توسعه مزارستان روستای آتشكده فارس در حریم درجه یك كاخ اردشیر ساسانی در فیروزآباد، بیم آسیب به این محوطه ثبت جهانی را افزایش داده است، بزنگاهی كه هم در آن باید خواست اهالی بومی منطقه دیده و هم اصول میراث باستانی حفظ شود.
نهم تیرماه ۱۳۹۷ بود كه تاریخ فارس گامی جهانی برداشت: ثبت محور ساسانی در یونسكو، محوری كه از فیروزآباد با كاخ اردشیر و قلعه دختر و نقوش برجسته تا شهر گور و كاخ ساسانی سروستان و شهر تاریخی بیشاپور و تنگ چوگان در كازرون را در بر می‌گیرد.
از این زمان بود كه توجه به آثار تاریخی محور ساسانی قوت یافت و اقداماتی برای دسترسی بهتر، ارائه خدمات و امكانات رفاهی و گردشگری، نورپردازی و حذف زواید از منظر آثار شتاب گرفت.
كاخ هزار و هشتصدساله اردشیر بابكان در روستای آتشكده فیروزآباد ازجمله آثار شاخص این محور است كه مزارستان اهالی این روستا در حریم درجه یك آن قرار دارد.
یك سال پیش از بازدید بازرسان یونسكو از این محور، تمامی تابلوهای عمودی این قبرستان جمع‌آوری و حفر قبری جدید ممنوع شد؛ اما، این روزها دوباره سخن از دفن مردگان در این قبرستان و آسیبی كه به این مجموعه وارد می‌شود، بر سر زبان‌ها افتاده است.
پیش از این نیز موضوع قبرستان‌سازی در حریم درجه یك كاخ اردشیر اعتراض‌هایی را برانگیخته بود و بارها تلاش شد با اقداماتی همچون فنس‌كشی جلوی گسترش آن گرفته شود كه البته ناكام ماند.
با این حال، نمی‌توان بر اهالی این روستا هم خرده گرفت؛ چراكه آن‌ها سال‌هاست مردگان خود را در این ناحیه دفن می‌كنند؛ اما با ثبت جهانی محور ساسانی دستكم انتظار می‌رفت كه مزارستان ساماندهی شود و مكانی دیگر در نزدیكی روستا در نظر گرفته شود تا مردم در فضایی جایگزین و مناسب رفتگانشان را به خاك بسپارند.
هم‌اكنون بناهای تاریخی دیگری ازجمله در شیراز وجود دارد كه در محاصره گورها هستند؛ برای نمونه باید به مقبره حافظ اشاره كرد كه خود، بخشی از مزارات خاك مصلای شیراز به شمار می‌رود؛ اما ساماندهی قبرستان و طراحی متناسب با فضا و نیز ارتفاع و طول سنگ قبرها مانع از آن شد كه حافظیه فقط گورستان باقی بماند.
مدیر میراث جهانی منظر باستان‌شناسی‌ساسانی فارس در گفت‌وگو با ایرنا درباره حفاظت از عرصه و حریم میراث جهانی ساسانی با اتكا به منظر باستان‌شناسی، گفت: میراث جهانی ساسانیان در بخش مركزی فارس در محدوده دشت فیروزآباد، بیشاپور و سروستان واقع است كه این محدوده قلمرو مركزی آغاز عصر ساسانی در مرحله شكل‌گیری این حكومت بزرگ بوده است.
علیرضا عسكری با بیان اینكه تعدادی زیادی از بناها، نقش‌برجسته‌ها، شهرها و كاخ‌ها از این تمدن به‌جای مانده است، عرصه میراث جهانی ساسانی را بیش از ۶۴۰ هكتار و محدوده حریم منظری این آثار را بیشتر از چند هزار هكتار برشمرد.
به گفته او، مساله مهم درخصوص چگونگی حفظ و حراست از این حریم بزرگ میراث جهانی تعداد محوطه‌های باستانی این محور است.
حفظ آداب و رسوم سنتی جامعه محلی هدف پایگاه میراث جهانی ساسانی است
مدیر میراث جهانی منظر باستان شناسی ساسانی فارس افزود: هدف این پایگاه تحقق برنامه‌های توسعه پایدار میراث فرهنگی و گردشگری با حفظ آداب و رسوم سنتی جامعه محلی ساكن در این بخش از كشور است.وی با این رویكرد، جلوگیری از تدفین اموات روستای آتشكده در عرصه و حریم كاخ اردشیر را مساله‌ای دانست كه برای آن برنامه‌ریزی شده و بر آن اساس، گزینه های متعددی به جامعه محلی باعنوان پیشنهاد ارائه شده است.به گفته عسكری، یكی از گزینه‌های مطرح، بسته‌شدن این مزارستان و انتقال دفن اموات جدید در گلزار شهدای مركزی شهر فیروزآباد است.او افزود: این موضوع از طرف میراث جهانی ساسانی به اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فیروزآباد در حال پیگیری است.
جایگزینی مزارستان روستای آتشكده به فرهنگ‌سازی نیاز دارد
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان فیروزآباد نیز در گفت‌وگو با ایرنا درباره روند اجرای پیشنهاد یادشده، عنوان كرد: روند اداری و نامه‌نگاری‌ها به‌منظور توقف دفن در قبرستان كنونی روستای آتشكده به سازمان‌های مسوول آغاز شده است و برنامه‌ریزی‌های لازم در دست اقدام است.درنا شهبازی با بیان اینكه رفع كامل این مساله به فرهنگ‌سازی نیاز دارد، ادامه داد: در همین راستا، جلسات متعددی با مسوولان، شورای شهرستان و دهیاری نیز برگزار شده است.
انتخاب نقطه‌ای دیگر با حفظ حرمت اموات و درگذشتگان اهالی روستا بهترین گزینه است.بنابر آنچه فرماندار شهرستان فیروزآباد به ایرنا گفت: متوقف شدن دفن مردگان در محدوده كاخ ارشیر ساسانی از مواردی است كه در زمان ثبت جهانی محور ساسانی لحاظ شده بود.كمال علوی عنوان كرد: اهالی روستای آتشكده در جلسات متعددی كه با حضور آن‌ها برگزار شد، قول به همكاری دادند؛ این موضوع حتی در جلسه شورای تامین هم مطرح شده است.
او با بیان اینكه این قبرستان سالیان سال است كه در این منطقه واقع شده است، اظهار كرد: با این حال نباید این موضوع را نادیده گرفت كه مردم یك روستا معمولا تمایل دارند امواتشان را در محدوده محل زندگی خود دفن كنند.
مكانی جدید در نزدیكی روستا برای ایجاد قبرستان جدید انتخاب می‌شود
فرماندار فیروزآباد با تاكید بر ضرورت همراهی مردم در این زمینه، عنوان كرد: بخشداری با اهالی درباره این موضوع جلساتی برگزار كرده كه در این نشست‌ها پیشنهادهایی از سوی دهیار و اعضای شورا ارائه و مقرر شد نقطه‌ای در روستا با فاصله از كاخ اردشیر برای دفن اموات اختصاص یابد كه درصورتی كه با موافقت اهالی، بنیاد مسكن و منابع طبیعی همراه باشد، آن مكان باعنوان نقطه جدید دفن اموات در نظر گرفته خواهد شد.
علوی درباره انتقال این مزارستان به گلزار شهدای شهر فیروزآباد گفت: از آنجا كه ممكن است رفت‌وآمد برای اهالی روستا مشكل باشد، تلاش بر این است كه جایگاه مناسبی در حوالی همین روستا برگزیده شود.
او با اشاره به اینكه قبرستان جدید با رعایت ضوابط جهانی میراث فرهنگی و یونسكو جانمایی خواهد شد، افزود: احترام به آثار گذشتگان و حفظ شأن مردم این روستا، در این زمینه اهمیتی بسیار دارد، همان‌گونه كه آثار تاریخی بسیاری از گذشته به ما به ارث رسیده، باید قدر داشته‌های كنونی مردم را نیز دانست و از این منظر می‌توان به قبرستان به‌عنوان میراثی برای آیندگان نیز نگریست؛ با این حال، در وضعیت كنونی انتخاب نقطه‌ای دیگر با حفظ حرمت اموات و درگذشتگان اهالی روستا بهترین گزینه است.
رضایت مردم و رعایت ضوابط جهانی باهم لحاظ می‌شود
فرماندار فیروزآباد همراهی مردم با نهادهای گوناگون در حل مشكلات را ضامن كسب بهترین نتیجه دانست و افزود: تمام تلاش ما بر این است كه با نظر و نگاه مردم پیش رویم و امیدواریم با معرفی مكانی تازه هم رضایت مردم و هم ضوابط این اثر تاریخی جهانی را حفظ كنیم.
سلسله ساسانیان كه آخرین حكومت پادشاهی ایران قبل از ظهور اسلام است، از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی به مدت ۴۲۷ سال بر ایران حكومت كردند.
كاخ اردشیر بابكان (آتشكده فیروزآباد) یادگار به جا مانده از عصر ساسانیان مقارن با سده ۳ میلادی دارای تالارهای تو در تو است و با گذشت افزون بر هزار و ۸۰۰ سال گچ‌بری بخش بالای دیوارهای درونی آن از گزند آسیب مصون مانده است. در ضلع شرقی كاخ، چهار ساختمان گنبدی شكل بزرگ وجود دارد.
در نزدیكی این كاخ و سه كیلومتری شهر فیروزآباد، شهر گور واقع است كه در زمان آبادانی آن، مركز بخشی از ایالت فارس به نام كوره اردشیرخورّه بود. طرح و الگوی این شهر دایره‌ای شكل است و به قطر ۲ كیلومتر دارای چهار دروازه اصلی بوده و بناهای حكومتی و محل اقامت درباریان در آن قرار داشته است.سلسله ساسانیان كه آخرین حكومت پادشاهی ایران قبل از ظهور اسلام است، از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی به مدت ۴۲۷ سال بر ایران حكومت كردند.
شهرستان فیروزآباد در فاصله ۹۳ كیلومتری جنوب غرب شیراز واقع شده است.