جنك ، كهن ترین آب انبار یزد می باشد . استان یزد به دلیل اقلیم گرم و خشك و واقع شدن در منطقه بیابانی در گذشته ای نه چندان دور صدها آب انبار داشت كه به نوشته ایرج افشار در شهر یزد حدود ۷۵ آب انبار با كتیبه و سند دار و بی كتیبه و بدون سند وجود داشت.به درستی روشن نیست چرا این نام را بر آب انبار جنك نهاده اند. جِنُك در گویش یزدی تركیبی است از واژه جن، معادل موجودات نامرئی و «ك» تصغیر. شاید به باور اهالی آن روزگار یزد، در این آب انبار جن وجود داشته است.
این بنا در كوچه پشت مسجد جامع واقع گردیده و قدیمترین آب انبار تاریخ دار یزد به شمار می آیدآب انبار «جِنُك» قدیمی‌ترین آب انبار تاریخدار یزد است كه بنا بر مندرجات سنگ نوشته‌ی آن در سال ۸۷۸ قمری و در دوران تیموری به وسیله خیرمندی به نام «لطف الله» وقف بر مردم كهن‌ترین محله یزد یعنی محله مسجد جامع كه در آن روزگار محله مركزی یزد بوده، شده است.
آب انبار «جِنُك» جزو ۱۰۰ آب انباری است كه آب قنات وقف‌آباد یعنی كهن‌ترین قنات یزد در آن جاری بوده است.
چرا كه آب‌انبارها در ایام قدیم كه امكانات امروزی مانند برق و روشنایی وجود نداشت عمدتاً تاریك و با توجه به پله‌های فراوانی كه تا پایین آنها ایجاد می‌شد، تاحدودی دلهره‌آور بوده‌است. جنك جزء صد آب‌انباری است كه آب وقف‌آباد، كهن‌ترین قنات یزد، در آن جاری بوده است. هرچند روزگاری آب شرب مردمان این دیار را تامین می‌كرده اما امروز بنای متروك آن در كنار نام ترسناكش، آن را به مكانی واقعاً مخوف تبدیل كرده است.
در روزگاران قدیم غالباً هرگاه مردم از مكانی به دلایل مختلف وحشت داشتند و به نوعی دسترسی ساده‌ای به آن نداشتند، از چنین مكانی به عنوان محلی دارای جن یاد می‌كردند حتی بعضاً حمام‌های قدیم كه به خاطر ویژگی ساختاری تو در تو بود را نیز دارای جن مطرح می‌كردند.
معماری آب انبار جنك یزد
آب انبار جنك دارای ۲۵ پله با راه پله ای به عرض ۱/۴۰ متر و بدون پاگرد بوده، مخزن آن مدور و تنها بنای تك بادگیری شهر یزد است.بادگیر آن هم تنها در دو جهت شبكه یا روزنه دارد. این بنا یك ورودی و یك شیر دارد. مصالح به كار رفته در آن؛ آجر، ملات ساروچ و خشت و گل است و چنانكه از شواهد بر می آید، خزینه احتمالا دارای سقف نیم كره بوده كه در مرحله بعد از بین رفته یا تخریب شده و در سالیان اخیر روی آن منزل مسكونی ساخته و بادگیر كوچكی در جبهه شمال غربی خانه ایجاد نموده اند. اكنون این بنا رو به ویرانی می رود.
بر روی سنگی نصب شده بر آب انبار چنین شعری درج شده است:
جلال دولت و برهان عصر، لطف الله به دستیاری توفیق، این عمارت كرد
بنای مصنعه ای شد كه آب چشمه خضر صفا و نور ز الطافش استعارت كرد
ز سال ساختنش جست و جوی می كردم «زلال خیر» به تاریخ آن اشارت كرد
این بنا هر چه زودتر باید مرمت شود، از آنجاییكه این آب انبار در مسیر گردشگری و از همه مهمتر در همجواری مسجد جامع تاریخی یزد واقع شده، نیازمند مرمت مناسب است.
نحوه دسترسی به آب انبار جنك
آدرس : یزد، پشت مسجد جامع یزد، روبروی در ورودی شمال غربی مسجد
