روستای شالان

روستای شالان از توابع بخش كرندغرب شهرستان اسلام‏آبادغرب در استان كرمانشاه است
این روستا در ۲۳ كیلومتری شهر سرپل ذهاب، ۳۳ كیلومتری كرندغرب و ۱۴۰ كیلومتری كرمانشاه واقع است و از شمال و شمال‌شرقی به ارتفاعات دالاهو از جنوب شرقی به ارتفاعات بانه‏ریز و از جنوب به ارتفاعات زنگ علیان محدود می‏شود.

ارتفاع روستای شالان از سطح دریا ۱۰۷۰ متر است، آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان نسبتاً خنك و در پاییز و زمستان سرد و برفگیر است. رودخانه پرآب الوند در جنوب روستا جریان دارد.

روستای شالان دارای پیشینه كهن تاریخی است. وجود آثار و بقاع متبركه همانند زیارتگاه مسجد عبدالله بن عمر، بابا یادگار، مقبره ابودجانه، مقبره باباشیخ، مقبره شیخ بایزی و همچنین مقبره بابافقی نشان‏گر قدمت و سابقه تاریخی این روستا است.

بسیاری از بناهای آرامگاهی این روستا در دوره صفویه و به دستور شاه عباس احداث گردیده و در دوره قاجاریه مرمت شده‌‏اند. مردم روستای شالان به زبان كردی با لهجه كلهر سخن می‏گویند، مسلمان و پیرو مذهب تسنن هستند.

دامداری، زراعت، پرورش زنبور عسل، جنگلداری و باغداری از اهم فعالیت‏های اقتصادی مردم این روستا می‏باشد. تولید محصولات و فرآورده‏های لبنی مانند كره محلی، كشك، روغن حیوانی و عسل در این روستا رواج دارد.

انجیر، گردو، انار و هلو از عمده‏ترین محصولات سردرختی باغات شالان محسوب می‏‌شوند. گندم و جو نیز در این روستا كشت می‏شود. در روستای شالان صنایع دستی نیز رواج دارد و گروهی از مردم به ویژه زنان به تولید آن اشتغال دارند.

روستای كوه‌پایه‏‌ای شالان بافت مسكونی متراكم دارد. معماری خانه‏های روستاییان به نحوه معیشت و نوع فعالیت آنان بستگی دارد. فضاهای خانه‏ها را اتاق‏های استراحت و پذیرایی، سرویس بهداشتی، انبار و تنورخانه تشكیل می‏دهد.

سقف خانه‏ها مسطح است و با تیرهای چوبی و اندود كاه‌گل و یا قیروگونی پوشیده شده‏اند و غالباً دارای ایوان می‏باشند. مصالح به كار رفته در خانه‏های قدیمی شامل سنگ، آجر، گچ، چوب، خشت و گل است. اما خانه‏های جدید با مصالح سیمان، آهن، آجر و گچ ساخته می‏شوند.

شرایط آب و هوایی مناسب، در پیرامون روستا مكان‏‌های بسیار زیبای طبیعی و تفریحی به وجود آورده است. درختان بسیار بلند و پوشش سبز گیاهان مرتعی، چشمه‏ها و سرچشمه رودهای كوچك در كوهستان‏های اطراف روستا، نواحی تفریحی و طبیعی منحصر به فردی را ایجاد كرده‏اند.

در دو سوی بستر رودخانه الوند، كه در جنوب روستا جریان دارد، تفرجگاه‏هایی با چشم‏اندازهای زیبا پدید آمده كه محل رویش انواع گیاهان دارویی، مرتعی و گل‏های وحشی رنگارنگ است و به زیستگاه پرندگان و جانوران آبزی تبدیل شده‏اند.

جنگل‏‌های انبوه و گسترده گردو، انار و انجیر كوهی اطراف روستا، از تفرجگاه‏های زیبا و كم‏نظیر روستاست، كه مورد توجه مردم استان كرمانشاه قرار می‏گیرند.

در كنار مزارع روستا، ارتفاعات صخره‏ای دالاهو قرار گرفته كه بلندترین قله آن ۲۲۵۰ متر ارتفاع دارد. سراسر این ارتفاعات را جنگل‏‌های انبوه و مراتع سرسبز و خرم فرا گرفته است. این ارتفاعات در اكثر مواقع سال از برف پوشیده می‏شود

مناظر طبیعی و پوشش جنگلی ارتفاعات دالاهو با چشم‏اندازهای زیبا و كم‏نظیر، یكی از جاذبه‏‌های طبیعی روستای شالان است در ۴ كیلومتری روستای شالان آبشار زیبای پیران و ویرانه‏های قصر یزدگرد قرار دارد كه قدمت آن به دوران ساسانی می‏رسد.

این اثر تاریخی مهم در یكی از بلندترین ارتفاعات قرار گرفته و اطراف آن را حصاری با برج‏های نیم دایره‏ای شكل در برگرفته است. این برج‏ها در فاصله ۶ تا ۱۶ متری یكدیگر قرار دارند.

در ۹ كیلومتری روستا بنای سنگی مستطیل شكلی قرار دارد كه به طاق‏گرا معروف است. این بنای سنگی فضای ایوان مانندی است كه دیوارهای داخلی آن از لاشه‏های سنگ و ملاط گچ ساخته شده است.

ارتفاع بنا از سطح زمین ۷/۱۱ متر و عرض دهانه طاق ۱۰/۴ متر و عمق بنا ۱۰/۳ متر است. دیوارهای داخلی بنا با اشكال هندسی منقوش طراحی و اجرا شده است.

در ۵ كیلومتری روستای شالان مقبره ابودجانه منسوب به دوره سلجوقیان واقع شده است. گفته می‏‌شود كه این مقبره به سماك‏بن خوشه از طایفه اوس و از نزدیكان سعدبن عباده تعلق دارد كه در جنگ‏های بدر و احد از یاران پیامبر (ص) بوده است.

زیارتگاه بابا یادگار در ۱۰ كیلومتری روستای شالان، در دامنه كوه دالاهو واقع شده است. روی این بنا كه به صورت مربعی كوچك است، گنبد مخروطی شكلی قرار گرفته و قسمت‏‌های داخلی و خارجی آن با ملاط گچ اندود شده است.

این آرامگاه در میان اهل حق جایگاه بسیار والایی دار. مسجد عبدالله بن عمر كه از مساجد باشكوه صدر اسلام در ایران است، در ۲ كیلومتری روستای شالان قرار دارد. این بنا روی بقایای بنایی ساخته شده است كه به دوران قبل از اسلام تعلق داشته است.

مسجد روستا مستطیل شكل است و شبستان آن ۸ ستون دارد كه در ۲ ردیف موازی قرار گرفته‏اند. محراب این مسجد برخلاف سایر مساجد، از دیوار چوبی بیرون نیامده بلكه به وسیله گچ‏بری به دیوار مسجد الحاق شده است.

منبر مسجد ۵ پله دارد كه پشت به محراب ساخته شده است. مناره مسجد بعدها در قسمت جنوب غربی بام مسجد ساخته شده و در بالای آن گنبدی مخروطی شكل قرار دارد. معماری این مسجد بسیار زیبا و منحصر به فرد است.

مقبره‏های شیخ بایزی و باباحقی در ۵ كیلومتری روستا قرار دارد و از دیگر آثار مذهبی و تاریخی روستای شالان هستند. از مهم‏ترین مراسم و آیین‏های سنتی این روستا، برافروختن آتش در چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه سوری) روی بلندی‏های مشرف به روستا و همچنین مراسم سیزده بدر و رفتن به دامان طبیعت در آخرین روز نوروز است. همچنین در دوازدهم ماه ربیع‏الاول در این روستا مولودی‏خوانی توسط دراویش اهل حق برگزار می‏شود.

مردم روستا در اوقات فراغت به اجرای بازی‏های محلی می‏پردازند كه معروف‏ترین آن‏ها گرزان است. این بازی ۸ نفر بازیكن دارد كه بازیكنان در مربعی كه بر روی زمین ترسیم می‏شود قرار می‏‌گیرند.

در وسط این مربع چاله‏ای قرار دارد كه چهار گرز در داخل چاله قرار می‏دهند. سپس چهار نفر در خط دفاع به حفاظت از گرزها می‏پردازند و چهار نفر كه در خارج از مربع هستند برای تصرف گرزها به افراد داخل مربع حمله می‏كنند.

چنانچه موفق به تصرف گرزها شوند به حمله خود با گرز ادامه می‏دهند و افراد مدافع آن‏ها را از خود دور می‏كنند. سایر بازی‏ها عبارتند از قاوقاوان و توقا.

از مهم‏ترین صنایع دستی و هنری روستای شالان به جاجیم، موج، گیوه و توپ‏دوزی می‏توان اشاره كرد.

موسیقی در میان مردم روستای شالان مانند سایر نقاط كردنشین اهمیت فراوانی دارد و استفاده از شمشال و دف در اجرای مراسم مذهبی بسیار متداول است. شمشال نوعی ساز بادی از جنس فنر است كه به نی شباهت دارد، این ساز با نوایی سوزناك و گیرا نواخته می‏شود.

پوشاك مورد استفاده مردان روستای شالان عبارتند از سربند، كلاه، عرق‏چین، كوله بال، قبا، سمخه، شال، سلته، جافی، جوراب و گیوه و پوشاك زنان این روستا نیز شامل سربند، زیرپوش، كلنجه، پیراهن، یل، قبا، روپوش و جافی است.

از انواع غذاهای متداول روستا می‏توان به شلم اشاره كرد كه تركیبی از آب انار، گندم نیمكوب، سبزیجات معطر و مغز گردو است. كولیره نیز نوعی نان محلی مركب از آرد گندم، جو و ذرت است كه روی ساج پخته می‏شود. همچنین قیسی كه تركیبی از نخود، آب گوجه فرنگی، پیاز و كمی برنج است، یكی دیگر از غذاهای محلی روستای شالان است.

آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان نسبتاً خنك و در پاییز و زمستان سرد و برفگیر است و ارتفاع روستای شالان از سطح دریا 1070 متر است.رودخان پرآب الوند در جنوب روستا جریان دارد.

روستای شالان دارای پیشینه كهن تاریخی است. وجود آثار و بقاع متبركه همانند زیارتگاه مسجد عبدالله بن عمر، بابا یادگار، مقبر ابودجانه، مقبر باباشیخ، مقبر شیخ بایزی و همچنین مقبره بابا فقی نشان گر قدمت و سابقه تاریخی این روستا است. به احتمال زیاد قدمت این روستا به دوره ساسانی می رسد.

بسیاری از بناهای آرامگاهی روستای شالان در دوره صفویه و به دستور شاه عباس احداث گردیده و در دوره قاجاریه مرمت شده اند.
مردم روستای شالان به زبان كردی با لهجه كلهر سخن می گویند، مسلمان و پیرو مذهب تسنن هستند.

 براساس نتایج سرشماری سال 1375، روستای شالان 450 نفر جمعیت داشته است كه در سال 1385 به بیش از 500 نفر رسیده است.

دام داری، زراعت، پرورش زنبور عسل، جنگلداری و باغداری از اهم فعالیت های اقتصادی مردم این روستا می باشد. تولید محصولات و فرآورده های لبنی مانند كره محلی، كشك، روغن حیوانی و عسل در روستای شالان رواج دارد.

انجیر، گردو، انار و هلو از عمده ترین محصولات سردرختی باغات شالان محسوب می شوند. گندم و جو نیز در این روستا كشت می شود. در روستای شالان صنایع دستی نیز رواج دارد و گروهی از مردم به ویژه زنان به تولید آن اشتغال دارند.

روستای كوهپایه ای شالان بافت مسكونی متراكم دارد. معماری خانه های روستاییان به نحو معیشت و نوع فعالیت آنان بستگی دارد. فضاهای خانه ها را اتاق های استراحت و پذیرایی، سرویس بهداشتی، انبار و تنورخانه تشكیل می دهد. سقف خانه ها مسطح است و با تیرهای چوبی و اندود كاهگل و یا قیروگونی پوشیده شده اند و غالباً دارای ایوان می باشند.

4

مصالح به كاررفته در خانه های قدیمی شامل سنگ، آجر، گچ، چوب، خشت و گل است. اما خانه های جدید با مصالح سیمان، آهن، آجر و گچ ساخته می شوند.

 شرایط آب و هوایی مناسب، در پیرامون روستای شالان مكان های بسیار زیبای طبیعی و تفریحی به وجود آورده است. درختان بسیار بلند و پوشش سبز گیاهان مرتعی، چشمه ها و سرچشمه رودهای كوچك در كوهستان های اطراف روستا، نواحی تفریحی و طبیعی منحصر به فردی را ایجاد كرده اند.

در دو سوی بستر رودخانه الوند، كه در جنوب روستا جریان دارد، تفرجگاه هایی با چشم انداز های زیبا پدید آمده كه محل رویش انواع گیاهان دارویی، مرتعی و گل های وحشی رنگارنگ است و به زیستگاه پرندگان و جانوران آبزی تبدیل شده اند.

جنگل های انبوه و گسترده گردو، انار و انجیر كوهی اطراف روستا، از تفرجگاه های زیبا و كم نظیر روستاست، كه مورد توجه مردم استان كرمانشاه قرار می گیرند.

دركنار مزارع روستای شالان، ارتفاعات صخره ای دالاهو قرار گرفته كه بلندترین قله آن 2250 متر ارتفاع دارد. سراسر این ارتفاعات را جنگل های انبوه و مراتع سرسبز و خرم فرا گرفته است. این ارتفاعات در اكثر مواقع سال از برف پوشیده می شود.

مناظر طبیعی و پوشش جنگلی ارتفاعات دالاهو با چشم اندازهای زیبا و كم نظیر، یكی از جاذبه های طبیعی روستای شالان است.

در 4 كیلومتری روستای شالان آبشار زیبا و ویرانه های قصر یزدگرد قرار دارد كه قدمت آن به دوران ساسانی می رسد. این اثر تاریخی مهم در یكی از بلندترین ارتفاعات قرار گرفته و اطراف آن را حصاری با برج های نیم دایره ای شكل در برگرفته است. این برج ها در فاصل شش تا شانزده متری یكدیگر قرار دارند.

در 9 كیلومتری روستا بنای سنگی مستطیل شكلی با ابعاد 70/7×86/4 متر قرار دارد كه به طاق گرا معروف است. این بنای سنگی فضای ایوان مانندی است كه دیوارهای داخلی آن از لاشه های سنگ و ملاط گچ ساخته شده است. ارتفاع بنا از سطح زمین 7/11 متر و عرض دهانه طاق 10/4 متر و عمق بنا 10/3 متر است. دیوارهای داخلی بنا با اشكال هندسی منقوش طراحی و اجرا شده است.

در 5 كیلومتری روستای شالان مقبر ابودجانه منسوب به دور سلجوقیان واقع شده است. گفته می شود كه این مقبره به سماك بن خوشه از طایف اوس و از نزدیكان سعدبن عباده تعلق دارد كه در جنگ های بدر و احد از یاران پیامبر(ص) بوده است زیارتگاه بابا یادگار در 10 كیلومتری روستای شالان، در دامن كوه ٝدالاهو ٜ واقع شده است. بر روی این بنا كه به صورت مربعی كوچك است، گنبد مخروطی شكلی قرار گرفته و قسمت های داخلی و خارجی آن با ملاط گچ اندود شده است. این آرامگاه در میان اهل حق جایگاه بسیار والایی دارد.

مسجد عبدالله بن عمر كه از مساجد با شكوه صدر اسلام در ایران است، در 2 كیلومتری روستای شالان قرار دارد. این بنا بر روی بقایای بنایی ساخته شده است كه به دوران قبل از اسلام تعلق داشته است.

شكل مسجد مستطیل و ابعاد آن، 7/10×18 متر است. شبستان مسجد هشت ستون دارد كه در دو ردیف موازی قرار گرفته اند. محراب این مسجد برخلاف سایر مساجد، از دیوار چوبی بیرون نیامده بلكه به وسیله گچ بری به دیوار مسجد الحاق شده است.

منبر مسجد پنج پله دارد كه پشت به محراب ساخته شده است. منار مسجد بعدها در قسمت جنوب غربی بام مسجد ساخته شده و در بالای آن گنبدی مخروطی شكل قرار دارد. معماری این مسجد بسیار زیبا و منحصر به فرد است.

مقبر بابا شیخ در 2 كیلومتری روستا و مقبره های شیخ بایزی و باباحقی در 5 كیلومتری روستا از دیگر آثار مذهبی و تاریخی روستای شالان هستند.

از مهم ترین مراسم و آیین های سنتی این روستا، برافروختن آتش در چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه سوری) بر روی بلندی های مشرف به روستا و همچنین مراسم سیزده بدر و رفتن به دامان طبیعت در آخرین روز نوروز است. همچنین در دوازدهم ماه ربیع الاول در این روستا مولودی خوانی توسط دراویش اهل حق برگزار می شود.

مردم روستا در اوقات فراغت به اجرای بازی های محلی می پردازند كه معروف ترین آن ها گرزان است. این بازی 8 نفر بازیكن دارد كه بازیكنان در مربعی كه بر روی زمین ترسیم می شود قرار می گیرند. در وسط این مربع چاله ای قرار دارد كه چهار گُرز در داخل چاله قرار می دهند. سپس چهار نفر در خط دفاع به حفاظت از گرزها می پردازند و چهار نفر كه در خارج از مربع هستند برای تصرف گرزها به افراد داخل مربع حمله می كنند. چنانچه موفق به تصرف گرزها شوند به حمله خود با گرز ادامه می دهند و افراد مدافع آن ها را از خود دور می كنند. سایر بازی ها عبارتند از قاوقاوان و توقا. 

از مهم ترین صنایع دستی و هنری روستای شالان به جاجیم، موج، گیوه و توپ دوزی می توان اشاره كرد.

موسیقی در میان مردم روستای شالان مانند سایر نقاط كردنشین اهمیت فراوانی دارد و استفاده از شمشال و دف در اجرای مراسم مذهبی بسیار متداول است. شمشال نوعی ساز بادی از جنس فنر است كه به نی شباهت دارد، این ساز با نوایی سوزناك و گیرا نواخته می شود.

پوشاك مورد استفاده مردان روستای شالان عبارتند از سربند، كلاه، عرق چین، كُوله بال، قبا، سُمخه، شال، سَلته، جافی، جوراب و گیوه و پوشاك زنان این روستا نیز شامل سربند، زیرپوش، كلنجه، پیراهن، یل، قبا، روپوش و جافی است.

از انواع غذاهای متداول روستا می توان به شلم اشاره كرد كه تركیبی از آب انار، گندم نیمكوب، سبزیجات معطر و مغز گردو است. كولیره نیز نوعی نان محلی مركب از آرد گندم، جو و ذرت است كه بر روی ساج پخته می شود. همچنین قیسی كه تركیبی از نخود، آب گوجه فرنگی، پیاز و كمی برنج است، یكی دیگر از غذاهای محلی روستای شالان است.

دسترسی: روستای شالان از طریق شهرهای سر پل ذهاب، قصر شیرین، گیلان غرب و كرند غرب، با جاده های آسفالت و مناسب قابل دسترسی می باشد.