امامزاده هفده‌تن از ابنیه قرن یازدهم هجری است كه در زمان شاه عباس اول صفوی احداث گردیده و به شماره ۲۹۰ آثار باستانی به ثبت رسیده است. بقعه هفده‌تن بر طبق كتیبه سر در آن در سال ۱۰۳۲ هجری قمری ساخته شده‌است. بر روی بنای هشت گوش گنبد كاشی كاری باشكوهی قرار گرفته‌است كه از لحاظ ساختمانی و تزئین كاشیكاری بسیار جالب و زیبا است. در وسط حیاط هفده‌تن دم در ورودی كتیبه كاشی معرق نفیسی هست و دم در، چوب منبت كاری شده زیبایی به چشم می‌خورد كه كار استاد عبدالحسین (پدر استاد علی آقا معظمی) است. روی این چوب، آیات قرآن و گل بوته به شكل پنجره احداث شده و از این حیث یكی از شاهكارهای منحصر به فرد دوران گذشته به شمار می‌رود. در داخل حرم (دور گنبد) كتیبه منظوم ارسی مفصلی در چاپلوسی و مدح شاه عباس اول صفوی نوشته‌اند. امامزاده هفده‌تن ۴ درب و ۳ سرراهی زیبا و با عظمت دارد كه در اطراف آن كتیبه زیبایی به خط غیاث الدین علی جوهری شیرازی نوشته شده‌است. بقعه از جمله كارهای بسیار زیبای معماری عهد صفویه و به دستور سردار امامقلی خان ساخته شده‌است و دارای كاشیكاری معرق و منقوش و دارای كتیبه به خط كوفی است. طبق شجره نامه موجود در اداره اوقاف و هفده‌تن (كه بی‌نیاز از نقد و پژوهش نیست)، افرادی كه در این محل مدفون اند عبارتند از: امامزاده ابو الحسن فرزند امام حسن مجتبی (ع)، سلطان اسماعیل فرزند امام جعفر صادق (ع)، صالح و قاسم فرزندان جعفربن علی (ع)، عباس و حسین فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع)، شهربانو و حلیمه و صفورا دختران حضرت حضرت موسی بن جعفر (ع)، علی اكبربن علی بن حسین (ع)، محمد بن محسن بن علی بن حسین(ع)، محمود و محسن و عبدالله بن یحیی بن امام موسی الكاظم (ع)، موسی و مظفر فرزندان جعفر طیار، اسحق فرزند ابراهیم كه مشخص نیست ابراهیم مزبور به كدام امام منتسب است. در گلپایگان شایع است كه سرهای شهیدان (هفده سر) در شیراز به نزد حاكم وقت برده شده كه با واقعیتهای تاریخی خوانایی ندارد.
موقوفات هفده تن
هفده‌تن دارای موقوفات مهمی در زمان امامقلی خان پسر الله‌وردیخان سردار معروف شاه عباس كه لقب امیرالامرائی و قوللر آغاسی داشت و سالیان درازی حاكم فارس و لارستان و جزایر جنوبی ایران بود. او توانست پرتغالیهای اشغالگر را از جزیره ایرانی (هرمز) بیرون كند، وقف نامه مفصلی داشته و امروز فقط وقف نامه معروف به خدیجه خانم در دست است كه با خطی فوق العاده زیبا نوشته شده و رقبات زیادی را وقف امامزادگان كرده و حتی متولی آنرا تعیین كرده كه خلاصه آن چنین است: ‹‹وقـف صحیـح شرعی و حبس مخلد برعلی امام واجب التعظیم نمود›› وقف نـامـه می‌گوید: به امر قبله عالم و زبده بعضی از اولاد بنی آدم اعنی پادشاه جم جاه ملایك پاسبان پادشاه طهماس دام ظلله العالی امام قلی خان وقف نمود تمامی باغچه حرم و میدان اقباق مع حمام و درب امامزاده و یك سُبع از مزرعه خم پیچ را از املاك و باغات و رشته قنات بالا و پائین مع آنچه در مزرعه مزبور می‌باشد… غفران پناه سلاله السادات، شرف الدین میر محمد متولی نسلاً بعد نسل بر اولاد میر شرف الدین محمد مسمی به میرزا جعفر بركف باكفایت عالی حضرت السید النجیب الحسیب میر شمس الدین، محمد مادامی كه در قید حیات باشد.
كتیبه‌های سر درب و بیرون و داخل بقعه هفده‌تن
كتبیه سردرب حیاط امامزاده به طرف شمال، به خط ثلث با كاشی معرق زرد رنگ، بر متن لاجوردی سیر: (این كتیبه همانند كتیبه طولانی زیر گنبد، اگرچه با نام خدا و پیامبر و آل علی (ع) آغاز شده، پر از چاپلوسی نسبت به شاه صفوی (جانشین خدا در زمین و قهرمان آب و خشكی…) است.الحمدالله الذی منه التائید و الیه الانتها و الصلوه والسلام علی خاتم الانبیاء الاصفیا محمد المصطفی وآله، سیماالمرتضی علی و… العصومین و بعد فقد امر بعماره هذا الروضه المنوره فی الایام خلافه خلیفه الله فی الارضین قهرمان الماء الطین ابوالمطفر شاه عباس الحسینی الصفوی بهادرخان خلدالله تعالی ملكه و سلطانه و افاض علی العالمین بره واحسانه الخان العادل امیرالامراء فی الزمان، ناشرالمعدله والبروالاحسان امامقلی خان ایده الله تعالی ضلاله العلی الی انقراض الزمان فی، ۱۰۳۳. كتیبه بالای ایوان امامزاده به خط ثلث سفید بر متن لاجوردی باكاشی معرق قال الله سبحانه تبارك و تعالی و الذین آمنوا وعملوالصلحات فی روضات الجنات لهم ما یشاوون عند ربهم ذلك هوالفوز الكبیر، ذالك الذی یبشر الله عبادالذین آمنو و عملوالصالحات قل لااسئلكم علیه اجرالاللموده فی القربی و من یقرف حسنه یزوافیها حسبان الله غفور شكور صدق الله فی ۱۰۳۱، در دو طرف ایوان به همان سبك در دولوحه مربع عبارت ذیل نوشته شده‌است: ‹‹غلام با اخلاص پادشاه›› سمت راست ‹‹دین پناه امام قلی خان فی ۱۰۳۲›› سمت چپ در آوردند، متضمن سوره هل اتی (سوره انسان)، است، از ابتدا تا انتها جز دوكلمه آخر كه گویا جا نبوده و نوشته نشده‌است.
منبت كاری جلوی در ورودی هفده‌تن كار استاد عبدالحسین معظمی می باشد
در كتبی چون « بحرالانساب الكبیر فی انساب العلویین » كه منسوب به منصوربن موسی كاظم است و قیس آل قیس (منصورالباز الشهب) آنرا تصیحیح كرده‌است اشاراتی به هفده‌تن، سفر هیئتی از جرفادقان (گلپایگان) به مدینه و دیدار با حضرت علی (ع) و… شده كه بدون نقد و پژوهش نمی‌توان پذیرفت.
