بانك شاهی یزد ، بانك قدیمی یزد می باشد كه امروزه تبدیل به گنجینه فرهنگ و هنر یزد شده است.تا قبل از اینكه در ایران بانكی تاسیس شود تمام امور مالی مردم از قبیل سپرده و وام توسط صرافی‌ها انجام می‌گرفت. اولین زمزمه‌های تاسیس بانك در ایران، اواسط حكومت ناصرالدین شاه قاجار بود كه شنیده شد.
زمانی كه در سال ۱۲۸۰، وزیران ایرانی برای گفت‌وگو با سرمایه داران خارجی، درباره طرح‌های عمرانی، به لندن و پاریس سفر كرده بودند، طرح تاسیس بانك در ایران، به آن‌ها پیشنهاد شده بود.سال‌ها بعد از این پیشنهاد، دستور شاه مبنی بر تاسیس بانك صادر شد ولی این دستور به جایی نرسید. به نظر می‌رسد كه بنای بانك شاهی یزد نیز مربوط به همان سال‌ها و اواخر حكومت قاجار است.
در سال ۱۳۰۶ بانك جدید شرقی، در تهران تاسیس شد. كه شعبه‌ای از بانكی در انگستان بود. انگلستان این بانك را در مستعمره خود یعنی هندوستان به وجود آورده بود. این شعبه كه نخستین موسسه بانكی در ایران بود، به سرعت گسترش یافت و شعبه‌ها و نمایندگی‌هایی از آن در شهرهای دیگر كشور مانند مشهد، تبریز، اصفهان، شیراز، بوشهر و یزد افتتاح گردید.
این بانك دو سال با نام بانك شرقی در ایران فعالیت كرد و سپس به بانك شاهنشاهی تغییر نام داد كه شعب آن به بانك‌های شاهی معروف بودند.
این بانك در آن زمان نقش بانك مركزی امروزی را داشت و پس از اینكه رفته رفته به اعتبار خود افزود به مركز امور مالی كشور نیز تبدیل گشت.
از سال ۱۳۰۹ كه بانك ملی ایران تاسیس گردید، فعالیت‌های بانك شاهی در اكثر زمینه‌های مالی محدود شد. از جمله این محدودیت‌ها سپرده شدن امتیاز چاپ اسكناس به بانك ملی ایران بود.در ۱۳۲۷ امتیاز شصت ساله بانك شاهی خاتمه یافت. و كم كم شعب آن تعطیل می‌شدند. بانك شاهی یزد تا سال ۱۳۱۷ به فعالیت خود در این شهر ادامه داد.
در زمان نخست وزیری دكتر مصدق، كه روابط ایران و انگلیس دیگر مثل قبل نبود، بخش بزرگی از سپرده بانك شاهنشاهی از دست رفت و فعالیتش در كشور به طور كامل پایان یافت.
بانكی كه تبدیل به گنجینه فرهنگ و هنر شد
بانك شاهی یزد كه تا قبل از انقلاب در زمینه امور مالی فعالیت داشت بعد از انقلاب برای مدت طولانی بدون كاربرد و خالی باقی ماند. تااینكه سرانجام در سال ۱۳۸۶ توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بازسازی و مرمت شد.همچنین در آن سال با برگزاری نمایشگاه آثار هنری كاربری‌اش را به عنوان یك فرهنگسرا با نام گنجینه فرهنگ و هنر یزد آغاز كرد كه امروزه زیر نظر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و مدیریت می‌شود.
این بانك درحال حاضر محل برگزاری نمایشگاه‌های هفتگی هنرهای تجسمی در شهر یزد است. همچنین فعالیت‌هایی نظیر تولید آثار هنری و فروش آن‌ها در نمایشگاه‌های موقت، برپایی جلسات هنری وكارگاه‌های آموزشی هنرهای تجسمی در این مجموعه انجام می‌گیرد.
این بانك نیز مانند باقی بناهای تاریخی در همان نگاه اول نشانگر معماری اصیل ایرانی است. بنایی با گچ‌بری‌های زیبا در دیوار‌های حیاطش و درب و پنجره‌های چوبی كه شیشه‌های رنگی دارند.
این بنای دارای یك چهارسوق با سقف آجری است كه به بخش‌های دیگر بنا متصل شده است. حجره‌ها نیز در دو طبقه معماری شده‌اند كه حجره‌های طبقه اول در ارتفاع دو متری مقابل خروجی و حجره‌های همكف نیز یك متر زیر زمین قرار دارند.
حیاط این بنای زیبا در قسمت غربی آن، همراه با اتاق‌هایی كه بام آن‌ها نیز مانند بام سایر بخش‌های دیگر از كاهگل ساخته شده است. لازم به ذكر است كه این بنای زیبای قدیمی در اواخر دهه هفتاد، در لیست آثار ملی ایران ثبت شده است.
اگر قصد سفر به شهر تاریخی یزد را دارید، بازدید از این بنای قدیمی را از دست ندهید. این بنای ۶۰۰ متر مكعبی كه در بافت خشتی و قدیمی شهر یزد واقع شده است، حالا به مهم‌ترین نمایشگاه آثار هنرهای تجسمی در شهر یزد تبدیل گردیده است.
گنجینه فرهنگ و هنر شهر یزد، دارای بخش‌های مختلف و جذابی برای هنردوستان است. بخش‌هایی كه در این مجموعه می‌تواند توجه هنردوستان را جلب كند عبارتنداز:
بازارچه كتاب
گالری آثار هنرمندان
موزه خوشنویسی
نمایشگاه موقت هنری
كلاس‌های آموزشی
به دلیل استقبال هنرجویان و هنردوستان از این مجموعه و درخواست برگزاری نمایشگاه‌های متفاوت دیگر، برنامه ساخت سالن‌های بیش‌تر برای برگزاری این نمایشگاه‌ها در دستور ساخت قرار گرفته است.
به غیر از جاذبه‌های هنری این مجموعه، فراموش نكنید كه این بنای تاریخی خود زیبایی‌ها و جاذبه‌های خاصی برای علاقمندان به رشته‌های معماری، تاریخ و جامعه‌شناسی دارد و نمایانگر تاریخ و تمدن قرن اخیر این شهر است.
نحوه دسترسی به گنجینه فرهنگ و هنر یزد
این بانك تاریخی واقع در بلوار منتظر القائم، كوچه میلاد ظهر یزد است. حالا كه تاحدودی با این بنای تاریخی و سرگذشت آن آشنا شدید، می‌توانید در صورت سفر به شهر یزد برنامه خود را طوری تنظیم كنید كه در كنار بازدید از دیگر آثار معروف تاریخی این شهر، از این مجموعه نیز دیدن كنید. چرا كه مجموعه گنجینه فرهنگ و هنر یزد در بافت قدیمی این شهر قرار گرفته است و به دیگر بناهای تاریخی بسیار نزدیك است.
