روستای دهریز روستایی است از توابع شهرستان بروجرد كه در استان لرستان واقع شده است . روستای دهریز كه در دهستان برد‌سره دربخش اشترینان این شهرستان قرار دارد.روستای دهریز از شمال به شهرستان اشترینان- بروجرد واز جنوب به شهرستان سامن-ملایر متصل است .در این روستا امام زاده ای وجود دارد به نام شاهزاده علی
زمان یزگرد سوم آشپزخانه آنها بوده و روستای تاریخی می باشد.در این روستا تپه ای وجود دارد بنام چهار طاقی كه تپه بسیار قدیمی می باشد.
در روستای دهریز مسجدی اهالی این روستا ساخته اند كه از نظر معماری وبافت ساختاری جز مساجد عالی ایران می باشد.در جنوب شرقی این روستا بزودی فرودگاه سه شهر بروجرد – ملایر – نهاوند ساخته می شود.دهكده (دهلیز ، دیك ریز، دهریز) باوسعت یك میلیون متر مربع و جمعیتی در حدود ۱۷۰۰نفر كه از شمال به دهكده كهكدان و از جنوب به دهكده رضاآباد و مشرق به دهكده واشان و ده یوسف علی و از مغرب به روستای گلدره و رحمان آباد منتهی می گردد.
در منطقه كوهستانی كه كوه های زنجیره ای زاگرس جلوه ای خاص به این خطه از سرزمینمان بخشیده و چشم اندازی زیبا را رقم زده است ، دشت گشاده ای كه بین روستاهای( ده یوسف علی ، واشان و بیاتان) و دهریز واقع شده سال ها شاهد جنگ و گریز سپاهیان مختلف از ماقبل تاریخ تا زمان یزدگرد سوم كه با حدود ۱۲۰ هزار سپاه در این منطقه سكنی گزیدند كه این محل یعنی دهریز فعلی را به عنوان آشپزخانه انتخاب كرده و از این مكان آذوقه لشكر را تامین می نموده است كه بعدها نیز به همین نام (دیك ریز، دهلیز،دهریز) شناخته شده است.
شاید یكی از دلایلی كه یزدگرد سوم این مكان را به عنوان مقر فرماندهی چندروزه ی خود انتخاب كرده ، وجود آتشكده بزرگ چار طاقی بود كه آتش مقدس را در آن نگهداری می كرده اند. این مكان تاریخی بزرگ با وسعتی در حدود ۳۰۰ در۳۰۰ متر به نظر می رسد .در زمان های دور محل پر جنب و جوشی بوده است كه باعث شده جایگاهی به این وسعت را طراحی و اجرا كنند.
شاید اگر كاوشگران باستان شناسی به این منطقه بیایند و این مكان بكر و دست نخورده تاریخی را مورد كاوش قرار دهند، راز چند هزار ساله این مكان مكشوف شود و پرده از رازهای زیادی برداشته شود كه اگر توجه خاص به این منطقه نشود مردم محلی با خاك برداری های بدون برنامه ، جهت بعضی از كارهای داخلی روستا موقعیت این مكان تاریخی جداً تهدید شودكه این ظلم بزرگی به گذشتگان ما است.
روستای دهریز در ۳۰ كیلومتری نهاوند ، بروجرد ، ملایر واقع شده است كه از لحاظ تاریخی در بین این سه شهر ، نهاوند قدمتی چند هزار ساله دارد كه اشیاء مكشوفه گواه این واقعیت است. شاید به واسطه نزدیكی به این شهرهای تاریخی و وجود تپه های باستانی در اطراف ، مثل : نوشینجان تپه ملایر ، گودین تپه كنگاور ، بابا خان در نور آباد و همچنین وجود كوه یزدگرد در شرق كه خرابه دیواره زمان یزدگرد بر روی كوه مشهود است كه در حدود ۷ كیلومتری روستای دهریز وجود دارد .
در قسمت شمال غرب، روستای انوج در حدود ۶ كیلومتری دهریز دارای قلعه ای می باشد كه مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد است كه در گفته های محلی به این مكان قلعه مِریم خان گفته می شود.
تمام شواهد تاریخی در این منطقه نوید این را می دهد كه تپه ی دهریز یا به زبان محلی چارطاقی منطقه ای كهن باشد كه ارزش سرمایه گزاری از طرف سازمان های ذی صلاح را داشته باشد.
دومین مكان تاریخی كه در كتاب تاریخ حزین به ثبت رسیده ، وجود مقبره شاه علی بیگ(۱) پیرناك در روستای دهریز می باشد كه زیارتگاه عاشقان و دلباختگان است كه در طول سال زائرین نسبتاً زیادی جهت زیارت به این مكان مشرف می گردند كه متاسفانه از طرف اداره اوقاف بروجرد هیچ گونه توجهی به این مكان بزرگ نشده است.
این مكان تاریخی نیز همچون دیگر مكان های این روستا بی توجه مانده كه اهالی با همت و كمك و همیاری مقبره بسیار ابتدایی بر روی این مزار ساخته اند .
از گفته پیشینیان چنین بر می آید كه سنگ قبر شاه علی بیگ پیرناك توسط تشمال ها از بین رفته یا به غارت برده شده كه امیدواریم اگر این سنگ قبر موجود است ایران پرستان و كسانی كه ارق ملی دارند این سنگ قبر را به وطن اصلیش برگردانند.
منطقه دهریز با زمین های كشاورزی اطرافش وسعت قابل توجهی دارد كه دارای۲ هزار هكتار زمین ، كه به اصطلاح محلی حدود ۱۰۸ جفت زمین می باشد (۲).
این ۱۰۸ جفت آب و ملك قبل از تقسیم اراضی توسط خان ها با نام های ولیپور ، محمدعلی خان ، عزت اله خان ، نصرت اله خان محمد تقی خان اداره می شده است كه افراد ساكن به صورت رعیت مالكی بر روی این زمین ها كار می كرده اند . اكثر آن ها در فقر و تنگ دستی روزگار می گذرانده اند . شغل قریب به اتفاق آنها كشاورزی (جو ، گندم و …..) بوده است .
روستای دهریز به دو بخش ، دو دانگ و چهار دانگ تقسیم ،كه هر كدام توسط مالكینی اداره می شده است . ناگفته نماند در غیاب مالك كد خدا به عنوان نماینده ، سرپرستی روستا را عهده دار بوده است.
روستای دهریز در منطقه وسیعی و زمین های صاف و حاصلخیز واقع شده كه محل مسكونی روستا در طول زمان های گذشته در سه محل جابه جا شده است.
درضمن روستای دهریز در منطقه سوق الجیشی واقع شده كه ارتباط غرب كشور وشهرهای مرزی شاید تاقبل از جاده سازی و ورود تكنولوژی از این مسیر انجام می گرفته آن هم به خاطر بی مانع بودن مسیر از لحاظ كوهستانی و دره می باشد .
لازم به ذكر است از آثاری كه از این روستا قابل ذكر است وجود حمام قدیمی كه به سبك معماری خاص با ملات ، خشت ، گل و ساروج ساخته شده و امكانات قدیمی كه درآن تعبیه شده قابل توجه می باشد كه برای بازدید كنندگان خالی از لطف نیست ولی متاسفانه این آثار باستانی در حال از بین رفتن است و هیچ گونه توجهی به آن نمی شود.
به گفته هایی كه از پیشینیان و نسل به نسل ذكر شده است این حمام قدمتی طولانی دارد كه به خاطر این كه تاریخ تقریبی حمام را كسی نمی داند می گویند تشمال ها آن را بنا نهاده اند.
