنایع دستی ایران باید به مثابه نمادهایی از فرهنگ، تمدن و هنر مردمان این دیار بیش از پیش مورد توجه و حمایت مادی و معنوی قرار گیرند.
وی با اشاره به خسارت های اقتصادی كه در دوران كرونا به هنرمندان و تولیدكنندگان صنایع دستی وارد شده است، بیان كرد: برندسازی و تجاری سازی صنایع دستی می تواند به رونق صنعت گردشگری و بهبود اقتصاد هنر و هنرمندان هم كمك كند؛ از طرفی نام تجاری و برندسازی به ایجاد ذهنیت مثبت در مشتری و ترغیب او به خرید محصولات فرهنگی كمك شایانی می كند.
برندسازی صنایع دستی، اقتصاد گردشگری جوامع محلی را تقویت می كند
رهایی تصریح كرد: گاهی یك اثر هنری آن هم از گروه صنایع دستی می تواند به چنان جایگاهی در جهان برسد كه یك كشور، یك شهر و حتی یك روستا را كه تا كنون اسم آن كمتر شنیده می شده، مشهور و به یك برند خاص تبدیل كند تا همه مردم دنیا آن را بشناسند؛ البته بسیاری از شهرها و مناطق ایران هم اكنون هم به نام آثار و بناهای باستانی و تاریخی، آیین ها و نمادها و حتی با برخی از محصولات كشاورزی و میوه ها با یك برند خاص در جهان مشهور هستند، اما به هر اندازه كه در برندسازی هنرهای سنتی و صنایع دستی سرمایه گذاری بیشتر -چه دولتی و چه بخش خصوصی- انجام شود، دستاورد اقتصادی بیشتری برای صنعت گردشگری و تقویت اقتصاد جوامع محلی خواهد داشت.
این استاد دانشگاه تاكید كرد: با انتخاب راهبرد تمركز به برندسازی و بازاریابی محصولات هنرهای سنتی كه عمدتا از مشاغل روستاییان و منبع درآمدی خانواده های روستایی است، می توان بخش بزرگی از خسارت های ناشی از شیوع كرونا را در كوتاه مدت جبران و سهم ایران در بازارهای جهانی را افزایش داد.
كرونا بهترین فرصت برای تولید محتوا و معرفی مقاصد جدید گردشگری
رهایی به دوره اولیه شیوع كرونا كه یك وحشت و هراس شدید در جامعه ایجاد كرده بود، اشاره كرد و افزود: دوره ای كه مردم به «در خانه ماندن» توصیه می شدند بهترین فرصت بود تا ظرفیت های گردشگری، مقاصد جدید گردشگری، فرهنگ گردشگری و اصول گردشگرپذیری برای علاقه مندان باز تعریف شود. فضای مجازی و شبكه اجتماعی بهترین ابزار برای آموزش مبانی گردشگری است كه باید از آن به خوبی بهره برداری كرد.
موتور گردشگری نباید خاموش شود، نباید كارخانه صنعت گردشگری تعطیل شود، متخصصان و مدیران اجرایی در صنایع بهتر می دادند وقتی خط تولید در یك صنعت و واحد تولیدی متوقف و كاملا تعطیل شود، راه اندازی مجدد همان خط تولید، بسیار پرهزینه تر و بعضا امكان ناپذیر است؛ به اشكال مختلف باید این صنعت سرپا نگه داشته شود، سفرها و بازدیدهای مجازی حداقل می تواند ذائقه و حس گردشگری مردم را زنده، پویا و كنجكاو نگه دارد كه از اولین انگیزه های دعوت به سفر است و آنان را به تجربه های متفاوت گردشگری در پساكرونا هدایت كند.
وی تصریح كرد: تبلیغات و آموزش گردشگری در فضای مجازی باید به گونه ای باشد كه گردشگر آماتوری كه یك سال در خانه مانده است و به سفر نرفته در پسا كرونا انتخاب های متعدد و غیرتكراری را در سبد گردشگری خود داشته باشد و در پسا كرونا اگر از او سوال شود كه كدام مقصد را برای سفر در تعطیلات پیش رو انتخاب می كند، هوشمندانه و هدفمند مقصد جدیدتری كه هرگز نرفته را نام ببرد، مقصدی از بیابان های بی نظیر ایران، جنگل ها و آبشارهای بكر در كوهستان ها، روستاهای شگفت انگیز كه پیش از كرونا كمتر می شناخته و به آنجا سفر نكرده است.
گردشگری رمز پویایی اقتصاد مقاومتی است
این پژوهشگر حوزه گردشگری با تاكید بر اینكه همه شاخص ها و مولفه ها نشان می دهد گردشگری مزیت استثنایی ایران در منطقه و جهان است، گفت: اگر سیاستگذاران و برنامه ریزان كلان صنعت گردشگری كشور معتقد و مصمم هستند كه صنعت گردشگری مهمترین راه نجات از وابستگی اقتصاد به نفت و رمز پویایی اقتصاد مقاومتی است، علاوه بر طرح های زیرساختی گردشگری، باید در رویكردهای مدیران اجرایی در نقطه نقطه كشور نیز تحول ایجادكنند. صنعت گردشگری فرابخشی و فرادستگاهی است، اگر چه وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی متولی اصلی آن است، اما بسیاری از دستگاه اجرایی دیگر هم در رونق و توسعه آن نقش و مسئولیت دارند و البته بخش خصوصی هم در این فرایند می تواند اثر بخش باشد.