خانه بلژیكی یا ساختمان گمرك آستارا بنایی است كه در سال ۱۲۷۵ شمسی توسط میبدوژ T رئیس وقت گمرك آستارا بنا شد.گمرك شهرستان مرزی بندر آستارا طبق مستندات تاریخی در سال ۱۲۰۵ دوره عباس میرزا ولیعهد فتحعلیشاه قاجار فعال بوده و ساختمان قدیمی و چوبی آن كه بعدها در حاشیه رودخانه مرزی آستاراچای بین ایران و جمهوری آذربایجان ساخته شده، بخشی از تاریخ قطور گمركات كشور ماست.
شهرستان مرزی بندر آستارا در منتهی الیه غرب استان گیلان، حاشیه دریای خزر و همسایگی جمهوری آذربایجان، به لحاظ نزدیكی با كشور همسایه و استقرار در شاهراه ارتباطی استان های گیلان و اردبیل، از دیرباز مسیر تردد تجار و بازرگانان داخلی و خارجی بوده و از منظر اقتصادی و گردشگری از اهمیت خاصی برخوردار است.
اسم این خانه به تنهایی هم جلب توجه می‌كند. حتما دوست دارید بدانید چرا به یكی از خانه های سنتی گیلان ، خانه بلژیكی می‌گویند.
اینجا در واقع ساختمان گمرك آستارا است. خانه بلژیكی سال ۱۲۷۵ بنا شد و زیر نظر مستشاران بلژیكی اداره می‌شد. برای همین به اینجا خانه بلژیكی هم می‌گویند. این بنا در دوران مشروطیت كه فعالیت مستشاران بلژیكی متوقف و اداره گمرك به دست ایرانیان افتاد، به عنوان محل اسكان مدیران گمرك در طول خدمتشان مورد استفاده قرار می گرفت. سال های بعد بناهای مختلفی در اطراف این بنا براساس شرایط زمان ساخته شده است اما همواره این خانه ثبت ملی شده در نزد مردم آستارا به عنوان نماد گمرك شهر شناخته می شده است. در دوره قاجاریه فعالیت‌های اداره گمرك زیر نظر نمایندگان و مستشاران بلژیكی و اتریشی اداره می‌شد كه در دوره‌های دیگر، بناهای دیگری برای اسكان و امور اداری به آن الحاق شد.
این ساختمان قدیمی و چوبی به شماره ۳۱۸۹۱ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسید.براساس گفته‌های بهروز نعمت‌الهی، مولف كتاب تاریخ جامع آستارا و حكام نمین، ساختمان چوبی گمرك آستارا، استان گیلان توسط كارشناسان یك شركت بلژیكی احداث شده و شباهت معماری آن با بناهای بلژیكی گواه ادعای اوست.
بنای گمرك آستارا در سال ۱۲۷۵ شمسی بنا شد كه بعدها به عنوان محل پذیرایی میهمانان ویژه گمرك استفاده می‌شد.
در دوران مشروطیت فعالیت مستشاران بلژیكی سلب و به اداره گمرك آستارا تحویل داده شد و از نكات جالب توجه این‌كه، بنای یادشده محل اسكان مدیران گمرك در طول خدمتشان بوده است.
ساختمان چوبی گمرك آستارا به عنوان یكی از بناهای تاریخی استان گیلان با معماری كهن و قدمتی بیش از ۱۰۰ سال با ۴۰۰ متر مربع مساحت و ۲ طبقه به شكل دوبلكس، هفت متر ارتفاع دارد و از سقف سفالی شیب‌دار پوشیده شده است.
جنس بنا از چوب و داخل از گچ بوده سبك ساخت این بنا نیز الگوبرداری شده از معماری اروپای شرقی است كه البته با معماری بومی منطقه هم تلفیق شده كه بارزترین این همراهی اجرای سربندی در نمای آن است. خانه بلژیكی درحالی در دو طبقه و ۸۵۰ مترمربع مساحت ساخته شده كه فضای طبقه اول بیشتر اداری و طبقه دوم مسكونی است..
در طبقه نخست آن پنج اتاق اداری و ۲ سالن بزرگ، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و بالكن دور ساختمان و در طبقه دوم پنج اتاق اداری، انبار زیر شیروانی و سرویس بهداشتی تعبیه شده و بیشتر قسمت های این بنای تاریخی از چوب نراد روسی ساخته شده و از آن در ساخت دیواره ها و كف ساختمان استفاده شده است.
اگر چه در زمان بكارگیری این ساختمان چوبی، خبری از ترافیك و ازدحام امروزی گردشگران آستارا در محوطه آن نبوده است، اما هر لحظه با حضور در این بنای تاریخی، فعالیت كاركنان قدیمی آن در اتاق های چوبی، رفت و آمد تجار و نقل و انتقال كالا در ذهن آدمی مجسم می شود.
دو ساختمان قدیمی و كوچك دیگر نیز در محوطه اداره كل گمرك آستارا وجود دارد كه گفته می شود، همزمان با ساختمان چوبی گمرك این شهرستان احداث شده و از قدمت تاریخی برخوردار است.
خانه بلژیكی قرار است به موزه گمرك تبدیل شود. اینجا حال و روز خوبی نداشته اما در سال ۱۳۹۵ آن را بازسازی كرده‌اند. اسناد تاریخی، وسایل، ابزار و مدارك مربوط به سابقه فعالیت گمرك این شهرستان به عنوان سند و هویت تجارت بین الملل استان گیلان و ایران در این موزه نگهداری تا به یكی از جاذبه های گردشگری آستارا و گیلان تبدیل خواهد شد.
