روستای چهچهه كلات ، بزرگترین قطب تولید پسته

روستای چهچهه كلات ، بزرگترین قطب تولید پسته روستایی در دهستان پساكوه بخش زاوین شهرستان كلات استان خراسان رضوی ایران است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۴۱۵ نفر (در ۱۱۹ خانوار) بوده‌است. مردم این روستا به زبان فارسی صحبت می كنند. شغل اصلی روستاییان، كشاورزی و دامپروری است.

روستای چهچهه یكی از روستاهای شهرستان كلات نادری و در بخش زاوین واقع است. این منطقه در جوار مرز تركمنستان قرار دارد و فاصله آن از مشهد ۱۰۰ كیلومتر و از كلات نادری ۱۰۵ كیلومتر می باشد. در گذشته چهچهه گمرك داشته است و كاروان ها این راه را برای رسیدن به تركمنستان، مرو، بخارا و… برمی گزیدند؛ زیرا از هر مسیر دیگری كوتاه تر بوده است. این گمرك تا ۱۳۲۰ نیز فعال بوده است، اما امروز برای رفتن به تركمنستان تنها دو مرز لطف آباد و سرخس فعال است.

چَهچَهه، نامی بامسما برای روستایی است كه نه تنها پرندگان، كه دشت ها، درختان، كوه ها و شقایق ها هم در آن آواز طبیعت سر می دهند. بی شك نه كلمه ها توان توصیف زیبایی محسوركننده چهچهه را دارند و نه قاب دوربین ها تاب ثبت تصاویر چند بعدی زیبای این دشت را؛ تنها باید رنج سفر به دوش كشید و این زیبایی را از نزدیك لمس كرد. روستایی بسیار زیبا كه كنار رودخانه «خور» شكل گرفته است. اهالی از گذشته این رودخانه را «دریا» می نامیدند.
اینجا در فاصله كمتر از ۵۰۰ متر با مرز تركمنستان واقع شده است و نیروهای مرزبانی هم در محل مستقر هستند بعد از طی مسیری دیگر در میان كوه ها شمار درختان پسته بیشتر و از تنكی درآمده و انبوه تر می شوند.

از جاذبه های این روستا میتوان به :زیارتگاه پیر خواجه،دشت شقایق،جنگل پسته وحشی،گردشگری عشایری در سیاه چادرها،گردشگری روستایی در مزرعه و سد چهچهه اشاره كرد.
از نقاط دیدنی كه بسیار حایز اهمیت است می توان به جنگل پسته خواجه اشاره كرد، كه در فصل بهار دشت شقایق آن هر طبیعت دوستی را به خود جلب می كند. ۲۸ كیلومتر از مسیر روستای امیرآباد شوسه است. فاصله روستا تا جنگل ۹ كیلومتر و تا مزار خواجه كه در وسط جنگل قرار دارد، ۱۸ كیلومتر می باشد. مناظر بسیار زیبای شقایق و حتی لاله و درخت های پسته وحشی از دیدنی های این منطقه بسیار زیبا محسوب می شود . همچنین آبگیری سد مخزنی روستای چهچهه از سال ۱۳۹۴ شروع شده و دریچه‌های تونل انحراف بسته شدن كه باعث خوشحالی كشاورزان و اهالی محلی شده است. . در وسط جنگل هم مزار امامزاده پیر خواجه قرار دارد كه پذیرای افراد زیادی از اطراف برای زیارت می باشد. زیارتگاه پیرخواجه است، زیارتگاهی كه سند تاریخی محكمی ندارد و حتی امروز كسی به درستی نمی داند فرد مدفون در آن كیست و بنا چه خصوصیاتی دارد. اما اینجا از گذشته مورد احترام مردم بوده است. می گویند فردی محترم در آن آرمیده است و به همین دلیل نیز بسیاری از دختران این خطه نذر خواجه می كنند و قالیچه می بافند.

تنها سند تاریخی كه از این زیارتگاه وجود دارد، یك سنگ نوشته است كه آخرین فرد مرمت كننده مزار را استاد عباس شیرازی معرفی می كند. او این كار را به دستور محمد جعفر یوزباشی، از طایفه اردلان، انجام داده است زیارتگاه، بالای یك تپه كوچك سنگی قرار دارد و پایین آن نیز چشمه ای با آب گواراست . از زیر كوه یك چشمه آب معدنی می جوشد كه بسیار گواراست و گفته می شود كه شفابخش است

منطقه جنگل خواجه طی مصوبه شماره ۲۸۲ شورای عالی محیط زیست (كمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۸۶/۱۱/۱۲ بعنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.
جنگل‌های پسته طبیعی در استان‌های خراسان رضوی، فارس، كرمان و بلوچستان وجود دارند. جنگل‌هایی كه به‌طور طبیعی و خودرو رشد می‌كنند. . در خراسان رضوی جنگل‌های پسته در شهرستان‌های درگز، كلات، سرخس، مشهد و تربت جام وجود دارند كه جنگل پسته خواجه را می توان یكی از بزرگ ترین مناطق تولیدكننده پسته در منطقه و ایران دانست. وسعت جنگل پسته به ۶۴۰۰ هكتار می رسد. جنگل پسته وحشی كه پسته های كوچكش جزو نادرترین و باكیفیت ترین در جهان است، درختانی كه باوجود جثه كوچك ، گاه بیش از ۲۰۰ سال از عمرشان می گذرد و همچنان ریشه در خاك دارند ریشه هایی كه دو تا سه برابر طول شاخه هایشان است و در عمق سنگ و خاك كوهها تنیده شده است. در این جنگل درختانی كهنسال با ارتفاع سه متروجود دارد كه سالانه بین ۱۵ تا ۲۰۰ تن محصول قابل برداشت، تولید می‌كنند. این پسته ها ۱۵ مرداد می رسند. زمان برداشت آن ها نیز معمولا تا اول مهر به طول می انجامد. از جمله مسائل مهم در این نهاد حفظ خاصیت ارگانیك در میوه‌های منطقه است. به‌طوری كه برای حفظ درختان جنگل پسته خواجه از آفات، كنترل بیولوژیك استفاده می‌شود. عمده كاربرد این نوع پسته را كه از گونه’ pistacia verca’است ،به مصرف دارویی و صنایع غذایی به جهت ارگانیك و سلامت بودن آن می توان عنوان كرد.

فاصله جنگل تا روستای چهچه حدود ۵ كیلومتر می باشد. حیوانات وحشی همچون گرگ, قوچ، میش اوریال روباه, خوك ,آهو ,گوزن و به تعداد محدود پلنگ هم در این جنگل زیست می كنند. همچنین گورخر تركمنی نیز به‌صورت فصلی در این مكان وجود دارد.
در گذشته قرقبان ها خیلی جدی از جنگل مراقبت می كردند و در فصل برداشت حدود یك ماه آن را قرق و طی مزایده به یك شركت واگذار می كردند تا محصول را برداشت كند و در این میان سهمی را هم برای اهالی در نظر می گرفتند كه روشی بسیار منصفانه بود. اما امروز فصل برداشت كه می شود از كل روستاهای پساكوه می آیند و هر كس برای خودش می چیند و به همین دلیل پسته ها زودتر از موعد برداشت می شود و به درستی نمی رسد.
بهترین زمان برای دیدن این منطقه اواخر فروردین تا پایان اردیبهشت است كه بسته به شرایط آب و هوایی بسیار متفاوت می باشد. سد چهچهه نیز فروردین ۹۴ افتتاح شده كه در مسیر جاده روستای امیرآباد به روستای تقی آباد قرار دارد و می توان هنگام برگشت آن را بازدید كرد و از همان جاده به جاده كلات برگشت.
برای رفتن به سمت جنگل پسته خواجه باید از جاده سرخس گذر كنید .یك راه دیگر هم برای رسیدن به چهچهه وجود دارد كه از جاده امیرآباد و تقی آباد به سد چهچهه و بعد هم روستا می رسد.