یكی دیگر از خانه های تاریخی مشهد كه بسیار زیباست خانه تاریخی غفوری است كه در كوچه پس كوچه‌های اطراف حرم امام رضا (ع) قرار گرفته‌است . خانه غفوری مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی، كوچه مسجد محمدیه، پلاك ۸۵ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۳۹۳ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری خانه غفوری مشهد
خانه غفوری با معماری سنتی و زیبای ایرانی و تزیینات منحصربه‌فردش توجه شما را جلب می‌كند. هنگام عبور از كنار این خانه قدیمی ممكن است به نظر نرسد درون آن چه دنیای شگفت‌انگیز و زیبایی متشكل از تمام تزیینات و شكوه معماری دوره قاجاریه با بیش از ۱۵۰ سال قدمت انتظارتان را می‌كشد.شما می‌توانید با تماشای آجركاری‌ها و كاشی‌های زیبای این بنا و با قدم‌زدن در حیاط قدیمی و تماشای حوض جذاب آن، خاطرات خوش گذشته را به یاد آورید.
باتوجه به اظهارات مالك و مردم محل، از شخص سازنده و زمان ساخت خانه اطلاعی در دست نیست. بنابه اظهارات مردم، این خانه را یهودی‌ها ساخته‌اند، سپس آقای چوب‌دار آن را خریداری كرده است و در سال ۱۳۳۰ برادرش آقای رشتی‌باف این منزل را از آقای چوب‌دار خریده است. از آن زمان در یك طرف آقای رشتی‌باف و در طرف دیگر برادرش زندگی می‌كرده‌اند.
خانم عذرا غفوری همسر برادر آقای رشتی‌باف است كه بعد از مرگ آقای رشتی‌باف و برادرش خانه به او رسیده است و در حال حاضر این بنا به‌نام غفوری شناخته و اجاره داده می‌شود. بیش از ۱۰۰ سال پیش، یكی از معماران برجسته آن زمان، این بنا را با مصالحی مانند دیوارهای خشتی با نمای آجری، سقف‌های چوبی با عایق‌كاری رطوبتی كاهگل و ایزوگام و در ورودی چوبی در نزدیكی مسجد محمدیه ساخته است.
خانه تاریخی غفوری از ابتدای ساخت تا سال ۱۳۶۰ به‌عنوان خانه مسكونی مورد استفاده قرار گرفته و بعد از آن به‌مدت ۱۸ سال متروكه بوده است.از ویژگی‌های این بنا می‌توان به وجود چاه آبی قدیمی و حوضی زیبا در وسط حیاط اشاره كرد. چاه بعدها خشك شده و پس از آن پر شده، ولی حوض همچنان باقی مانده است. كاربری این بنا در ابتدا مسكونی بوده است. در اوایل انقلاب اسلامی، قسمتی از بنا كه در نبش سایت قرار دارد، كاربری تجاری پیدا كرده و باتوجه‌به نزدیكی خانه به حرم مطهر و فاصله اندكش با مركز شهر، از رونق خوبی برخوردار بوده است. بعدها نیز از این خانه به‌عنوان مهمان‌سرایی كوچك استفاده می‌شد.
خانه تاریخی غفوری تزیینات بسیار زیبایی در نما دارد كه این تزیینات شامل آجر و كاشی می‌شود. آجرهای مختلف با چیدمان‌های مختلف و كاشی‌های رنگارنگ نمای بسیار زیبایی به وجود آورده است. آجر و كاشی‌كاری‌ای كه روی دیوار شاه‌نشین انجام شده است بیشتر از همه توجه هر فردی را به خود جلب می‌كند. كاشی‌كاری روی دیوار شاه‌نشین گره سرمه‌دان است.
این گره چهارشمسه حاشیه‌دار، كه با كاشی‌های آبی و زرد و سیاه و آجر تزیین شده است، جلوه‌ای خاص به این نما بخشیده است. به‌علاوه آجركاری بالای سر در ورودی از نوع خفته راسته است. در داخل بنا نیز نمونه‌هایی از گچ‌كاری و نقاشی‌های بی‌نظیر دیده می‌شود. در ورودی چوبی است و سقف‌های اتاق‌ها و راهروها نیز چوبی‌اند.
خانه تاریخی غفوری در محله عیدگاه یكی از قدیمی‌ترین محلات مشهد است كه با مساحتی در حدود ۱۳۰۰ متر مربع بنا شده است. فضاها در چهار گوشه حیاط مستطیل‌شكل خانه و در دو اشكوب چیده شده‌اند. ورودی خانه در گوشه ضلع جنوب‌غربی واقع شده و شامل هشتی است كه با راهرویی طویل به گوشه ضلع غربی متصل می‌شود. جبهه زمستان‌نشین در شمال حیاط جای دارد و مشتمل بر تالاری مستطیل‌شكل و دو اتاق در طرفین است.
این بنا اندرونی، بیرونی، كلفت‌نشین، نوكرنشین، درشكه‌خانه و هشتی داشت. در هنگام ورود به منزل، وارد هشتی می‌شویم كه با راه‌پله‌هایی با طبقه بالا ارتباط دارد. این راه به‌تازگی احداث شده و قبلا وجود نداشت. بعد از هشتی، وارد حیاط می‌شویم كه چند پله پایین‌تر از كف خیابان است. در حیاط، باغچه‌های بزرگ مستطیل‌شكل و همچنین حوض مستطیل‌شكل بزرگی قرار داشته است. سال‌های بعد این حوض تخریب شده و جای آن حوض كوچك دیگری ساخته‌اند.
ر طبقه اول نمای شمالی حیاط، حوض‌خانه‌ای قرار داشته كه در حال حاضر حوض آن تخریب شده و زمین را صاف كرده‌اند. كنار فضای حوض‌خانه در طبقه همكف اتاقی نیز وجود دارد كه اكنون به‌صورت انبار در آمده است. پلكانی از داخل فضای كنار حوض‌خانه، ارتباط بین طبقات را فراهم می‌آورد.در طبقه بالا، روی حوض‌خانه اتاق پنج‌دری قرار دارد. نمای قسمت شمالی از كاشی‌كاری‌های معقلی زیبای بالای پنجره‌ها و آجركاری‌های بسیار زیبای زیر پنجره‌ها تشكیل می‌شود. در قسمت جنوبی خانه، دو اتاق سمت كوچه را مسدود كرده و به‌صورت مغازه درآورده‌اند. در پشت مغازه‌ها اتاقی دودری و پلكان‌هایی وجود دارد كه ارتباط با طبقه بالا را فراهم می‌آورد. در بالای مغازه‌ها، اتاق سه‌دری و چند اتاق تودرتو قرار گرفته‌اند. تزیینات قسمت جنوبی بنا شامل آجركاری بسیار نفیس و همچنین آینه‌كاری‌هایی می‌شوند كه احتمالا جدید ساخته شده‌اند.
باتوجه‌به این كه این بنا در دو طبقه ساخته شده و ساختمان‌های اطراف هم بیش از دو طبقه نیستند، ارتفاع ساختمان از لحاظ دید نظری نسبت‌به حرم امام رضا (ع) رعایت شده و از لحاظ كیفیت مصالح ساختمانی با ساختمان‌های مجاور یكنواخت است.
نحوه دسترسی به خانه غفوری مشهد
خانه تاریخی غفوری در خیابان نواب صفوی، كوچه عباسقلی‌خان، كوچه مسجد محمدیه، انتهای كوچه، پلاك ۸۵ واقع شده است. نحوه دیگر دسترسی به منزل مذكور از طریق خیابان امام رضا، كوچه شهید طاووسی، كوچه محمدیه، انتهای كوچه، پلاك ۸۵ است.
