قلعه باستانی نخلك بقایایی از یك آبادی معدنچیان دوره ساسانی می باشد .چهار طاقی نخلك یكی از مهمترین بناهای تاریخی متعلق به دوره تاریخی ساسانی از نمونه چهار طاقی های معدود استان اصفهان محسوب می شود. این بنای تاریخی به شماره ۳۱۸۷۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و این موضوع از طریق معاون ریاست جمهوری و ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری كشور ابلاغ شد .
این چهارطاقی كه در ۴۶ كیلومتری شمال شرق انارك و در مجتمع معدنی نخلك از توابع شهرستان نایین قرار دارد، متعلق به دوره ساسانیان است و به صورت چهارطاقی و گنبدی كه از ویزگی های معماری ایرانی محسوب می شود با استفاده از مصالح قلوه سنگ و ساروچ و با كاربری مذهبی در دوره مربوطه ساخته شده است .
قدمت بناهای نخلك به بیش از ۱۸۰۰ سال میرسد.در دوران ساسانی این بناها در مجاورت معدن سرب و نقره نخلك بنا شده است كه این معدن با قدمتی هم تراز با چهار طاقی و حتی قدیمی تر به عنوانه موزه معدنی كشور شناخته شده است همزمان با ساخت چهار طاقی نخلك در فاصله كوتاه از این چهار طاقی دژی مستحكم ساخته می شودكه به احتمال زیاد برای در امان نگهداشتن مواده معدنی ارزشمند استخراج شده توسط كارگران ار هجوم یاغیان بنا گردیده است.
در دوران ساسانی بعد از استخراج نقره از معدن ان را به قلعه برده و در ضرابخان های همان قلعه به سكه تبدیل می شده و از ان حفاظت می كردند سپس سكه ها را به سپاهان یا همان اصفهان امروزی منتقل می كردند. و چهار طاقی نخلك به این دلیل ساخته شد كه كارگران و سپاهیان معدن به نیایش خدای یكتای بپردازند. ان چهار طاقی همانند نماز خانه مسلمانان در این دوره عمل می كرده است.
قلعه نخلك دژی مستحكم است كه در مجاورت چهارتاقی بنا گردیده.زیربنای قلعه ۱۶۰۰ متر مربع میباشد.چهار برج دیدبانی در چهار گوشه قلعه قرار دارد كه در این چهار برج پنجره های برای تیراندازی تعبیه شده است در دو طرف در ورودی قلعه دو اتاق نگهبانی قرار دارد. یكی از اتاق ها در حال حاضر تخریب شده ولی اتاق دیگری سالم باقی مانده است.
با توجه به اینكه قسمت شمال و شمال غربی این بنای تاریخی بر اثر فرسایش شدید و عوامل طبیعی تخریب شده بود با اقدام اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری بخش های فروریخته آن ترمیم و با استفاده از مصالح موجود و همگن با بنا مرمت شد .
قلعه تاریخی بزرگ كه هم دوره با این بنای تاریخی و با استفاده از مصالح به كار رفته در این بنا در مجاورت آن ساخته شده بر اساس یافته ها ی اولیه استخراج معادن در كشور در این منطقه بوده است به طوری كه آثاری از استخراج در برخی از قسمت های سطحی این منطقه به چشم می خورد .
نخلك از حدود یك سال پیش به بخش خصوصی واگذار شده و شركت كیمیا گوهران به عنوان شركت سرمایه گذار در آنجا مشغول به كار و فعالیت میباشد و تاكنون با احداث كارخانه جدید توانسته تولید خود را به دو برابر ارتقا دهد ولی در زمینه كار معدنی و استخراج محدود شده به طبقات و رگه های معدنی كه پیشتر كار شده بود یعنی از عمق ۱۲۵ تا ۲۰۰ متری زیر زمین و كار در افق ۲۴۰ متری معدن كه آینده نخلك بر آن بنا شده بود عملا متوف شده و به جای آن در حال كار های اكتشافی و گمانه زنی های جدید در مناطق دیگر هستند كه خود به معضلی برای نخلك تبدیل شده است.
