كوشك احمدشاهی ، اواخر دوره قاجار بنا شد و از ویژگی‌های عمده آن نیز تزئینات و نمای آجری به كار رفته در سرتاسر نمای بیرونی آن است؛ آجرها از نوع منقوش قالبی با طرح‌های متنوع به رنگ نخودی است. كوشك احمدشاهی، اواخر دورة قاجار جهت خوابگاه ییلاقی احمدشاه در میان باغ نیاوران با مساحتی بالغ بر ۸۰۰ متر مربع در دو طبقه با سقف شیروانی بنا گردید. عمارت احمد شاهی در دورi پهلوی دوم مرمت و تغییراتی در آن صورت گرفت و مبلمان داخلی آن به طور كامل عوض شد تا به عنوان محل كار و سكونت رضا پهلوی مورد استفاده قرار گیرد. پس از انقلاب، در جریان حفاظت و مرمت این بنا، بخش پایین دیواره های آن نیز تعمیر شد. در سال۱۳۷۵ سرویس بهداشتی و آشپزخانه كاخ تغییر كاربری پیدا كرده و به محل نمایش اسناد قاجاری (احمدشاه) اختصاص یافت و در اردیبهشت سال ۱۳۷۹ همزمان با هفته میراث فرهنگی گشایش یافت. این عمارت پس از یك دوره دیگر تعمیرات تاسیساتی در سال ۱۳۸۴ بازگشایی شد.
از ویژگی های عمدة این بنا تزئینات و نمای آجری به كار رفته در سرتاسر نمای بیرونی آن است. آجرها از نوع منقوش قالبی با طرح های متنوع به رنگ نخودی است. طبقه دوم عمارت از یك سالن مركزی و ایوان سرتاسری چهارطرفه تشكیل شده است. در چهار طرف سالن مركزی كه به عنوان اتاق موسیقی استفاده می شد، قفسه چوبی ویترین دار نصب شده است. دور تا دور ایوان را ۶ ستون با مقطع مربع قطور با نمای آجری بدنه و ۲۶ ستون مدور با نمای گچی فرا گرفته است. نقش شیر و خورشید گچبری شده بر پیشانی دیوارة ضلع شمالی ایوان به چشم می خورد.
ورودی بنا در ضلع جنوبی قرار دارد كه به وسیله چندین پله از كنار حوض بیضی شكل پوشیده از كاشی، به كوشك منتهی میشود. طبقه همكف این عمارت شامل یك هال با حوضی از جنس مرمر در وسط می باشد و ۶ اتاق و ۲ راهرو در اطراف آن قرار دارند. طبقه دوم عمارت از یك سالن مركزی و ایوان سرتاسری چهارطرفه تشكیل شده است. در چهار طرف سالن مركزی كه به عنوان اتاق موسیقی استفاده میشد، قفسه چوبی ویترین دار نصب شده است. دور تا دور ایوان را ۶ ستون با مقطع مربع قطور با نمای آجری بدنه و ۲۶ ستون مدور با نمای گچی فرا گرفته است. نقش شیر و خورشید گچبری شده بر پیشانی دیواره ضلع شمالی ایوان به چشم می‌خورد.
اشیاء تزئینی از جنس نقره، برنز، عاج، چوب، هدایایی از كشورهای مختلف مثل هند، تابلوهای نقاشی و گوبلن و نشانها و مدال‌ها در این فضا به نمایش در آمده است. همچنین ویترینی شامل اشیاء و سنگ‌های معدنی تزئینی، سنگی از كره ماه و چندین فسیل گیاهی و حیوانی در معرض دید قرار دارند.
تاریخچه كوشك احمدشاهی:
برای ورود به كوشك احمدشاهی باید از باغ نیاوران عبور كنید. كوشك احمدشاهی در كاخ نیاوران قرار دارد. كوشك احمدشاهی در كنار كاخ اصلی كه سكونت گاه خانواده محمدرضا پهلوی بود و كاخ صاحبقرانیه كه قدیمی ترین بنای موجود در این مجموعه است، قرار دارد.
اواخر دوره قاجار بعنوان خوابگاه ییلاقی احمدشاه قاجار در بین باغ نیاوران با مساحت ۸۰۰ متر و در دو طبقه ساخته شد. كوشك احمدشاهی آخرین بنای ساخته شده به وسیله سلسله قاجار در باغ نیاوران قرار دارد.
متأسفانه تاریخ دقیق ساخت این كاخ بدرستی مشخص نیست. مدارك تاریخی هم روایت دقیقی از سال ساخت آن ارائه نمی دهند. ولی چون این بنای آجری اسم احمد پادشاه را یدك میكشد ، تاریخ نگاران آن را به همان زمان نسبت داده اند. با این وجود میتوان خاطرنشان كرد عمر كوشك احمد شاهی كم تر از ۲۰۰ سال است.
عكس هایی از طبقه اول كوشك احمدشاهی
قرارگیری كوشك بر روی شیب باعث عدم احساس اختلاف سطح در طبقه دوم شده است. این شیب در ضلع شمالی كاخ به سمت رشته كوه های البرز قرار دارد و این انتخاب عاقلانه در خصوص محل قرارگیری ساختمان از ذوق و هنر تولید كننده آن خبر میدهد.
وجود سقف شیروانی بر روی كوشك نوعی الهام گیری از معماری نئوكلاسیك اروپایی و تركیب آن با گوشه ای از هنر معماری ایرانی دوره قاجار را نشان میدهد.
یكی از خصوصیت بی همتا كاخ كوشك احمد شاهی كه آن را از دیگر بناهای دوره قاجار متمایز كرده، تزئینات و نمای آجری در سراسر نمای بیرونی ساختمان است كه آجرهای آن از نوع منقوش قالبی با طرح های گوناگون به رنگ نخودی در كنار هم چیده شدند كه زیبایی بنا را دو چندان میكند.
طبقه نخست كوشك احمدشاهی حاوی ۶ اتاق و ۲ راهروی شرقی و غربی است. طبقه ی این طبقه از یك سرسرا تشكیل شده كه حوضی از سنگ مرمر در وسط آن قرار دارد و شش اتاق و دو راهرو هم در اطراف آن وجود دارند.
در اطراف سالن كتاب خانه، كتب ولیعهد به چشم می خورد. اتاق های سمت چپ این سالن منتسب به رضا پهلوی است كه با عكسها و پوسترهای فوتبالی و نخستین پرواز مخصوص اش، دیوارها را پر كرده است. در این قسمت از بنا اشیاء نفیسی از جنس برنز، نقره، عاج، چوب، هدایای رؤسای كشورهای مختلف، مدال ها و نشان ها و تابلوهای نگارگری در معرض تماشا قرار گرفته است.
اتاق موسیقی كوشك احمدشاهی
طبقه ی دوم كوشك دارای ۲ اتاق است كه دور تا دور آنها را ایوان فرا گرفته و دارای ۲۴ ستون ظریف پوشیده شده از گچ و ۴ پایه قطور آجری است. نقش شیر و خورشید گچ بری شده بر پیشانی دیواره ی ضلع شمالی ایوان به چشم می خورد.
در چهار طرف سالن مركزی كه بعنوان اتاق موسیقی استفاده میشد ، قفسه چوبی ویترین دار نصب شده است. در زمان پهلوی دوم، در این طبقه سرویس بهداشتی ایجاد شده و مسیر راه پله ها عوض میشود و جهت ضیافت های خصوصی و خانوادگی مورد استفاده قرار می گرفته است. در این قسمت هم برخی از اثرهای مخازن این كاخ به نمایش گذاشته شده است. همچنین در ایوان كوشك هم كه به چهار طرف باغ اشراف دارد، اقسام مبلمان چوبی توجه هر هنرمند و بازدیدكننده ای را بخود جلب میكند.
كوشك احمد شاهی پس از انقلاب اسلامی در سال 1357 تحت نگهداری و تعمیر قرار گرفت و در اردیبهشت ماه سال 1379 هم زمان با هفته میراث فرهنگی بطور رسمی افتتاح شد.
كوشك احمدشاهی
زمان بازدید از كوشك احمد شاهی:
درصورتی كه می خواهید از مجموعه تاریخی نیاوران و كوشك احمد شاهی دیدن كنید، میتوانید همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۹ به آن مراجعه كنید.
آدرس كوشك احمد شاهی:
تهران، میدان شهید باهنر( نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران
