همه چیز درباره قلمزنی

هنر قلمزنی سابقه ای بسیار طولانی و تاریخی در ایران دارد . می توان این هنر را چنین تعریف كرد : قلمزنی عبارت است از ایجاد نقوش و خطوط بوسیله قلم یا ضربه چكش كه بر روی اجسام فلزی چون طلا، نقره ، مس ، برنج و فولاد ایجاد می شود .
در فرهنگ معین قلمزنی چنین تعریف شده است : نویسندگی ، نقاشی و ایجاد نقوش جانوران ، گیاهان و طرح های مختلف برروی نقره یا فلزات دیگر را قلمزنی می گویند . در هنگام عمل استاد به وسیله قلمی فلزی یا منقاش نوك تیز فولادی كه دارای دسته ای چوبی است كار می كند .

تاریخچه قلمزنی

قلمزنی پیش از تاریخ

اكتشافات و حفاریات باستان شناسان نشان می دهد ظهور و اكتشافات فلز در عصر ما قبل تاریخ رخ داده است. در آن زمان انسان ماقبل تاریخ بر حسب اتفاق سنگ هایی را كه دارای مس بود و بر اثر مجاورت با آتش ذوب و از سنگ جدا شده بود، مشاهده كرد و فهمید كه این فلز را میتوان كوبید و به اشكال مختلف در آورد و از آن برای ساختن اسلحه و ادواتی به مراتب بهتر از سنگ استفاده كرد.پیشینه این هنر در ایران تاریخ روشنی ندارد و اثر مستندی كه بیانگر نخستین مكان شی و كاربرد فلز ، به ویژه مس در ایران و خاور نزدیك باشد به چندین هزار سال پیش از میلاد، می رسد.
در اواخر هزاره دوم و اویل هزاره اول پیش از میلاد هنر و صنعت فلز كاری در نقاط گوناگون ایران به ویژه در شمال و شمال غرب و حاشیه جنوبی دریای مازندران شكوفایی داشته است. از آثار مهم بدست آمده از این دوره جام طلای حسنلو است كه در سال ۱۳۳۵هجری شمسی كشف شد و دارای نقوش برجسته چون خدایان سوار بر گردونه یا ارابه است .

قلمزنی در دوران اسلامی

در قرون اولیه اسلامی، اعراب كه خود هنر خاصی نداشتند هنر قلمزنی ساسانی را مورد تقلید قرار داده و در سده های بعد در اثر علاقه هنرمندان ایرانی به مذهب و گرایش آنها به دین اسلام با تاثیر پذیری از آراء و عقاید اسلام به خلق آثار فلزی پرداختند.
از سده های اولیه تا قرن سوم و چهارم هجری قمری اشیا فلزی در ایران به سبك زمان ساسانی ساخته میشد. در قرن چهارم قمری، در دوره سامانیان به ساخت اشیای فلزی و قلمزنی شده توجه بیشتری شد و سادگی و قوت غایت مطلوب هنر بود، بر طبق سنت های كهن هنوز شكل ظرف ها به صورت تمثیلی ساخته میشد مانند آفتابه ای به شكل كله گاو نر است.

هنر قلمزنی خراسان در سده چهارم قمری شكل گرفت و در دوره سلجوقی به اوج كمال خود رسید.با علاقه ای كه حاكمان سلجوقی به هنر داشتند، هنر قلمزنی همچون سایر رشته های هنری حمایت شد و گسترش یافت دوره سلجوقی را باید دوره احیای دوباره فلزكاری دانست.هنر فلز كاری این دوره دارای دو نوع محصول است:

۱) اشیای ساخته شده از ورقه های مسی، برنجی، و آهنی و به ندرت از طلا و نقره.
۲ ) اشیا ریختگی ساخته شده از مفرغ ، برنج، مس و احتمالا طلا و نقره.

تزیینات قلمزنی این دوران عبارت است: صور فلكی ، حیوانات چهارپا، به ویژه خرگوش در حال جست و خیز، نقوش پرندگان، گیاهانی چون برگ مو و پیچك.

با حمله مغول به ایران در سال ۶۱۸هجری قمری شهرهای ایران ویران و هنرمندان مجبور به ترك مراكز عمده هنری در خراسان شدند و به سرزمین های دیگر چون فارس ، آذربایجان، موصل و مصر كوچ كردند و در نتیجه هنر قلمزنی در این مراكژ تحت حمایت حكام آنان قرار گرفت با تصرف سوریه در دوره غازان خان در اول قرن ۸هجری قمری هنرمندان قلمزن مورد حمایت ایلخانان قرار گرفتند.
با حمله تیمور ماوراءالنهر و خراسان به تصرف تیموریان در آمد و هرات تبدیل به مركز عمده قلمزنی شد.در این زمان ریخته گری و قلمزنی روی فلز تحت تاثیر مسایل فرهنگی آن روز، ظروف بزرگ فلزی از جمله سنگاب هایی برای مساجد ساخته شد.از جمله سنگاب گور تیمور در سمر قند كه اكنون در موزه (ارمیتاژ) نگهداری میشود.
در عصر صفوی كه دوران طلایی هنر ایران به شمار میرود، هنر قلمزنی با حفظ سنن گذشته ادامه یافت و همچن دوره پیش استفاده از فلزات گوناگون به طور گسترده در ساخت اشیای ارزشمند طلاكوب مرسوم بود. در این دوره قلمزنی بسیار گسترش یافت؛ اجرای نقوش طریف بسیار ریز و زیبا جای نقوش درشت و ضخیم را در تزیین اشیا گرفت و زركوبی فلزات گسترده تر شد.با حمله افاغنه به ایران و سقوط دولت صفوی، هنر قلمزنی به خاموشی گرایید اما هنرمندان گمنامی در گوشه و كنار به احیای این هنر اشتغال داشتند.

سبك های قلمزنی

اجرا و كار قلمزنی به شیوه های متعدد به سلیقه هنرمند انجام می شود، این شیوه ها عبارت اند از:
ریزه كاری: ریزه كاری كه به ریزه قلم و زمینه پر نیز معروف است ، روشی است كه سطح اشیا یا بوم فلزی را با استفاده از نقوش و طرح های ریز و ظریف قلم زنی می كنند و با ایجاد بافت در زمینه بوم، طرح اصلی را آشكار میسازند و زمینه كار را از طرح جدا می كنند.

برجسته كاری: در این روش هر دو طرف بوم فلزی كار میشود.یعنی از سمت روی بوم زمینه را فرو برده و از طرف پشت نقش را برجسته می كنند، از این شیوه بیشتر در بوم های مسطح استفاده می شود كه از هر دو طرف قابلیت چكش خوری دارد.

تكنیك عكس: در این سبك با ایجاد سایه روشن در زمینه بوم موضوع طرح را مشخص می كنند اما زمینه را كاملا پر نمی كنند.
تكنیك منبت:در این شیوه روی سطح فلز بین موضوع و زمینه حدود دو سانتی متر اختلاف ایجاد می كنند و آن را بصورت نیم برجسته به اجرا در می آورند و به سبك ریزه كاری تزیین می كنند.
تكنیك مشبك: در این روش پس از انتقال طرح بوسیله قلم نیم بر، طرح را ثابت می كنند بعد به كمك قلم تیز بر، بوم فلزی را برش می دهند و طرح را از زمینه جدا میسازند و كار را مشبك میسازند.

مواد و ابزار مورد استفاده در قلمزنی

فلز: در هنر قلمزنی از انواع فلزاتی چون مس، طلا، نقره و فلزات آلیاژ هایی چون مفرغ، ورشو و برنج استفاده میشود.
آلیاژ: آلیاژ به معنی تركیب و مخلوط كردن فلزات با یكدیگر است به طور مثال مفرغ تركیبی از مس و قلع است.ورشو تركیبی از نیكل و مس و قلع و برنج تركیبی از مس و روی می باشد.

در هنر قلمزنی از قیر سفت به سه منظور استفاده میشود:
۱ ) استحكام بخشی و جلوگیری از شكستن فلز در برابر ضربه چكش و قلم
۲ ) كاهش سر و صدای ناشی از ضربه قلم به فلز
۳) سهولت اجرای كار

برای تهیه قیر مخصوص قلمزنی، قیر را در ظرف میریزند و روی اجاق گاز قرار میدهند تا نرم شود، سپس مقداری گچ الك شده به آن اضافه می كنند تا از حالت روانی خارج شود، افزایش گچ به قیر را باید به گونه ای ادامه داد كه قیر به آسانی سرد و ترد یا شكننده شود و پس از پایان كار به آسانی از فلز جدا شود. اسید سولفوریك یا تیزاب سلطانی:این مواد در انتهای كار برای پاك كردن قیر از سطح كار استفاده میشود.

علاوه بر ابزاری كه در ساخت ظروف فلزی كاربرد دارند ابزار های دیگری وجود دارد كه به طور خاص برای قلمزنی استفاده میشود.ابزارهایی كه به طور مستقیم در ساخت ظروف استفاده می شوند عبارت اند از:گیره، سوهان، انبر، الك، مخزن سوخت، قیچی، تاپه قیر، گچ، سنگ نفت، چكش، قالب و … و ابزار های خاص قلمزنی عبارت اند از:انواع چكش و انواع قلم.
چكش: در قلمزنی دو نوع چكش فلزی برای كوبیدن روی قلم و ایجاد نقوش روی فلز بكار میرود. همچنین یك چكش لاستیكی با دسته چوبی برای كوبیدن فلز و مسطح یا برجسته كردن آن استفاده می شود.
قلم: قلم میله ای فلزی از جنس فولاد خشكه است كه طول آن معمولا ۱۰تا۲۰سانتی متر و قطر آن متغیر است. انواع قلم های مورد استفاده در قلمزنی دارای اشكال و نوكها و آجهای گوناگون بوده و هر یك نامی دارد و برای نقش اندازی هلی مختلف استفاده می شود برخی از این قلم ها عبترت اند از :قلم سنبه، قلم پرداز، قلم نیم بر، قلم ناخنی، قلم بادامچه و …

انواع قلم هایی كه در قلمزنی استفاده می شوند:

۱. قلم سنبه برای اجرای طرح اولیه و رو سازی طرح و تزیین زمینه كار از این قلم استفاده می شود، این قلم دارای نوك مخروطی شكل، شبیه نوك مداد است.

۲. قلم پرداز برای رسم كردن خطوط طراحی و رو سازی گل ها و خط اندازی طرح و خطوط به دست آمده از قلم سنبه، از قلم پرداز استفاده می شود. مقطع این قلم كشیده و از دو سمت دارای آج به صورت اُریب است.

۳. قلم نیم بر از این قلم برای آشكار كردن خطوط طراحی شده و ثابت كردن اثر خط بر روی لوح فلزی استفاده می شود. سطح مقطع نوك این قلم مانند نوك پیچ گوشتی و فاقد آج است.

۴. قلم گر سواد برای سایه اندازی، ایجاد بافت روی فلز و فرو بردن زمینه كار و تزیین نقوش حیوانی و انسانی از این قلم استفاده می شود و با این قلم طرح را از زمینه كار جدا می كنند. سطح مقطع این قلم آج دار و مستطیل شكل است.

۵. قلم گرسوم برای ساخت سطوح با نقوش دایره ای به صورت برجسته و منظم و سایه روشن كردن سطح فلز از این قلم استفاده می شود.

۶. قلم یك تو این قلم در نوك مقطع خود دارای نقوشی شبیه دایره است و از آن برای ایجاد بافت در گل ها و حاشیه سازی استفاده می شود. نوك آن مخروطی شكل با مقطع گرد است و در اندازه های ریز و درشت ساخته می شود.

۷. قلم دوتو این قلم نیز مانند قلم یك تو مخروطی شكل و در سطح مقطع آن دارای دو دایره كوچك در نوك و بدون آج است، كه از آن برای تزیین زمینه كار استفاده می شود.

۸. قلم ناخنی برای ایجاد نقوش تزیینی و خطوط منحنی و رو سازی طرح ها از این قلم استفاده می شود و نوك مقطع آن شبیه ناخن دست انسان است و در ایجاد نقوش شبیه فلس ماهی، موی انسان، یال اسب و…. از آن استفاده می شود.

۹. قلم بادامچه سطح مقطع نوك این قلم بادامی شكل و آج دار است و از آن برای ساخت گل و برگ و تزیین زمینه لوح فلزی استفاده می شود.

۱۰. قلم كف تخت نوك این قلم در مقطع شبیه مربع یا مستطیل و دارای انواع ریز و درشت است كه از آن برای فرو بردن و مسطح كردن زمینه طرح استفاده می شود.

۱۱. قلم نیم ور سطح مقطع آن شبیه ذوزنقه است و دارای دو نوع آج دار و بدون آج است و از آن برای فرو بردن و پایین نشستن زمینه و جداسازی طرح، از زمینه استفاده می شود.

۱۲. قلم نیم بر كلفت با این قلم خطوط اصلی نقش را فرو برده و كار را برجسته می كنند. سطح مقطع آن بیضی شكل و منحنی و بدون آج است.

۱۳. قلم قلم گیری از این قلم برای لایه برداری سطح فلز و برای كندن و ایجاد شیار به شكل تراش فلز استفاده می شود نوك آن تیز، شبیه سرنیزه؛ و فاقد آج است.

۱۴. قلم بادامی ساده یا درختی از این قلم برای ایجاد نقوش چند پر و تزیین زمینه استفاده می شود. سطح مقطع آن شبیه میوة بادام و بدون آج است و سطح مقطع آن را تو خالی و لبه دار می سازند.

۱۵. قلم خُشه از این قلم برای برجسته سازی استفاده می شود و سطح مقطع آن مدور و بدون لبه و صیقلی است.

۱۶. قلم تیزبُر نوك این قلم تیز و برنده و از آن برای برش و مشبك كردن فلز استفاده می شود.سطح مقطع آن شبیه پیچ گوشتی و بسیار تیز است.

انواع قلم ها و چكش قلمزنی

برس سیمی: برای صیقل دادن فلز قلمزنی شده در پایان كار از برس سیمی استفاده میشود.

شیوه ساخت ظروف مورد استفاده در هنر قلمزنی

ظروف یا احجام مورد استفاده در قلمزنی به شیوه‌‌های زیر ساخته می‌شود:

چكش كاری ساخت ظروف و اشیا به روش كوبیدن را چكش‌كاری سرد گویند، كه به «دواتگری» معروف است و دارای سابقه بسیار طولانی است و به دو روش انجام می‌شود:

الف) ساخت اشیای یك تكه و بدون شكاف؛ از این شیوه برای ساخت ظروف مدور استفاده می‌شود به این صورت كه ورق فلزی را به شكل دایره كه شعاع آن برابر ارتفاع ظرف مورد نظر است می‌برند و سپس مركز آن را مشخص می‌كنند، بر روی سندان می‌گذارند و با چكش از سمت مركز به طرف محیط، با ضربه‌‌های یكنواخت و پی‌درپی به صورت مارپیچ می‌كوبند تا ورق به شكل كاسه درآید، سپس آن را وارونه روی سندان می‌گذارند با وارد كردن ضربه در اطراف دهانه ظرف را گرد می‌كنند و به شكل مورد نظر درمی‌آورند.

ب) ساخت اشیا به صورت چند تكه یا دارای شكاف؛ از این روش برای ساخت ظروف هندسی زاویه‌دار استفاده می‌شود به این صورت كه ابتدا، فلز را به شكل مورد نظر (مثل مربع) برش می‌دهند، طول و عرض آن را اندازه‌گیری و لبه دو ضلع مقابل را با چكش نازك می‌كنند تا به نصف قطر اولیه فلز برسد.

سپس آن را به حالت چپ و راست باز كرده و ضلع دیگر را در آن قرار می‌دهند و دوباره آن را می‌كوبند تا لبه‌‌ها به هم متصل شوند. بعد با دستگاه جوش، آن را جوش می‌دهند؛ به گونه‌ای كه یك حجم استوانه‌ای ساخته شود و سپس همانند روش قبل، با استفاده از سندان و چكش، خمیدگی‌‌های لازم را در استوانه ایجاد می‌كنند و آن را به شكل مورد نظر در می‌آورند و در نهایت قسمت‌‌های دیگر ظرف را (از جمله ته آن را) جداگانه می‌سازند و به یكدیگر جوش می‌دهند.
ریخته‌گری ریخته‌گری یعنی ذوب فلز و ریختن آن در قالب و سپس سرد كردن و انجماد آن (طهماسیان، ۱۳۶۲، ص ۱۰۷). در این شیوه به وسیله مدل ریخته‌گری فلز ذوب شده را به اشكال گوناگون درمی‌آورند. مدل‌‌های ریخته‌گری معمولاً از چوب، فلز، گچ، پلاستیك و موم ساخته شده است. ریخته‌گری به وسیله قالب انجام می‌شود و قالب‌‌ها دارای دو نوع قالب باز و قالب بسته‌اند.
خم‌كاری در این شیوه با استفاده از دستگاه «سه نظام» یك صفحه گرد از فلز می‌بُرند و با قالب‌‌های چدنی كه به شكل ظروف ساخته شده به دستگاه می‌بندند و با استفاده از دستگاه فلز و قالب را به چرخش درمی‌آورند؛ در این مرحله به وسیله قلم‌‌های فولادی فلز را با فشار روی قالب می‌چرخانند و به ظرف شكل می‌دهند.

قیر ریزی و روش تهیه آن برای هنر قلمزنی

پیش از شروع كار با قلم و چكش و انتقال طرح بر روی فلز ابتدا باید كار را قیر ریزی كرد وسپس طرح را روی كار انتقال داد و آن گاه با قلم و چكش ایجاد نقش بر روی آن را آغاز كرد.

قیر ریزی بوم های تخت و مسطح

در این شیوه ابتدا باید سطوح بوم را پاك و تمیز كرد به گونه ای كه چربی و رطوبت روی آن نباشد تا قیر به خوبی بر آن بنشیند. در این روش ابتدا كنار حجم یا بومی را كه قرار است قیر ریزی شود به وسیله مقوا، سنگ، چوب یا آجر، مسدود می كنند تا قیر از روی آن بر زمین نریزد. خیس كردن سطح دیواره با آب ضروری است تا قیر به آن نچسبد. اگر دیواره شكاف داشته باشد قیر از آن به بیرون رسوخ می كند.

پس از آن با استفاده از ملاقه یا كفگیر به آرامی قیر ذوب شده را روی فلز می ریزند تا به قطر و ضخامت دلخواه در آید پس از سرد و خشك و سفت شدن قیر دیواره آن را بر می دارند و كار را روی لوح شروع می كنند.

روش قیر ریزی بوم یا ظروف مدور و توخالی

در این روش پس از پاك كردن ظرف، آن را حرارت می دهند و سپس با ملاقه قیر را درون طرف می ریزند تا كاملاً پر شود، باید دقت كرد كه قیر به گونه ای در ظرف ریخته شود كه حباب یا هوا داخل قیر نشود و ظرف كاملاً از قیر پُر شود. اگر هوا داخل قیر برود در اجرای كار مشكلاتی ایجاد خواهد كرد.

۲. شیوه های انتقال طرح

وقتی ظرف یا بوم آماده شد مرحلة اجرای عملی كار و چسباندن طرح روی كار آغاز می شود.

چسباندن طرح یا به اصطلاح پیاده كردن طرح به روش های زیر انجام می شود:

روش گرد كردن در این شیوه هنرمند طرح آماده شده را روی قطعه فلزی از جنس برنج قرار می دهد و با چكش و قلم سنبه، آن را مشبك كرده و خطوط طرح را با نوك قلم، روی برنج سنبه سوراخ می كند، تا هنگام گرده كردن طرح، خطوط طرح به آسانی بر روی كار منتقل شود و سپس این كاغذ سُنبه شده را روی بوم می چسباند و با گرده زغال كه در تكه پارچه ای قرار دارد، بر روی كاغذ سنبه شده می كشد كه از سوراخ های كاغذ، پودر زغال روی بوم منتقل می شود و سپس با مداد خطوط طرح را مشخص كرده و اجرای كار را شروع می كند.

اجرای مستقیم طرح روی بوم در این روش هنرمند به وسیله مداد یا ابزار تیز مثل قلم نیم بر و قلم سنبه به طور مستقیم طرح را بر روی فلز منتقل می كند.

شیوه استفاده از كاغذ كُپی

در این روش ابتدا سطح بوم را پاك كی كنند و چربی و گرد و خاك آن را می گیرند. سپس كاغذ كپی را با چسب روی آن می چسبانند. بعد اصل طرح را روی كاغذ كپی، بر روی بوم فلزی قرار می دهند و با مداد روی خطوط طرح می كشند تا طرح روی بوم منتقل شود، سپس طرح و كاغذ كپی را بر می دارند و خطوط را كه آشكار نشده، با مداد مشخص می كنند تا اجرای قلمزنی آسان شود.

شیوه چسباندن اصل طرح روی بوم فلزی

در این روش اصل كاغذ طراحی را روی شیء یا بوم فلزی می چسبانند و بعد با استفاده از قلم سنبه، خطوط طرح را روی فلز اجرا می كنند. پس از مشخص شدن خطوط كاغذ طرح را بر می دارند و طرح پیاده شده را با قلم و چكش روی شیء اجرا می كنند. پس از انتقال طرح هنرمند كارش را با چكش و قلم آغاز می كند و با استفاده از تكنیك وسبك های قلمزنی طرح مورد نظرش راخلق می كند.

۳. شیوه در دست گرفتن چكش

بعد از این كه هنرمند برای اجرای كار پشت میز نشست و كنده چوبی را تنظیم و لوح قلمزنی را آماده كرد باید چكش را در یك دست و قلم را در دست دیگر گیرد و كار را آغاز كند. روش در دست گرفتن قلم چنین است كه دسته آن را بین دو انگشت شصت و سبابه به نحوی می گیرد كه بالا و پایین رفتن چكش مانند یك محور آسان باشد و مانع از افتادن یا چرخش قلم از بین دو انگشت شود.

هنرمند باید دقت كند كه انتهای دسته چكش بین دو انگشت كوچك و ماهیچه كف دست قرار گیرد تا بتواند با بالا و پایین بردن آن ضربات منظم و یكنواخت قلم را بر لوح فلزی وارد كند. و حركت رفت و برگشت چكش در كنترل او باشد. آرنج و ساعد دست باید موازی با سطح شیء قرار گیرد و قسمت زیر چكش نیز در امتداد با سطح كنده باشد كه وقتی ضربه چكش بر قلم وارد می شود، اجرای كار راحت تر انجام پذیرد.

۴. شیوه در دست گرفتن قلم

روش به دست گرفتن قلم بسیار مهم است. اندازه طول قلم را به چهار قسمت مساوی تقسیم می كنند و قسمت سوم آن را میان دو بند انگشت شصت و سبابه می گیرند تا بتوانند به آسانی قلم را بین دو انگشت بچرخانند و به حركت در آورند. و انگشت بلند میانی را برای جلوگیری از افتادن قلم در قسمت دوم قرار می دهند. از انگشت كوچك برای تكیه گاه قلم و جلوگیری از لغزش آن استفاده می شود.

باید توجه داشت كه ساعد دست با بازو و ساعد با قلم زاویه ۹۰ درجه ایجاد كند و زاویه قلم نسبت به سطح كار باید كم تر از ۹۰ درجه باشد تا حركت قلم به آسانی صورت گیرد.

۵. سبك های هنر قلمزنی

اجرا و كار قلمزنی به شیوه های متعدد و به سلیقه هنرمند انجام می شود. این شیوه ها عبارت اند از:

ریزه كاری ریزه كاری كه به ریزه قلم و زمینه پُر نیز معروف است، روشی است كه سطح اشیا یا بوم فلزی را با استفاده از نقوش و طرح های ریز و ظریف قلمزنی می كنند و با ایجاد بافت در زمینه بوم، طرح اصلی را آشكار می سازند و زمینة كار را از طرح جدا می كنند.

برجسته كاری در این روش هر دو طرف بوم فلزی كار می شود. یعنی از سمت روی بوم، زمینه را فرو برده و از طرف پشت، نقش را برجسته می كنند. این كار را هنر بخشیدن به نقوش می گویند. این شیوه دربارة اشیایی قابل اجراست كه امكان ضربه زدن از هر دو جهت وجود دارد. از این شیوه در بوم های مسطح بیش تر استفاده می شود. در این روش شیوه كار به این شكل است كه ابتدا طرح یا زمینه كار را پایین برده و طرح را از آن جدا می كنند و یا این كه سطح زمینه كار را از یك طرف قیر می ریزند و با قلم های مخصوص و بدون آج، آن را فرو برده و بعد قیر را از آن جدا می كنند و از سمت دیگر سطح كار را قیراندود می كنند و طرح را روی طرف دیگر اجرا می كنند.

تكنیك عكسی در این سبك با ایجاد سایه و روشن در زمینه بوم موضوع طرح را مشخص می كنند اما زمینه را كاملاً پر نمی كنند.

تكنیك منبت در این شیوه روی سطح فلز بین موضوع و زمینه حدود دو سانتی متر اختلاف ایجاد می كنند و آن را به صورت نیم برجسته به اجرا در می آورند و به سبك ریزه كاری تزیین می كنند.

تكنیك مشبك در این روش پس از انتقال طرح به وسیله قلم نیم بر، طرح را ثابت می كنند. بعد به كمك قلم تیزبر بوم فلزی را برش می دهند و طرح را از زمینه جدا می سازند؛ و كار را مشبك می كنند

.

۱.جدا كردن بوم فلزی از قیر یا قیربرداری

برای جدا كردن قیر از بوم های فلزی تخت قیر را سرد می كنند و می شكنند. اما در بوم های مدور و گلدانی شكل قیر را حرارت می دهند و جدا می كنند. این كار به روش های زیر انجام می شود.

حرارت دادن

برای خالی كردن قیر از بوم های مدور گلدانی یا حجم های هندسی، آن ها را حرارت می دهند. به این طریق كه ظرف پُر از قیر را وارونه روی تكیه گاه چوبی یا فلزی می گذارند و ظرف را حرارت می دهند تا قیر ذوب شود. ابتدا دهانه ظرف بعد قسمت میانی و سپس ته ظرف را حرارت می دهند. بعد قیر را كه روان شده خالی می كنند.

شكستن قیر

برای جدا كردن قیر از بوم های مسطح از این شیوه استفاده می شود. به این صورت كه قیر حاوی بوم را در آب سرد فرو برده و به آرامی با ضربات چكش، قیر را می شكنند و از ظرف جدا می كنند. پس از آن فلز را به وسیله سر پیك حرارت می دهند تا باقی مانده های قیر كاملاً بسوزد و از بوم جدا شود. سپس به وسیله نفت با پارچه یا برُس سیمی حجم فلزی را پاك می كنند.

پس از پاگ كردن قیر برای زدودن چربی نفت از سطح بوم فلزی، آن را با محلول مایع ظرف شویی و آب می شویند و خشك و پرداخت می كنند.

۷. پرداخت كردن

پس از جدا كردن بوم از قیر با استفاده از اسیدسولفوریك یا تیزاب سلطانی كه با آب رقیق شده است(دو قسمت آب و یك قسمت اسید) آن را می شویند. ابتدا، آب و اسید را در ظرف پلاستیكی می ریزند و بوم فلزی را در ظرف اسید رقیق شده قرار می دهند. در نهایت به وسیله برس سیمی سطح آن را صیقلی كرده و سپس بوم را با آب می شویند. در پایان به وسیله خاك اره آن را خشك و پرداخت می كنند. پرداخت بوم سبب جلا و درخشش طرح و شیء فلزی می شود. در این مرحله باید نكات ایمنی را رعایت كرد. اسید باید رقیق شود به گونه ای كه موجب خوردگی شیء نشود. هم چنین باید از دستكش و ابزارهایی استفاده كرد كه به دست آسیب نرسد.