حمام پیر شهید شیروان نمونۀ یك حمام خزینه ای است كه با شماره ۸۹۴۲ در فهرست آثار ملی كشور ثبت شده است.این بنا از سه بخش اصلی شامل رختكن، گرمخانه و خزینه آب گرم و سرد تشكیل شده است، رختكن یك هشتی با پلان دوازده ضلعی است كه از طریق یك رشته پلكان به آن دست می یابند، در هر ضلع رختكن تاقچه هایی برای قرار دادن وسایل قرار دارد، از گوشه شرقی رختكن می توانبه گرمخانه دست یافت، گرمخانه در گوشۀ شرقی حمام قرار دارد و از دو فضای كوچكتر نیز به عنوان خزینه استفاده می شده است، حمام پیر شهید مانند سایر حمام‌های خزینه ای پایین تر از سطح زمین ساخته شده است.
دركنار این مجموعه، فضای دیگری است كه دارای یك حوض یا همان خزینه بوده كه افراد در آن خود را می شویند و در آخر كار از دوش هایی كه در بخش دیگری از حمام تعبیه شده برای آبكشی استفاده می كنند.درمجاورت این مجموعه رخنكن هایی نیز وجود داردكه افراد می توانند از آن برای تعویض لباس های خود بهره ببرند اما اگر می خواهید یك حمام قدیمی خزینه ای را از نزدیك ببینید.
پیشنهاد می كنم سری به حوالی شیروان بزنید ، حدود چهاركیلومتر یه سمت جنوب شرقی این شهرستان حركت كنید و برای ساعتی میهمان روستای پیر شهید شیروان خراسان شمالی شوید و ضمن مشاهده یك روستای تاریخی از حمام قدیمی آن نیز بازدید كنید، حمامی كه نمونه یك حمام خزینه ای است . بنایی كه گفته می شود تاریخچه ساخت آن به دوره قاجاریه می رسد.
به عبارتی شواهد و مستندات نشان می دهد، حمام پیر شهید بیش از یك قرن قدمت دارد، هرچند در حال حاضر بارش های جوی و شرایط آب و هوایی موجب شده تا بخش زیادی از آن در معرض تخریب قرار بگیرد، شرایطی كه ضرورت مرمت و رسیدگی به آن را پیش از پیش به مسئولان گوشزد می كند. ساختمان و بخش های مختلف این حمام قاچاری از مصالحی مانند لاشه سنگ،آجر و ملات ساروج ساخته شده است. البته باید به این نكته هم اشاره كرد كه بنای حمام فاقد كتیبه است.
اگر بخواهیم نگاهی به معماری حمام تاریخی پیر شهید داشته باشیم،باید بگویم كه این بنا از ۲ بخش تشكیل می شود. راه پله و هشتی بزرگی كه كاركرد رخنكن را دارد. درباره ابعاد این رخنكن هم باید گفت:كه این بخش ۱۲ ضلع دارد و در هر ضلع نیز طاقچه با غرفه هایی وجود دارد كه محلی برای قرار دادن وسایل است.
از گوشه بخش شرقی رخنكن می توان وارد فضای اصلی شد كه دراین قسمت ۶ فضای مربع، مستطیل شكل وجود دارد. همچنین سه فضای بزرگ كه ابعاد آن ۵/۵ در۴/۸ و۴/۳ است. گرمخانه نیز بخش دیگری از این حمام تاریخی است كه در اتاق گوشه این ساختمان جای گرفته و دارای ۲ فضای كوچك تر بوده كه از آنها به عنوان خزینه حمام بهره گرفته است.
نكته جالب دیگری كه می توان درباره این حمام به آن اشاره كرد این است كه حمام تاریخی خزینه روستای پیر شهید شیروان مانند بسیاری از حمام های خزینه ای آن دوره در فضایی بنا شده كه حدود سه متر پایین تر از سطح زمین های اطراف است كه دلیل آن را می توان تجمع آب در حمام و سیستم فاضلاب آن دانست.
حمام پیر شهید این روزهاچشم انتظار توجه بیشتر و رسیدگی از سوی مسئولان حوزه میراث فرهنگی است تا بتواند هنر و معماری ایرانی را برای نسل های آینده نیز به صورت عینی به تصویر بكشد.
