قلعه تاریخی شوش، از آثار به جا مانده دوران قاجاریه، در خیابان طالقانی شهر شوش در استان خوزستان قرار دارد
قلعه شوش كه به قلعه اكروپل یا قلعه فرانسوی‌ها نیز شهرت دارد به دست هیئت باستان شناسی فرانسوی در سال ۱۸۹۷ میلادی روی بلندترین نقطه شهر شوش بنا شده. این قلعه شباهت بسیار زیادی به زندان باستیل فرانسه دارد كه با استفاده از آجرهای به دست آمده از كاخ داریوش و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل به دست معماران دزفولی بنا شده است.
این قلعه بسیار زیبا یكی از منحصر به فردترین آثار تاریخی و دیدنی ایران و استان خوزستان است كه روی تپه باستانی شوش و در كنار كاخ آكروپل ساخته شده است.
پلان قلعه ذوزنقه شكل است كه قاعده كوچك آن در سمت شمال واقع شده است. دور تا دور آن را راهرویی احاطه كرده و ردیف اتاق‌هایی به سمت حیاط، برگرد آن قرار گرفته‌اند.
تقسیم بندی كلی قلعه با دو حیاط و فضاهای پیرامون این حیاط شكل می‌گیرد. قلعه دارای سه ورودی است كه یكی از آنها در حال حاضر مسدود می‌باشد.
قلعه شوش كه آن را قلعه آكروپل نیز می‌نامند، روی بلندترین نقطه شهر شوش بنا شده و شباهت بسیار زیادی به زندان باستیل فرانسه دارد.
نخستین حركت‌های باستان‌شناسی در محوطه تاریخی شوش در سال ۱۸۵۱ به وسیله كنت لفتوس انگلیسی آغاز شد.
این حركت چندی بعد توسط ژان و مارسل دیولافوای فرانسوی ادامه پیدا كرد. به واسطه گسترش كاووش و كشف آثار ارزشمند و همچنین ناامنی، هیات فرانسوی تصمیم به ساخت مكانی در این محوطه تاریخی گرفت.
بالاخره در سال ۱۸۹۷ توسط ژان ژاك دومورگان قلعه شوش را بنا كرد. مصالح این قلعه نیز از آثار و ابنیه‌ای كه در حفاری‌های كشف شد، تهیه شده بود.
قلعه شوش همانند قلاع قرون وسطی اروپا از ۲ حیاط تشكیل شده كه حیاط دوم مرتفع‌تر از حیاط اول است. در زیر حیاط دوم ۲ تالار (زیرزمین) تعبیه شده است.
این قلعه كلا دو اشكوبه می‌باشد. بافت اصلی دیوارها از خشت است با روكشی از آجر. آجرها مربوط به ادوار مختلف تاریخی است.
فرانسوی‌ها كاملا وقیحانه از آجرهای بناهای تاریخی مكشوفه، در ساخت این قلعه استفاده كردند. عناصر تشكیل دهنده معماری شامل طاق‌های رومی، درگاه‌های قوسی و تزئینات آجری است كه تماما از معماری ایرانی مایه گرفته و كل بنا توسط ۲ معمار دزفولی ایجاد گردیده‌اند.
از سال ۱۳۷۱ از این محل به عنوان پایگاه باستان‌شناسی و انبار نگهداری اشیای تاریخی استفاده می‌شود.
از دیگر قسمت‌های قلعه شوش می‌توان به اتاقك شیشه‌ای موسوم به كلاه فرنگی و برج استوانه‌ای كه در ضلع غربی قرار دارد و به عنوان كبوترخانه مورد استفاده قرار می‌گرفت و همچنین برجی دیگر كه در وسط حیاط اول قرار دارد، اشاره كرد.
از دیگر تزئینات این قلعه نیز، نعل درگاه‌های قوسی و ایجاد نماهای تزئینی با آجر و همچنین نقاشی‌هایی به سبك تلفیقی اروپایی و شرقی و آجرهای كتیبه‌دار چشمگیرتر هستند.
به دلیل وجود انواع آجر به ویژه آجرهای كتیبه‌دار با ابعاد مختلف و منقوش مینایی، می‌توان این قلعه را موزه آجر نامید.
در خلال جنگ تحمیلی و در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ بارها این اثر تاریخی مورد حمله دشمن قرار گرفت و آسیب‌های جدی به آن وارد آمد. از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۳ قلعه شوش چندین‌بار مرمت اصولی شد ولی در سال ۱۳۷۵ متاسفانه قسمتی از راهرو‌ها و اتاق‌ها توسط سازمان میراث فرهنگی رنگ‌آمیزی شد.
قلعه تاریخی شوش در سال ۱۳۸۰ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۳۹۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قلعه شوش شبیه «باستیل»، قلعه و زندان معروف فرانسوی است و بدون پی از خشت و آجرهای باستانی ساخته شده و در آن از آجرهای باقی‌مانده از كاخ «آپادانای داریوش» و برخی از آجرهای كتیبه‌دار به خط میخی از زیگورات چغازنبیل به كار رفته است. قلعه پلانی ذورنقه‌ای شكل دارد و از دو حیاط و فضاهای پیرامون آن تشكیل شده است. دورتادور بنا را نیز راهروهایی احاطه كرده است و ردیف اتاق‌هایی به‌سمت حیاط، برگرد آن قرار گرفته‌اند. این مكان همچنین دو برج مربع شكل و دایره‌ای شكل دارد. از دیگر قسمت‌های قلعه شوش می‌توان به اتاقك شیشه‌ای موسوم به «كلاه فرنگی» و برج استوانه‌ای كه در ضلع غربی قرار دارد و به‌عنوان كبوترخانه مورد استفاده قرار می‌گرفت، اشاره كرد. عناصر تشكیل دهنده معماری شامل طاق‌های رومی، درگاه‌های قوسی و تزیین‌های آجری است كه از معماری ایرانی الهام گرفته است.
قلعه تاریخی شوش در سال ۱۳۸۰ با شماره ۳۹۸۳ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسید. این قلعه در خیابان طالقانی، روبه‌روی آرامگاه دانیال نبی و در محوطه جهانی شوش و در كنار كاخ آپادانا واقع است. این قلعه تا اهواز حدود ۱۱۵ كیلومتر فاصله دارد.
برای بازدید از قلعه شوش و بخش‌های مختلف آن می‌توانید از تور مجازی قلعه شوش استفاده كنید و از دیدن و تماشای این اثر تاریخی لذت ببرید.
