خانه موزه معمار لرزاده ، پدر معماری ایران در خیابان شریعتی تهران كه در محاصره ساختمان های بلند مرتبه قرار دارد، واقع شده است .میان شلوغی و ترافیك شهر تهران، در انتهای یكی از كوچه‌های مركز شهر، خانه‌ای زیبا بنا شده كه صاحب آن معمار بسیاری از آثار معماری تاریخ این كشور است.حسین لرزاده معمار و هنرمند مشهور ایرانی از جمله آخرین نسل استادكاران چیره دست و هنرمند بود كه ضمن آشنایی با فنون و اجزای گوناگون هنرهای سنتی معماری اسلامی و ایرانی به خلق آثاری ماندگار در دوران جدید ایران پرداخت.
حسین بن محمد معمار معروف به لرزاده «۱۲۸۵ تهران – ۱۳۸۳ تهران» معمار و هنرمند ایرانی بود؛ وی طراح و سازنده آرامگاه فردوسی است.او همچنین فعالیتهای گسترده‌ی دیگری در زمینه تزئینات وابسته معماری در تهران و بسیاری شهرهای دیگر داشته است. نخستین كار مستقل استاد را می‌توان سر در بانك شاهی « بانك تجارت فعلی »واقع در میدان توپخانه تهران دانست. لرزاده در طول عمر هنری نزدیك به یك قرن خود، مساجد متعددی را طراحی و اجرا كرد كه در راس آن مسجد اعظم (قم) به دعوت مستقیم آیت‌الله بروجردی قرار دارد.
همچنین وی بنا به ماموریتی كه آیت‌الله بروجردی به وی محول كرد، مامور تعمیر و پاره‌ای تغییرات در حرم حسین بن علی(ع) در كربلا شد. طرح تبدیل این خانه به “خانه معمار” لرزاده سه شنبه ۲۲ فروردین در شورای اسلامی شهر تهران به تصویب رسید. این كارنامه در كنار انواع بناها مانند كاخ بیمارستان بانك مدرسه منزل مسكونی و غیره كه اجزایی مانند سر در، رسمی سازی، طاسه سازی و شمسه زیاد، یزدی بندی، مقرنس كاری و روسازی و تزئینی كاری و سایر هنرنمایی های استاد را به یادگار دارند، شامل طراحی و معماری و نظارت بر اجرای بیش از ۶۳۵ باب مسجد نیز می شود.
برخی او را دایره المعارف تجربی هنر اسلامی و میراث بان هنر و تمدن اسلامی دوران معاصر نامیده اند. حسین لرزاده در طول ۹۸ سال زندگی در بیش از ۸۴۲ عمارت فعالیت كرد.معماری و نمای خارجی ساختمان خانه‌موزه، شبیه بسیاری از خانه‌های قدیمی شهر تهران است. این ساختمان در دو طبقه و نیم بنا شده و نمای بیرونی آن با آجرهای سه‌سانتی تزیین شده است.
خانه موزه لرزاده بوسیله استاد در دهه سی در سه طبقه طراحی و ساخته شد.قدمت این بنا به حدود ۶۰ سال پیش برمی گرددوداخل بنا پر از پنجره‌های زیبا با شیشه‌های رنگی است كه فضای زیبایی برای عكاسی شما فراهم می كند.
در طبقه اول خانه موزه اتاق شخصی استاد لرزاده و نشمین خانه كه حالا در اسم تالار آشنایی مخاطبان را با زندگی لرزاده و آثار ایشان آشنا می‌كند، قرار گرفته است.
«این كه با شما سخن می‌گوید، نامش حسین كنیه و تخلصش لرزاده فرزند محمد خان، معمار تهرانی الاصل، زادگاهش تهران، كوچه قلمستان، زادروزش ۱۲۸۵ شمسی، شغلش معماری و طراحی است. در موقع تنظیم شناسنامه، خان از نام پدر حذف و لر به لرزاده تبدیل شد. پدر از سادگی و صفای باطن به لر معروف بود.» صفحه ۱۵، ماجرای معماری سنتی ایران
این نوشته نیز در طبقه اول زیر یك پنجره ارسی ایرانی كه در شكل گرد طراحی شده، نصب شده است.
تالار شجره نامه خاندان لرزاده را می توانید در نشمین خانه كه حالا در اسم تالار آشنایی نام گذاری شده است در كنار دیگرعكس‌های قدیمی خانه مشاهده كنید.
یكی از نكات قابل توجه در طراحی این خانه توجه استاد لرزاده به ویژگی‌های معماری سنتی ایرانی مانند استفاده از كانال تهویه هوا در معماری خانه بوده است كه باعث ایجاد هوایی خنك و مطبوع در فضاهای مختلف منزل شده است. پنجره‌های گرد و مستطیل ارسی نیز در طبقه‌های مختلف خانه یكی دیگر از زیبایی‌های معماری ایرانی این خانه است.
از بهر خودم نغمه سرایی كردم/ اظهار نمی‌كنم كتابی دارم
«یاران همه می‌دانند مرغان آزاد نغمه سرایی می‌نمایند ولی در قفس از درد جدایی فریاد بر می‌آورند چنان چه عمری باقی باشد، فریادهای خود را توام با غزلیات تقدیم می‌نمایند.»
این جملات را در اتاق نظم (شعر) استاد لرزاده در طبقه دوم روی دیوار یكی از اتاق‌ها نوشته‌اند.
در این اتاق ایده جالبی پیاده شده است كه می توانید اشعار ایشان را با صدای خودشان گوش دهید و همچین طومار های پارچه ای آویخته شده از دیوار را بخوانید.
در تالار طبقه دوم كه در بازسازی خانه به “تالار بنا” نام گذاری شده است شاهد مجموعه نقشه‌ها، اسناد و طراحی‌های استاد لرزاده خواهید بود كه به معرفی اسناد مسجد سپه سالار، پرداخته شده است.
اما در این موزه به شرح فعالیت های او در چند اثر مشهور از جمله آرامگاه فردوسی و مسجد لرزاده و مسجد قندی و … پرداخته شده است. بهارخواب این خانه دوره پهلوی اول نیز به محل برگزاری جلسات تبدیل شد.
زیرزمین آن هم تالار كودك و معماری توسط تیم موزه عروسكهای تهران ایجاد شده است تا با كمك بازی وسرگرمی كودكان با موضوع معماری بیشتر آشنا شوند. ولی آثار كمی از وسایل زندگی او در این موزه مشاهده می شود كه البته مسئولان موزه درصدد هستند تا این وسایل را از خانواده اش گرفته و در این خانه به نمایش بگذارند. تنها چیزی كه از استاد در یكی از اتاق های آن وجود دارد، كلاه و عصای اوست. همین‌طور برخی از نقاشی‌های كودكان بر روی دیوار نصب شده است. این موزه یكی از دیدنی‌ترین بخش‌های این خانه است.
پرورش شاگردان، كنار نگارش دو جلد كتاب «احیای هنرهای از یاد رفته» با اسلوب خاص آموزشی آن، ضبط اشعار كوتاه و بلند تعلیمی با عنوان نغمه‌ها و نیز ثبت خاطرات و وقایع دوران پر فراز و فرود زندگی، نشان‌دهنده دلبستگی حسین لرزاده به پاسداشت میراث پیشینیان و انتقال آن به آیندگان است.
گشایش این مجموعه دعوتی است از پزوهشگران، علاقمندان معماری ایرانی در سده‌ی معاصر ود وستداران فرهنگ و هنر این مرز و بوم، تا ضمن بازشناسی آثار حسین لرزاده مجموعه روایت‌ها، یادها و نشانه‌های بر جا مانده نیز گرد‌آوری، ثبت و ضبط شوند. همچنین این موزه بر آن است تا جایگاهی برای رویدادهای معماری و آشنایی نسل جوان با میراث معماری ایرانی و اسلامی باشد.
استاد لرزاده نه تنها برای تهران بلكه برای كشور منشا اثر بوده و حوزه معماری كشور مدیون تلاش های این معمار بزرگ است.
نحوه دسترسی به خانه موزه معمار لرزاده
آدرس: خیابان شریعتی، پایین‌تر از بهار شیراز، انتهای كوچه سخن
