قلعه نادر بهمئی در بخش كت و بابااحمد، در فاصله تقریباً ۷-۸ كیلومتری از شهر لیكك و در غرب تنگه های سولك و ماغر واقع گردیده است. این قلعه كه هم اكنون دارای كاربرد گردشگری می باشد، در زمانهای گذشته با توجه به صعب العبور بودنِ مسیر دسترسی به آن، دارای اهمیّت سیاسی و نظامی در منطقه ارجان (بهبهان) بوده چرا كه بعنوان مثال در زمان قدرت یافتن گروه اسماعیلیه به رهبری حسن صباح در قرن ۵ (در حدود ۱۰۰۰ سال پیش) یكی از مقرهای داعی اسماعیلی به نام ابوحمزه اسكاف ارجانی در ناحیه ارجان و كهگیلویه بوده است. ابوحمزه همچون حسن صباح با مسافرت چند ساله به كشور مصر (مركز حكومت فاطمیان) به تكمیل نمودن اطلاعات خویش در باب معلومات اسماعیلی پرداخته بود.
بر همین اساس باید گفت كوههای موجود در منطقه بهمئی احمدی در جنوب خاك بهمئی، آثار باستانی و تاریخی گرانقدری را در دل خود جای داده اند كه نشان از اهمیت منطقه در قرن های گذشته دارد. از جمله ی این آثار می توان به كتیبه های تنگ سولك، آثار تنگ كپ، امامزادگان تنگ منگزور، قلعه نجف و قلعه نادر اشاره كرد.
تاریخچه قلعه نادر
اسماعیلیان یا شیعیان شش امامی گروهی از شیعیان می باشند كه معتقد به پیشوایی اسماعیل فرزند امام جعفر صادق پس از وی بودند. اسماعیلیان در قرن پنجم با برپایی تشكیلاتی منسجم و كارآمد به رهبری حسن صباح، از بزرگترین مبلغان مذهب اسماعیلیه و همچنین یكی از مهّم ترین مخالفان حاكمان عباسیِ بغداد و سلسله سلجوقیان، توانستند تهدیدی جدی برای سلجوقیان به شمار آیند. در واقع بیشتر شهرت اسماعیلیان در به انجام رساندن ترورهای سیاسی بوجود آمده بود. ترورهایی كه بوسیله ضربات كارد فدائیان در سینه و گردن افراد سرشناسی چون خواجه نظام الملك طوسی وزیر سیاستمدار و كاردان دربار سلجوقی صورت می گرفت. اساس راهبرد پیروان حسن صباح بر ۳ اصل شامل: مخالفت با خلفای عباسی، مخالفت با حكومت سلجوقیان و مخالفت با حاكمیت اهل تسنن استوار شده بود.
قلعه نادر یكی از مقرهای اسماعیلیان ناحیه ارجان بود تا آنكه باگذشت ۲۰۰ سال از برپایی حكومت اسماعیلیه ایران، هلاكوخان مغول توانست آنان را براندازد. با توجه به موقعیت مهّم این قلعه در منطقه و همچنین صعب العبور بودن آن، همواره مقر گروه ها و افراد یاغی و مخالف با حكومت های مركزی قرار می گرفته است.
آخرین كاربرد نظامی قلعه نادر مربوط به درگیری حسین خان بهمئی با قوای حكومت رضاشاه در فاصله سالهای ۱۳۰۳ تا ۱۳۱۰ بوده است. بهمئی دات كام تلاش خواهد نمود با توجه به اهمیّت علت ها و چرایی درگیری حسین خان بهمئی با نیروهای حكومت رضاشاه و همچنین نقش ایلات و طوایف لُر در مواجهه با سیاست های رضاشاه و نوع برخورد حكومت با آنان، در آینده در قالب پُست های جداگانه بدانها بپردازد.
مهّم ترین راه دسترسی به قلعه نادر بهمئی از طریق جاده بهبهان – رامهرمز می باشد؛ بدین ترتیب كه در فاصله تقریباً ۱۵ كیلومتری از مسیر بهبهان به رامهرمز در محل امامزاده امیر حاضر، در سمت راست، جاده آسفالته پدافند هوایی بهبهان از جاده اصلی منشعب می گردد كه با طی تقریباً ۳۰ كیلومتر و با گذشتن از میان شهر لیكك، پس از پشت سر گذاشتن ۳-۴ كیلومتر، باید مسیر انشعابی بسمت بخش كت بابااحمد را ادامه داد تا به جاده یِ فرعیِ قلعه نادر رسید. قابل ذكر است كه جاده بهبهان – لیكك در نهایت به سایت راداری و پدافند هوایی بر فراز تنگ ماغر بهمئی در تقریباً ۱۰-۱۲ كیلومتریِ شهر لیكك منتهی می گردد. این جاده در زمان حكومت پهلوی و برای دسترسی به سایت مذكور ایجاد گردید امّا بمرور زمان و با اقدامات عمرانیِ بعدی، دچار انشعاباتی به سوی مناطق تَشان، مُمبی، سرآسیاب یوسفی، كت بابااحمد و سیاه شیر نیز گردید.
صعود به قله ی كوه قلعه نادر بهمئی، قدری مشكل بوده و با سختی همراه می باشد. چراكه اصولاً ساختار طبیعی این كوه به گونه ای است كه هرچند ممكن است از فاصله ی دور، بالا رفتن از آن را در ذهن انسان ساده جلوه بدهد امّا با نزدیك شدن هرچه بیشتر بدان و همچنین پای نهادن در راه صعود به آن، سختی و مشكلات مسیر را بیش از پیش نمایان می سازد. این سختی و صعب العبور بودنِ مسیر با رسیدن به طبقات چندگانه ی قلعه در ارتفاعات كوه بیشتر می گردد، به گونه ای كه گذشتن از برخی نقاط آن همراه با خطر سقوط می باشد. البته گفته می شود از سمت شمال غرب راهی مال رو به طرف قلعه وجود دارد كه امروزه به دلیل وجود چاه های نفت در آن نقطه و ایجاد حفاظ امنیتی توسط حراست شركت ملی نفت، دسترسی بدان مقدور نمی باشد.
باید توجه داشت؛ حسن صباح، در مقابله ی خشن و شدید خویش با سلجوقیان استراتژی خود را بر پایه استفاده از دژهای تسخیرناپذیر استوار كرده بود. بعنوان مثال: قلعه اَلموت از مهّم ترین قلعه های ایرانی است كه در منطقه رودبار قزوین واقع شده و به دلیل سكونت حسن صباح به آشیانه ی عقاب شهرت داشته، این دژ كه بر فراز صخره ای منحصربفرد ساخته شده است، سالهای سال فتح آن برای حكومت سلاجقه یك رویای تعبیر ناپذیر بوده است. با وجود این اوضاع واحوال، طبیعی بود كه اسماعیلیان در منطقه ی اَرجان نیز به دنبال دژهای نفوذناپذیر باشند كه قلعه نادر از آن جمله بوده است.
ایجاد و بازسازی استحكامات و بناهای قلعه نادر، بیشتر مربوط به دوران استقرار اسماعیلیانِ منطقه اَرجان در آن و همچنین دوره ی حسین خان بهمئی می باشد.قلعه نادر دارای چندین طبقه می باشد كه بوسیله دست انسان ایجاد گردیده است. در حقیقت ساختار طبیعی كوه این امكان را فراهم نموده است كه انسان با كمك فكر خلاق و نیروی فیزیكی، تغییرات و اصلاحات لازم را جهت استفاده بهینه تر در ساختار آن اِعمال نماید. در طبقات گوناگون قلعه آثار مختلفی همچون اتاق های عمومی، شخصی و نگهبانی، زندان، قبرستان، محل نیایش، آب انبار و حتّی جوهای خود رو برای مصارف خوراكی نیز وجود دارد. در دامنه ی كوه، چشمه ای با نام آب گازران وجود دارد كه بهمئی ها بدان « آو گازرُن » می گویند؛ ساكنان قلعه، در كنار آب انبار موجود در خود قلعه، از این چشمه بعنوان یكی از منابع تأمین آب استفاده می كرده اند.
صعود به قله ی كوه قلعه نادر هرچند همراه با كمی سختی می باشد امّا می تواند خاطره ای دلنشین برای ایران دوستان، ایرانگردان و هر فرد علاقمند به تاریخ این مرز و بوم باشد. از فراز قله ی كوه قلعه نادر می توان نمایی از مناطق لیكك، كت بابااحمد، ابوالفارس، جایزان و حتّی دشت بهبهان را نیز مشاهده نمود.
احمد اقتداری در كتاب دیار شهریاران درباره قلعه نادر بهمئی می نویسد: از روستای لیكك و ارتفاعات سَرلیكك بر بلندای كوهی تَك قرار گرفته و بر قله ی آن آثار قلعه و ویرانه های ساختمانی شامل برج و بارو را با چشم مسلح (دوربین) می توان دید. چون از سَرجوشر از انتهای جلگه تشان به طرف غرب برانیم از حوالی كَل جمشید كوه قلعه نادر آشكار است. (از جاده آسفالته ی كنونی كه بهبهان و رامهرمز را به یكدیگر متصل می نماید نیز قلعه نادر نمایان است)
اقتداری در ادامه اشاره می نماید: من چنان دریافتم كه در كشاكش دوران این قلعه كه واقعاً موقعیت ممتاز نظامی دارد چندین بار ویران شده و آثار عمده ای از آن باقی نمانده است. در بعضی از كتب مراجع نوشته اند كه اسماعیلیان در ناحیه ارجان چند قلعه مستحكم در اختیار داشته اند مانند قلعه گل و قلعه گلاب و دژ كلات و قلعه طیغور یا طیفور یا طنبور. شاید قلعه نادر هم كه در كتاب تاریخ جغرافیایی خوزستان نوشته مرحوم امام شوشتری بنام قلعه ناظر ذكر شده است یكی از قلعه های اسماعیلیه بوده است. روایات سینه به سینه و یكی دو نسل متعارف بومی از قلعه داری و جنگاوری مردمان در این قلعه سخن ها بیاد دارند. مرحوم امام شوشتری نوشته است: « نزدیك به تنگ سروك در بالای كوه قلعه ای است كه اساس آن طبیعی و خداآفرین است و آثار بناها و عمارات قدیمه چند در آن می باشد و مردم محل آن را قلعه نادر می گویند و نسبت آن به نادر شاه افشار یا نادر دیگری بی دلیل است و دور نیست كه این همان قلعه ناظر باشد كه طبری در صفحه ۱۰۹ جلد ۱۰ و صفحه ۴۳ جلد دوازدهِ كتاب خود آن را نام برده است. طبری می گوید: ” ابوحمزه اسكاف ارجانی كه از ملاحده اسماعیلیه بود آنجا و قلعه طنبور و قلعه خلاد خدرا در سال ۴۹۴ بدست آورد.” در نزدیكیهای قلعه نادر قلعه دیگری است كه آن را قلعه لیكك گویند و آن هم از دژهای قدیمه ی این حدود است.»
این روزها منطقه گردشگری قلعه نادر بهمئی با تلفیقی از تاریخ و طبیعت زیبا در بهترین شرایط برای پذیرایی از مهمانان نوروزی قرار دارد.بر فراز این منطقه آثاری برجای مانده از یك قلعه باستانی با قدمت هزار ساله وجود دارد كه به قلعه نادر معروف است.
