روستای شاه نشین یا ده‌بهار از توابع بخش مركزی طارم ، در استان زنجان می باشد. این روستا یكی از تاریخی‌ترین روستاهای استان زنجان است. این روستا در ۱۲ كیلومتری شهر آب بر و ۹۰ كیلومتری مركز استان (زنجان) واقع شده است. ده‌بهار از سطح دریا ۷۵۰ متر ارتفاع دارد. مختصات جغرافیایی آن ۴۹ درجه و ۱ دقیقه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۵۳ دقیقه عرض شمالی است .
روستای ده‌بهار از شمال و شمال غرب به كوههای خرمنه سر و فوشون محدود می گردد . روستای شاه‌نشین مقصد خوبی برای علاقه‌مندان به طبیعت و غار می باشد. مردم این روستا همانند گذشته با رویی گشاده و آغوشی باز از میهمانان استقبال می‌كنند. با این كه برای اسكان در این روستا امكان اجاره منازل مردم محلی وجود دارد اما نزدیكترین مسافرخانه به آن در شهرهای گیلوان و آب بر است. ده بهار با نزدیكترین پاسگاه انتظامی و پمپ بنزین حدود ۱۲ كیلومتر فاصله دارد. این روستا زادگاه مصطفی ماجدی ادیب‌الشعرای معروف به حزین است.برای رفتن به این روستا دو جاده وجود دارد كه یكی از سمت طارم و دیگری منجیل است.
آب و هوای آن در فصل بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد می‌باشد. این روستا با این كه در بین كوههای بلندی محصور است اما زمستان آن بیشتر بارانی است تا برفی.
معمای روستای شاه نشین
شاه نشین (ده‌بهار) روستایی دشتی با بافت مسكونی متمركز است كه بافت جدید آن به طور پراكنده توسعه می‌یابد. با توجه به شرایط اقلیمی معتدل با بارندگی‌های نسبتاً زیاد، معماری خانه‌های روستایی ده‌بهار به معماری خانه‌های نوار ساحلی شمالی كشور شباهت دارد و هویت كالبدی و سادگی جذابی به روستا بخشیده است.
كاربری فضای عمومی و اختصاصی روستا بر اقلیم، نوع فعالیت و نحوه معیشت روستاییان انطباق دارد.
در ساخت خانه‌ها و بناهای قدیمی روستا از مصالح بومی مانند كاهگِل، سنگ، خشت و چوب استفاده شده است. اما در ساخت بناهای جدید، مصالح مقاوم‌تر سیمان، تیرآهن و آجر مورد استفاده قرار می‌گیرد.براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵، روستای ده‌بهار دارای ۹۳۰ نفر جمعیت بوده است كه در سال ۱۳۸۵ به حدود ۱۰۰۰ نفر افزایش یافته است.
اقوام روستای شاه نشین
مردم روستای ده‌بهار متشكل از دو قوم آذری و تالشی هستند . مردم روستا یكصد سال پیش به صورت عشایری و كوچ‌رو زندگی می‌كردند. تیره‌های شهبازی، اجاقلو و نصیری معروف‌ترین تیره و طوایف روستا هستند كه بهار و تابستان را در كوههای خرمن گله‌سر و پاییز و زمستان را در اطراف رودخانه قزل‌اوزن اتراق می‌كرده‌اند. معهذا در یك قرن پیش، ناحیه ییلاقی خرمن گله‌سر یا روستای فعلی شاه‌نشین را به عنوان محل سكونت دائم انتخاب كرده و یكجانشین شدند.
اهالی روستا به زبان‌ها آذری و تالشی صحبت می كنند . مردم روستا علیرغم تفاوت‌های قومی و زبانی (آذری و تالشی) با تفاهم و همدلی زندگی می‌كنند.مردم در این روستا مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری می‌باشند.شغل و راه های كسب درآمد اهالی مردم این روستا با فعالیت‌های زراعی، دامپروری، باغداری، صنایع دستی و همچنین كارهای خدماتی امرارمعاش می‌كنند.
آداب و رسوم و غذاهای محلی روستای شاه نشین
روستای ده بهار دارای آیین و مراسم سنتی است. از مهمترین مراسم آنها كه هنوز هم در سیزدهم فروردین برگزار میشود كشتی «دودو» است كه در این ورزش پهلوانان روستا به مصاف یكدیگر میروند و نفر اول از دست كدخدا جایزه می گیرد.كمربندبازی، توپ آقاچی و خوانش ترانه های خلخالی در مناسبتهای مختلف مانند كاشت و برداشت گندم، عروسیها و برداشت محصولات سردرختی مانند گلابی، انار،گردو و سیب از دیگرمراسم و سنتهای محلی ده بهار است.
در برگزاری مراسم عروسی و شادی، موسیقی تالشی و آذربایجانی نیز اجرا میشود. موسیقی تالشی سه نوع آهنگ و نغمه‌های دستان، تالش دستان و تازه دستان دارد. موسیقی آذربایجانی شامل موسیقی مقامی و موسیقی عاشیقی است. غالب آهنگ‌ها احساسی و حماسی هستند و در عروسیها با رقص‌های محلی همراه است.
انواع لالایی مادران بر كودكان، نوروزخوانی و همچنین موسیقی و مراسم مذهبی، در مواقع معین و مشخصی انجام می‌گیرد.در روزگاری كه دیگر در كمتر روستایی می‌توان زنان و مردان را با لباس‌های سنتی دید و لباس‌های رسمی در همه‌جا استفاده میشود شاید پوشیدن لباس‌های سنتی هنوز مهمترین عادت ساكنان روستای «شاه‌نشین» باشد. لباس محلی پیرزنان روستا دامنی است كه به آن «تومان» میگویند كه یك پیراهن روی آن میپوشند. پیرمردان نیز لباس طالشی و كلاه نمدی به همراه شلوار پشمی، جلیقه و شال مه می پوشند.
تره حلوا و فسنجان از غذاهای معروف ده بهاریهاست كه از بیشتر گردشگران با این غذاها به همراه عسل، كره محلی و شیر پذیرایی می كنند.
محصولات و صنایع دستی
بارندگی مناسب منطقه، موجبات رونق امور زراعی و باغداری را فراهم آورده است. گندم و جو عمده‌ترین محصولات زراعی و انار، گردو، زیتون و گلابی از محصولات باغی روستا به شمار می‌آیند. مراتع حاصلخیز كوههای اطراف روستا شرایط مطلوبی برای دامپروری و تولید مواد گوشتی و لبنی فراهم آورده است كه محصول پشم گوسفندان در تولید صنایع دستی مانند قالی، گلیم و جاجیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. محصولات تولیدی در بازارهای شهرهای اطراف فروخته میشود.
جاهای دیدنی ده بهار
– كوههای شمالی روستا، مناظر اطراف آنها، همراه با سرسبزی باغ‌های زیتون، و انواع میوه‌های گلابی و سیب فضای جذابی را در روستای ده‌بهار فراهم كرده است. كوههای «خرمن‌گله‌سر» و «فوشون» كه در شمال شرقی آن قرار دارند.- به دلیل بارندگی‌های مناسب و رطوبت بالا، سرسبزی و طراوت دائمی در محیط روستا آشكار استت . در واقع اقلیم و موقعیت طبیعی، ویژگی‌های منحصر به فردی به روستا بخشیده است .
– تپه قره‌گل در جنوب روستا شرایط مناسبی جهت جذب گردشگران طبیعت دوست ایجاد كرده است.
– رودخانه ی زیبای شاه‌نشین در غرب این روستا جریان دارد و باغ‌های حواشی خود را مشروب می‌سازد.
– این روستا دارای مسجدی قدیمی نیز هست كه از مراكز مذهبی منطقه محسوب میشود.
– مقبره سید نیز از دیگر مكانهای مذهبی و مورد علاقه مردم روستا است .
– غارهای طبیعی در پایین و بالادست روستا از جاذبه های شگفت انگیز دره بهار است.
‘غار خرمنه سر‘ در بلندای كوه خرمنه سر و در قسمت شمالی روستای ‘شاه نشین’ قرار گرفته و از قدمت بالایی نیز برخوردار است كه گردشگران و دیگر افراد عبوری را مجذوب خود می كند برای رفتن به غار ‘خرمنه سر’ طارم باید به مدت دو ساعت به صورت پیاده از روستای خرمنه سر تا دهانه این غار كه مسیری كوهستانی و دشوار است را طی كرد .
مطالعات باستان شناسی در مورد غار خرمنه سر حكایت از دو دوره استقرار انسان دارد ، دوره اول آن را ابزار و ادوات سنگی و تیغه‌های سنگ چخماق متعلق به زندگی غارنشینی انسان پیش از تاریخ تشكیل داده كه قدمت آن به دوره پیش از هزاره پنجم قبل از میلاد می رسد و وجود سنگ های خارا و سفید آهكی به صورت ستون های استلاكتیت و آویزه‌های استلاگمیت از سقف غار كه همانند چلچراغ‌ها زیبا و تماشایی است جلوه‌ای بس رویایی بوجود آورده كه انسان را متعجب و شگفت زده می كند.
در حفره‌های اطراف درون غار خرمنه سر ، خفاش‌ها و شب پره‌های بسیاری لانه كرده‌اند كه از هرگونه نور ، روشنایی و صدا گریزانند و با صدای پای هر جنبنده ای ، هراسان به این سو و آن سو به پرواز در می آیند كه با ادامه راه به فضایی نسبتا وسیع رسیده و سپس بركه آب صاف و زلالی مشاهده می شود. ارتفاع كوه خرمنه سر دو هزارو ۷۰۰ متر و چشمه بسیاری در آن ساری و جاری می باشد و این غار كه به ‘شانشین’ نیز معروف است با دهانه ای مشبك و پنجره مانند و نسبتا وسیع نزدیك قله كوه واقع شده است.
در قسمت مدخل غار، حفره بزرگی وجود دارد كه همانند اتاقی در میان حفره‌های كوچك احاطه شده و در داخل اتاقها، آثار زیستی شامل سفال ها و پیه سوزهای شكسته قدیمی مشاهده می شود و بالا رفتن از میان سنگ ها نیز به دقت و مهارت خاص نیاز دارد. این غار دارای چاه های بسیار و دره‌های خطرناك و لغزنده می باشد و وجود فضاهای تالار مانند ، دالان‌ها و دهلیزهای زیبا و دخمه‌هایی شبیه مغازه‌های قدیمی در غار خرمنه سر، نشانگر آن است كه این مكان زیستگاه انسانهای نخستین بوده است و به همین دلیل نیز دارای ویژگی‌های بارز و منحصر به فرد است. علاقه مندان به بازدید از درون غاز باید وسایل ویژه غارنوردی و كوهنوردی به همراه داشته باشند .
مناسب ترین زمان بازدید از روستای شاه نشین
پیشنهاد ما برای برنامه ریزی جهت داشتن بهترین فصل بازدید از این روستا ؛ دو فصل بهار و پاییز می باشد كه آب و هوایی خنك و رویایی دارد.هم چنین توصیه ما این است گردشگران به غیر از لذت بردن از جلوه های طبیعی و غارهای منحصر به فرد این روستا، رقابت كشتی «دودو» را از دست ندهند و اگر سفری بهاری داشتند حتما تماشای این رقابت را در برنامه های خود قرار دهند .
