عودلاجان یا اودلاجان از محله‌های قدیمی شهر تهران است كه از غرب به خیابان ناصرخسرو، از شرق به ری، از شمال به امیر كبیر و از جنوب به ۱۵ خرداد محدود است و سه محله اصلی امامزاده یحیی، پامنار و ناصرخسرو را در بر می‌گیرد كه از نظر تاریخی، به دلیل وجود بناهای تاریخی متعدد، بسیار غنی است.این محله واقع در محدودهٔ خیابان‌های پامنار (از غرب)، سیروس (از شرق)، چراغ برق (امیر كبیر) (از شمال) و بوذرجمهری (از جنوب) بوده‌است. كه همراه با محله‌های ارگ، دولت، سنگلج، بازار و چاله‌میدان، تهران عصر ناصری را شكل می‌دادند. عودلاجان قدیم با ۲۶۱۹ خانه و ۱۱۴۶ دكان بزرگ‌ترین محله شهر و مرفه‌نشین بود.
محله عربها در گوشه شمال غربی محله عودلاجان، و كوچه شام بیاتی‌ها در شمال عودلاجان، كوچه خدابنده‌لو در غرب عودلاجان، همگی در محله‌های خوب و به اصطلاح سرآب قراردارند.ساكنان این محله در قدیم بیشتر كلیمی بوده‌اند. زرتشتیانی نیز در این محله سكونت داشتند. همچنین برخی از مشاهیر تاریخ معاصر ایران مانند خاندان قوام الدوله، خاندان مستوفی، نصیرالدوله بدر تاجر ثروتمند و نخستین وزیر فرهنگ دوره پهلوی، سید حسن مدرس، نماینده مجلس شورای ملی و چهره نامدار مشروطیت در عودلاجان ساكن بودند. خانه‌های پراتاق این محله در عرف عوام به خانه قمر خانم معروف بوده‌است.
عودلاجان از مناطق اعیان‌نشین تهران در دوره قاجار بوده‌است و همپای بازار وفاداری بیشتری را به مذهب و روحانیت بروز می‌دادند. این را می‌توان از وجود ۱۶ مسجد و مدرسه در این كوچكترین محله تهران دریافت و این كه طبق اسناد به جا مانده از دوره قاجار، بیشترین آمار روضه خوانی، زیارت نامه خوانی و تعزیه گردانی در آن به چشم می‌آمد. محله‌ای با باغات و خانه‌های باشكوه بسیار. خانه مدرس و باغ ملك‌الشعرا و كاخ گلستان و عمارت مسعودیه در این منطقه جای گرفته‌اند.
عودلاجان تا اواسط دوره پهلوی اعتبار اجتماعی خود را حفظ كرد. اما پس از دگرگونی‌های بزرگ اجتماعی و شهری كه در دهه ۱۳۴۰ رخ داد، به تدریج از اهمیتش كاسته شد. آنچه اكنون محله عودلاجان را به شدت تحت فشار قرار داده است، گسترش بازار در تمامی اضلاع محله است. این روند باعث شده كه عودلاجان از یك محله اعیان‌نشین عمدتاً تبدیل به انباری برای بازار شود و برخی خانه‌های قدیمی و فاقد مالك آن جایگاه معتادان و افراد خطرناك شود.
گذرهای عودلاجان
مسیو كرشیش معلم اتریشی مدرسه دارالفنون نقشه عودلاجان در دوران قاجار به ویژه در عهد ناصری را با تمام گذرها، كوچه‌ها و حتی بناها به تصویر می‌كشد. مسیو كرشیش اتریشی همراه با ذوالفقار بیك و تقی‌خان از شاگردان مدرسه دارالفنون شروع به نقشه‌برداری از تهران كردند و سرانجام موفق شدند نخستین نقشه تهران را در ۱۲۷۵ هجری قمری ترسیم كنند. تاریخ اتمام طراحی نقشه كرشیش جمادی الاول سال ۱۲۷۵ هجری قمری مطابق با سال ۱۸۵۵ میلادی و ۱۲۳۳ هجری شمسی است. در نقشه كرشیش ۲۰ كوچه و گذر عودلاجان به چشم می‌خورد:
گذر باغ نظام‌الدوله، گذر در حمام نواب، گذر شتر گلو، گذر مسجد حوض، گذر در مدرسه و كوچه‌های نظام العلما، سردار، سپهدار، شاهبیاتی، معین‌الملك، حاجی علی، آقا موسی تاجر، میرزا آقاجان، خدابنده‌لو، حاجی آقا بابا، آقا محمد محمود، سهراب خان، نقاره‌چی‌ها، هادی خان و محمدخان امیر تومان از جمله گذرها و كوچه‌های عودلاجان هستند.
تیمچه اكبریان (شماره ثبت ۱۳۶۰۱ در ۱۵ آبان ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی) با مرمت با نام جدید «سفره خانه سنتی طهرون قدیم»، یكی از تیمچه‌های قدیمی تهران است كه در بازارچه عودلاجان روبه‌روی كوچه حكیم قرار دارد. این بنا، با قدمت ۲۶۰ سال، نخستین بانك و صرافی ایران بوده كه به صورت بانك رهنی كار می‌كرده‌است. اصغر شعر باف از استادان مرمت و مرمت كار این اثر، قدمت آن را به دوره قاجاریه و متعلق به عصر فتحعلیشاه قاجار نسبت می‌دهد كه توسط داود كلیمی اداره می‌شد و تا اوایل انقلاب نیز توسط همین شخص و با كاربری بانك مشغول به فعالیت بود. نحوه كار بانك: اجناسی را كه برای گرو می‌آوردند، از طریق سوراخی در كف طبقه همكف و در مجاورت دیوار، به صورت مخفیانه و دور از دید مردم، به زیر زمین انتقال می‌دادند. این بنا در قسمت غربی چهار طبقه و در قسمت شرقی دارای سه طبقه است. در ورودی چوبی و بزرگ با كنده كاری‌های هنرمندانه‌ای به حیاطی می‌رسد كه در قسمت میانی آن حوضی شمالی – جنوبی قرار دارد كه به فضای صحن جهت و زیبایی خاصی داده است. فضای صحن اصلی هشت ضلعی است و از زیر زمین، آب انبار، طبقه همكف و اول تشكیل شده‌است. طبقه اول و همكف با حجره‌هایی احاطه شده‌است كه به عنوان بانك از آن استفاده می‌شده‌است. ساختمان تیمچه قرینه است، در قسمت جنوبی و شمالی دو سالن بزرگ و در طرفین اتاق‌های كوچكی قرار دارد. وجه تمایز ضلع شرقی و غربی اینست كه اتاق‌های ضلع شرقی غلام گردشی داشته‌اند. یعنی، اتاق‌های ضلع شرقی به هم راه داشتند و هر اتاق دو در داشته كه ارتباط آن را با اتاق‌های مجاور میسر می‌كرده‌است و غلام خانه می‌توانسته به تمامی اتاق‌ها دسترسی داشته باشد كه به آن غلام گردشی می‌گفتند. اتاق‌های كوچك نیز با درهای چوبی و شیشه‌های رنگی، فضایی دلنشین را برای بیننده ایجاد كرده‌است
نام اودلاجان را تغییریافته آو-دراجین كه در زبان تاتی بومی تهران به معنی «جای تقسیم آب» است می‌دانند. برخی نیز نام این محله را تلفظ «عبدالله جان» به لهجه كلیمیان دانسته‌اند.
مردم اودلاجان در قدیم به همان زبان بومی تاتی كه هنوز برخی پیران روستاهای دوردست كوه‌های شمیران با آن آشنایند صحبت می‌كردند. پیش از گسترش فارسی در منطقه تهران، زبان اصلی منطقه در زمان‌های دور تاتی (مادی) بوده‌است.
مرمت
مرمت و بازسازی بازارچه محله عودلاجان با مشاركت سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران، و كسبه بازار صورت می‌پذیرد. اصول كلی مرمت، حفظ شواهد تاریخی- معماری و بازسازی بدنه كلی بازار با تویزه و تاقهای چهار بخش بر اساس قالب ارجاع و همچنین رعایت حدود مالكیت كنونی بازار می‌باشد.
