بازار تجریش در شمال شهر تهران و در نزدیكی میدانی به همین نام قرار دارد. بازار تجریش از یك طرف به میدان تجریش، از سمت دیگر به امامزاده صالح و كوچه‌های اطراف آن راه دسترسی دارد. بازار تجریش از جمله قدیمی‌ترین مراكز خرید شمیران بوده و همچنان بافت قدیمی خود را حفظ كرده به طوری كه حجره‌های معروف و قدیمی بازار هویت خود را از دست نداده‌اند.این بازار كه در واقع نمونه كوچكی از بازار تهران است، به صورت سرپوشیده ساخته شده و دو محله سرپل و تجریش را به هم وصل می‌كند.بازار تجریش مثل بازارهای سنتی دارای مسجد و حسینیه است و از سوق‌های كوچكی تشكیل شده. این بازار همچنین دارای یك میدان سرپوشیده میوه و تره‌‌بار است.بازار تجریش مغازه‌های بسیاری را در خود جای داده و نكته جالب اینكه نام مغازه‌ها با كاشی‌كاری بر سر در آنها حك شده است. این كاشی‌كاری و مشبك‌كاری‌ها زیبایی خاصی را به بازار داده است.
تاریخچه بازار تجریش
بازار تجریش قدیمی ترین بازار منطقه شمیران در شمال تهران است و نمونه كوچكی از بازار بزرگ پایتخت به شمار می رود. در برخی منابع آمده كه تاریخ ساخت این بازار به هفتاد سال پیش باز می گردد؛ اما بعضی كسبه قدیمی بازار نیز می گویند این مكان قدمتی ۱۵۰ ساله دارد. هرچند برخی از سازه هایی كه در این مكان وجود دارند قدمت‌شان بیش از اینهاست؛ مانند تكیه معروف بازار تجریش كه گفته می شود از ۲۲۰ سال پیش در محل ساخت بازار وجود داشته است.
اما برای اینكه بتوانیم در مورد تاریخ بازار تجریش صحبت كنیم نیاز داریم تا اندكی نیز از خود تجریش و نحوه رشد و توسعه آن بگوییم. محله تجریش در منطقه شمیران یا شمیرانات واقع شده است؛ اما از ابتدا به این شكلی كه امروز می بینیم نبوده و بیشتر قسمت های آن با باغ های بزرگ و روستاها و خانه های ییلاقی پوشیده شده بود. عشایر و دیگر مردم برای گذران فصل بهار و تابستان خود به این منطقه ییلاقی می آمدند تا از آب و هوا و خنكای هوای آن استفاده كنند. در بهار و تابستان علاوه بر اهل محل تعدادی كارگر از طالقان، نایین، لرستان و نطنز و چند شهر دیگر به این منطقه می آمدند تا در كار باغداری به صاحب باغ كمك كنند. این كارگرها به مرور زمان برای همیشه در تجریش ماندند و جمعیت تجریش زیاد شد. زمانی هم كه رضاشاه دربند را برای ییلاق خود انتخاب كرد كم كم تجریش شكل مدرن تری به خود گرفت. جاده قدیم شمیران تا میدان انتهایی جاده قدیم تجریش ادامه پیدا كرد و ایستگاه های خر و قاطر به ایستگاه اتوبوس و سواری تبدیل شد. تمام اینها و رفت و آمد بیشتر مردم تهران به تجریش باعث شد تا برخی از اهالی با جمع آوری میوه از باغ های تجریش، دارآباد، ازگل و فرمانیه و … غرفه هایی را در نزدیكی تكیه تجریش و امامزاده صالح راه اندازی كنند و محصولات‌شان را آنجا به فروش برساندند. برخی هم حجره هایی برای كارهای تجاری و مشاغل دیگر مانند چلنگری (عوض كردن نعل اسب و قاطر، تیز كردن داس، ساخت گل میخ برروی درها) راه انداختند كه بعدها این حجره ها با كرایه های یك تا پنج تومانی در ماه اجاره داده می شد. كم كم بازار تجریش رونق گرفت و حجره های فروش لبنیات، قصابی، عطاری، بقالی و قهوه خانه هم به تعداد مغازه ها اضافه شد؛ اما تا حدود بیش از پنجاه سال پیش، هنوز غرفه ها و مغازه ها سرقفلی نداشتند و كل بازار روباز بود. این روباز بودن بازار باعث می شد تا در زمستان ها و با بارش سنگین برف بازار تعطیل شود و مردم برای تهیه محصولات مورد نیاز خود به دردسر بیفتند. از همین رو كسبه بازار تصمیم گرفتند تا سقفی برای بازار درست كنند. برای انجام این كار سقف بازار را با چوب پوشاندند و برای هر كدام از مغازه های‌شان با استفاده از تیر چوبی، خشت و گل، سقفی شیروانی درست كردند.
در سال ۱۳۵۲ اما كسبه، سقف چوبی و حلبی را با سقف های آهنی و یكپارچه جایگزین كردند. این سقف ها تا چند سال پیش هم پابرجا بود تا اینكه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بازار را دوباره مرمت كرد و شكل و شمایل باشكوه و سنتی به بازار داد. آنها در زمان مرمت خود در ابتكاری جالب سردر هر یك از مغازه ها را با كتیبه‌های سنتیِ كاشی كاری شده تزیین كردند و بازار را به شكل امروزی‌اش درآوردند.
تخمین زده شده است كه بازار تجریش بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ متر طول دارد و با بیش از ۴۰۰ باب مغازه ۱۲ تا ۴۰ متری گردشگران و خریداران را به سوی خود می خواند. تفاوت بزرگی كه این بازارچه با بازار بزرگ تهران دارد این است كه بیشتر كسبه بازار تجریش خرده فروش هستند؛ اما بازار تهران مركز عمده فروشی اجناس مختلف است. اینجا شما مغازه هایی با حال و هوای تهران و تجریش قدیم را می بینید، جایی كه غرفه ها و حجره ها هنوز نقشه سنتی خود را حفظ كرده اند و با كاشی كاری و مشبك كاری زیبای سردر خود كه نام هر مغازه بر روی آن حك شده است، به خریداران خوش‌آمد می گویند. بازار تجریش در كنار اینها به تكیه قدیمی خود، تكیه تجریش معروف است و به مانند بازارهای قدیمی ایرانی چند مسجد و یك حسینیه را نیز در خود جای داده است یا به آنها راه دارد كه در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.
این بازار همچنین برای میدان میوه و تره بار خود نیز شهرت بسیاری پیدا كرده است كه در ادامه در مورد آن بیشتر صحبت خواهیم كرد؛ اما تا اینجا این را بدانید كه امكان ندارد سری به این مغازه های فروش میوه و تره بار و محصولات رنگارنگ آن سری بزنید و دست خالی برگردید.
تكیه تجریش
بازارچه تجریش را كه تا انتها بروید به یك محوطه بزرگ می رسید كه میدان میوه و تره بار بازار محسوب می شود؛ اما اگر خوب به نشانه ها نگاه كنید متوجه می شوید كه شما در تكیه بزرگ و مشهور تجریش قرار گرفته اید. تكیه بالای شمرون یا تكیه بزرگ تجریش كه قدمت آن به دوران قاجار و ۲۲۰ سال پیش باز می گردد و یكی از قدیمی ترین تكیه های شهر تهران به شمار می رود. این تكیه آنقدر اهمیت و ارزش دارد كه در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تكیه ای كه در زمان ایام محرم، اربعین حسینی و ایام فاطمیه رنگ و بوی عزاداری می گیرد و تعزیه های باشكوهی در آن برگزار می شود. به طوری كه در ششمین اجلاس شورای عالی ثبت كشور، مراسم تعزیه خوانی در تكیه بزرگ تجریش به عنوان میراث معنوی ثبت شد.
معماری تكیه تجریش
تكیه بزرگ تجریش یك فضای میانی دارد و ساختمانی دو طبقه آن را در برگرفته است. در بخش غربی یك باب مغازه دیده می شود كه چند دهنه دارد و ارتفاع آن بیشتر از سایر مغازه هاست و به آن شاه نشین می گویند. علاوه بر اینها، ۵ باب مغازه در ضلع شمالی و ۴ باب مغازه نیز در ضلع جنوبی و شرقی تكیه ساخته شده است. طبقه دوم این ساختمان نیز در زمان هایی كه مراسم مذهبی در این جا اجرا نمی شود، استفاده تجاری دارد. در قدیم ستون هایی چوبی سقف را نگه می داشتند كه امروز ستون های فلزی جای آن را گرفته اند.
تاریخچه
اوایل قرن دوازدهم هجری شمسی، باغداران و روستاییان تجریش تصمیم گرفتند تا ساختمانی مناسب برای تجمع عزاداران سید الشهدا بسازند. تا پیش از آن مردم در مسجد دور هم جمع می شدند و اهالی در خانه های خود از عزاداران حسینی پذیرایی می كردند؛ اما به تدریج با افزایش جمعیت دیگر نمی توانستند پاسخگوی حضور تمام افراد باشند به همین دلیل به فكر ساختن تكیه بزرگ تجریش افتادند. تكیه در سال ۱۱۷۶ خورشیدی افتتاح شد؛ اما در زمان ساخت محوطه داخلی آن مسقف نبود. بعد از مدتی تصمیم بر آن شد تا محوطه میانی ۶۰۰ مترمربعی آن را مسقف كنند. هر سال در ماه های محرم و صفر عزاداری های باشكوهی در این تكیه برگزار می شد تا اینكه در سال ۱۳۶۶ ه.ش سیل مهیبی آمد و قسمتی از تجریش را ویران كرد. تكیه بزرگ نیز در این حادثه آسیب دید؛ اما سقف و تاق نماهای آن سالم ماندند. این تكیه دوباره به همت مردم برپا شد و از آن زمان تاكنون میزبان عزاداران حسینی ست.
2- مساجد بازار تجریش
در كنار تكیه بزرگ تجریش، بازار این محله چند مسجد را نیز در خود جای داده است. رسم ساخت مسجد و مدرسه در كنار بازار یكی از رسم های قدیمی ایرانی هاست و بازار تجریش نیز از این قاعده مستثنی نیست. سه مسجد خان (مسجد صاحب الزمان فعلی)، مسجد اعظم و مسجد سیدالشهدا نیز از مساجد قدیمی بازار تجریش هستند و در زمان گشت و گذار در این محل می توانید به این مسجدها هم سری بزنید و در حال و هوای معنوی شان شریك شوید.
آنچه می توانید در بازار تجریش بخرید
بازار تجریش از آن بازارهایی‌ست كه در آن می توان از هر صنعت و محصولی نمونه ای پیدا كرد، به قول معروف از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در اینجا دیده و خرید و فروش می شود.
عمده محصول هایی كه در بازار تجریش به فروش می رسد را می توان به این شكل دسته بندی كرد:
صنایع دستی: در بازار چندین مغازه وجود دارد كه با سر زدن به آنها می توانید تقریبا تمام صنایع دستی ایران را به صورت یك جا مشاهده كنید. از معروف ترین آنها می توان به ترمه یزد، سفال همدان، خاتم، مینا و ظروف مس اصفهان، گلیم و جاجیم كردستان و كرمان و بسیاری دیگر نام برد.
آجیل و خشكبار: ایران به آجیل و خشكبار مرغوب و درجه یكی كه هر ساله تولید می كند در دنیا معروف است، پس دیدن مغازه هایی در بازار تجریش كه این نوع محصولات را می فروشند نباید چندان تعجب برانگیز باشد. پسته رفسنجان و دامغان، زعفران خراسان، شیرینی و گز اصفهان و خیلی خوراكی های خوشمزه دیگر بخش بزرگی از سوغاتی ایران را تشكیل می دهند. در میان این همه، پسته و زعفران دل گردشگران خارجی را برده است و امكان ندارد بدون آن ایران را ترك كنند.
ادویه: از مقابل مغازه های ادویه فروشی و عطاری های بازار كه رد می شوید آنقدر تنوعِ رنگ و اسم می بینید كه نمی توانید برای چند لحظه توقف نكنید و مشغول تماشا نشوید. ادویه فروشی ها و عطاری های بازار تجریش نیز طرفداران بسیاری دارند و خیلی ها برای خرید به اینجا می آیند.
میوه و تره بار: هر چه در مورد بازار تجریش گفته ایم را تا اینجا در ذهن نگه دارید و با ما به قسمت میوه و تره بار آن بیایید، دنیایی متفاوت تر از آنچه كه تاكنون دیده اید در مقابل شماست. تازگی، بوی خوب و طراوت محصول های اینجا به اندازه ای ست كه مجبورتان می كند حداقل به اندازه یك یا دو كیلو حتما میوه و سبزی بخرید؛ اما كار به اینجا ختم نمی شود. هر بار كه در بازار تجریش قدم می زنید به نام و شكل عجیب و غریبی از یك میوه برخورد می كنید كه نظیرش را در هیچ جای دیگر ندیده اید و اسمش را نشنیده اید. میوه و صیفی جاتی كه تنها در این بازار و بازارهای اطراف تجریش می توانید پیدا كنید و با خرید آنها دنیایی تازه از رنگ و طعم را با خود به خانه ببرید. پس بازدید از این قسمت را هرگز از دست ندهید.
ترشی: ترشی فروشی های بازار تجریش نیز بسیار معروف هستند و طیف مختلفی از محصولات خوشمزه، ترش و رنگارنگ را در خود جای می دهند. به هنگام گشت در قسمت های مختلف بازار، تماشا و خرید از این قسمت را فراموش نكنید. تنوع خوراكی اینجا آنقدر زیاد هست كه هر بار با اسم و شكل تازه ای از ترشی غافلگیر می شوید.
زیورآلات مصنوعی و تسبیح: كدام بازار تاریخی و قدیمی ایرانی را به خاطر دارید كه در آن نشانی از زیورآلات مصنوعی و تسبیح و سجاده نباشد. بخش بزرگی از لذت بازارگردی در این مكان ها، تماشای این خوشگل های رنگارنگ در شكل ها و طرح های متفاوت است. حتما از این قسمت بازار هم دیدن كنید به احتمال زیاد به اندازه یك تسبیح یا دستبند كوچك از آن چیزی به یادگار می برید.
در كنار اینها شما می توانید از مغازه های ساعت فروشی، طلا فروشی، نانوایی سنتی و امروزی، پارچه فروشی، لوازم الكترونیكی و … بازار نیز دیدن كنید. علاوه بر تمام این ها رد و نشانی از عروسك‌های خارجی، لباس‌های ارزان قیمت چینی، كتاب دعا، كیف و كفش، سی دی كارتون‌های روز دنیا نیز در این بازار دیده می شود.
بازار گردی در ایران یكی از محبوب ترین كارهایی ست كه در سفر انجام می شود. تماشای مغازه های كوچك و بزرگ در كنار هم با جنس ها و محصول های مختلف، كه از رنگی به رنگی دیگر و از شكلی به شكل دیگر در می آیند یكی از بزرگترین لذت های هر سفری است. بازار تجریش و قدم زدن و گشت و گذار در آن نیز یكی از معروف ترین بازارگردی های ایران و تهران به شمار می آید و بسیاری نه برای خرید، كه برای لذت بردن از جو خوب و صمیمانه ای كه در آن هست به اینجا می آیند. اینجا می توانید به گذشته های نه چندان دور سفر كنید و حس و حال پاساژگردی های شیك را به كناری بگذارید و با مردم محلی و قدیمی تهران هم كلام و هم صحبت شوید. در بازار كه بگردید می توانید آدم هایی را ببینید كه برای نیت و مشكل خود نذری نمك و خرما به مردم تعارف می كنند یا بعد از زیارتی آرام كننده در امامزاده صالح در حال خرید سوغاتی و یادگاری هستند. مطمئن باشید با یك بار گردش در بازار تجریش حس و حالی خوب و خاطره ای خوش از آن به یادگار می برید كه همیشه برای تكرارش دوباره راهی تجریش می شوید.
*زندگی شبانه
زمان كه می گذرد و آفتاب رو به غروب می رود خیلی از مغازه ها در سطح شهر كم كم كركره ها را پایین می كشند و به فكر رفتن به خانه می افتند؛ اما زندگی در بازار تجریش در این موقع اندك اندك جان تازه ای می گیرد و تحرك و شلوغی آن چند برابر می شود. یكی از بزرگترین جذابیت های بازار تجریش همین زندگی شبانه ای است كه در آن و اطرافش جریان دارد و خیلی ها برای لذت بردن از حال و هوای این موقع بازار، شب ها راهی بازار تجریش می شوند.
*عكاسی
عكاسی از بازار تجریش به دلیل رنگ های متنوع محصولات به ویژه میوه و سبزی ها، نحوه چیدمان جنس های مختلف، حضور مردم در كنار هم، ساختمان زیبای مغازه ها و بیشتر از اینها خیلی طرفدار دارد و بسیاری این نقطه از تهران را برای گرفتن عكس های حرفه ای و زیبای خود انتخاب می كنند.
*شكم گردی
بازار گردی كرده اید و حالا حسابی خسته و گرسنه اید؟! اصلا نگران نباشید، بازار تجریش و محله اطراف آن، خود مجموعه ای از یك شكم گردی متنوع را در اختیارتان می گذارد. از سفره خانه و رستوران های ایران و سنتی بگیرید كه كباب ها و خورش های بسیار خوشمزه ای ارایه می دهند تا كافه های جدید و به روزی كه در آن می توانید با همراهان و دوستان تان قهوه ای بنوشید و كیكی خوش طعم سفارش دهید. اگر هم اهل آش و حلیم هستید، شما در بهترین نقطه تهران برای خوردن این خوراكی های سنتی قرار دارید. تجریش به آش فروشی های خود بسیار معروف است و همه حداقل یك بار طعم آش و حلیم های اینجا را چشیده اند. اگر هم هوس خوردن نان تازه كرده اید، چند مغازه نانوایی در بازار هستند كه می توانید نان های متنوع و سنتی و جدید را از آنجا بخرید. در كنار همه اینها بازار فروش لبو و باقالی در زمستان و آبمیوه و بستنی در تابستان در اینجا داغ داغ است. از دست ندهید.
مسیر دسترسی
آدرس: استان تهران- تهران- محله تجریش- بازار تجریش
برای رسیدن به بازار تجریش گزینه های متفاوتی پیش روی شماست كه در این قسمت این موارد را با هم بررسی می كنیم.
وسایل حمل و نقل عمومی
برای رسیدن به بازار تجریش باید خود را به میدان آن برسانید. برای این كار هم می توانید از مترو، اتوبوس های خط بی آر تی و هم تاكسی استفاده كنید.
مترو: ایستگاه انتهایی خط تجریش- كهریزك (خط قرمز یا خط یك مترو)، ایستگاه تجریش است كه عمیق ترین ایستگاه مترو تهران نیز به شمار می رود. به این ایستگاه كه رسیدید باید از چهار پله برقی بالا بیایید تا به سطح زمین برسید؛ بنابراین اگر مشكل مفصل زانو دارید بهتر است یا از آسانسور استفاده كنید یا به طور كلی سوار مترو نشوید و با اتوبوس و تاكسی خود را به تجریش برسانید.
اتوبوس BRT: ایستگاه انتهایی اتوبوس خط هفت بی آر تی راه آهن- تجریش نیز در انتهای میدان ولیعصر و نزدیكی میدان و بازار تجریش توقف می كند.
بنابراین اگر می خواهید با اتوبوس به اینجا برسید این گزینه یكی از بهترین انتخاب ها برای رسیدن به بازار است؛ اما این تنها خط اتوبوس نیست كه به تجریش منتهی می شود. خط اتوبوس رسالت- قدس نیز در میدان قدس در انتهای خیابان شریعتی و نزدیكی میدان تجریش توقف دارد و می تواند گزینه انتخابی خوبی برای رسیدن به بازار تجریش به حساب آید.
تاكسی: از بسیاری از نقاط تهران به میدان تجریش و میدان قدس تاكسی مستقیم وجود دارد. شما می توانید با استفاده از آنها نیز خود را به بازار تجریش برسانید.
خودروی شخصی
اگر سوار بر خودروی شخصی هستید و می خواهید خریدی از بازار تجریش داشته باشید، باید خود را به میدان قدس یا تجریش برسانید. رسیدن به میدان تجریش از سمت خیابان ولیعصر، محله زعفرانیه و نیاوران امكان پذیر است. از طرفی مسیر خیابان شریعتی نیز در انتها به میدان قدس می رسد كه فاصله كمی با میدان تجریش دارد. تنها مشكل استفاده از ماشین شخصی، پاركینگ و ترافیك تجریش است. البته در سالهای اخیر چند پاركینگ در نزدیكی بازار و میدان تجریش ایجاد شده است؛ اما با توجه به حجم ماشین های ورودی به این محله، این تعداد به نظر كم می رسد.
ساعت های دسترسی
به مانند بعضی از جاذبه های تاریخی یا موزه ها نمی توان ساعت خاصی را برای بازار تجریش تعیین كرد؛ اما در ساعت های ابتدایی روز این بازار به نسبت خلوت است و هر چه به وسط روز نزدیك تر می شویم مغازه های بیشتری باز می شود. البته نانوایی ها در ساعت ابتدایی روز كار و فعالیت خود را آغاز می كنند. همچنین اگر می خواهید میوه و سبزی تازه تری تهیه كنید بهتر است ساعت های ابتدایی روز به این محل مراجعه كنید.
ورودی های بازار تجریش
این بازار، به غیر از مسیر اصلی خود از سمت پاساژهای اطراف مانند پاساژ قائم به بیرون و داخل دسترسی دارد. همچنین یك قسمت از این بازار به سمت امامزاده صالح و حسینیه كناری آن باز می شود.
جاذبه های اطراف
امامزاده صالح: در همسایگی بازار تجریش
دربند: فاصله تقریبی ۳.۷ كیلومتر
موزه سینما و باغ فردوس: فاصله تقریبی ۲.۴ كیلومتر
