ابوموسی، جزیرهای استراتژیك و زیبای ایرانی در خلیج فارس، كه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و جاذبههای طبیعی و تاریخی، همواره مورد توجه بوده است. این جزیره كه در استان هرمزگان واقع شده، از توابع شهرستان ابوموسی محسوب میشود و با وسعتی حدود ۱۲ كیلومتر مربع، كوچك اما پر اهمیت است.
ارتفاع از سطح دریا ۴۶ متر و جمعیت آن ۳،۰۵۲ نفر است.در كتب تاریخی و جغرافیایی، از این منطقه به نامهای بوموسی، ابوموسی، بنموسی، بوموف، باباموسی و گپسبز نام برده شده است. بررسیهای انجام شده، نشانگر آن است كه از هزاره قبل از میلاد جزیره ابوموسی، همانند سایر جزایر دریای پارس توسط ایرانیان اداره میشده و جزو قلمرو دولت ایران بوده است. دریای پارس و جزایر آن از جمله ابوموسی، در روزگار عیلامیان به ویژه در زمان سلطنت « شیلهك این شوشیناك» . ( ۱۱۵۱-۱۱۶۵ق.م) تحت حكومت این سلسله بود. در دوره مادها و به ویژه در زمان سلطنت « هُوِخشَترَه»، این جزیره به همراه سایر جزایر دریای پارس، جزو یكی از ایالتهای جنوب غربی و سپس جزو ساتراپ ( استان ) چهاردهم دولت ماد به نام « درنكیانه» و بخشی از كرمان بود.
در روزگار هخامنشیان، جزایر خلیجفارس از جمله جزیره ابوموسی به موجب بند ۶ ستون اول كتیبه بیستون جزو استان پارس بوده است. در زمان اشكانیان، به ویژه در روزگار سلطنت مهرداد اول ( ۱۷۱ـ ۱۳۸ ق.م) بنادر و جزایر دریای پارس تحت حكومت این سلسله قرار گرفت. در دوره ساسانیان، جزایر و بنادر خلیجفارس جزو قلمرو ایران و كوره ( شهر) اردشیر خوره، در محدوده پادكیسانِ نیمروز بوده است. در سال ۲۳ هـ .ق جزیره ابوموسی و سایر شهرها و ولایتهای كرانه شمالی خلیج فارس به تصرف اعراب درآمد. در دوره حكومت امویان و عباسیان، كرانهها و جزیرههای خلیج فارس، توسط فرستادگان آنان اداره میشد. در اواسط قرن سوم هجری قمری، یعقوب لیث صفاری در سیستان نخستین دولت مستقل ایرانی را پایهگذاری كرد. بعد از مرگ وی، برادرش عمرولیث، از سوی خلیفه بغداد به حكومت فارس، بوشهر، بنادر و جزایر كرانههای شمالی و جنوبی خلیج فارس. . . منصوب شد. در سال ۳۲۳ هـ . ق عمادالدوله دیلمی، بنادر و جزایر خلیجفارس از جمله جزیره ابوموسی را تصرف كرد. در تمام مدت حكومت آلبویه، بنادر و جزایر سراسر كرانههای خلیج فارس در قلمرو فرمانروایی آنان قرار داشت. پس از انقراض سلسله آلبویه، سلجوقیان كرمان در آن منطقه حكومت یافتند و كلیه كرانههای شمالی و جنوبی و جزایر خلیجفارس از جمله بحرین، ابوموسی، كیش و خوزستان را متصرف شدند. این جزیره تا سال ۵۳۸ هـ . ق كه حكومت سلجوقیان كرمان دوام داشت، جزو قلمرو آنان محسوب میشد و توسط حكومت دست نشانده آنان ـ بنیقیصر یا ملوك كیش ـ اداره میشد. پس از انقراض ملوك كیش، در سال ۶۲۶ هـ . ق حكومت جزیره كیش و سایر جزایر خلیج فارس، از سوی اتابك ابوبكر بن سعد زنگی ( اتابك فارس ) به ملوك هرمز واگذار شد كه تا سال ۷۷۹ هـ . ق مالكیت آنها بر این جزایر ادامه داشت.
تیمور گوركانی در یورشهای خود، خلیج فارس و بنادر و جزایر آن از جمله ابوموسی را ضمیمه متصرفات خویش كرد و تا سال ۸۷۳ هـ . ق كه اعقاب او در ایران حكومت داشتند، این منطقه جزو ایالت فارس محسوب میشد. در دوره شاه عباس صفوی، پرتغالیها ابوموسی را به تصرف خود درآوردند؛ ولی این جزیره ، پس از یك دوره طولانی به وسیله نیروهای ایرانی آزاد گردید. در سال ۱۱۴۷ هـ.ق ( ۱۷۳۵ م . ) از سوی نادرشاه افشار، لطیفخان دشتستانی به سمت حاكم ایالت دشتستان ، شولستان و دریاداریِ كل سواحل، بنادر و جزایر خلیجفارس منصوب شد و تمام جزایر از جمله ابوموسی را از دست یاغیان خارج كرد . لطیفخان دشتستانی، در سال ۱۱۴۹ هـ . ( ۱۷۳۶ م . ) به بحرین لشكر كشید و شیخ جبار هوله را شكست داد و آنجا را نیز به تصرف درآورد. كریم خان زند در سال ۱۱۷۹ هـ . ق ( ۱۷۵۶ م . ) بر سراسر فارس و جزایر خلیج فارس از جمله ابوموسی و . . . اعمال حاكمیت نمود. آقامحمدخان قاجار نزدیك به ۱۰ سال با جانشینان كریمخان زند و سایر مدعیان سلطنت جنگ كرد و موفق شد بر تمام ایران، از جمله بنادر و جزایر خلیجفارس مسلط شود. در روزگار سلطنت فتحعلیشاه نیز این منطقه جزو ایالت فارس بود. در آخرین سالهای قرن نوزدهم، پس از وارد شدن نیروی دریایی و اتباع سیاسی انگلستان به آبهای خلیج فارس، به بهانه بیرون راندن دزدان دریایی و مانع شدن از بردهفروشی و حفظ امنیت هندوستان، نیروی دریایی انگلستان از عملیات مأموران نظامی حكومت فارس در جزیره ابوموسی جلوگیری به عمل آوردند؛ اما در همان ایام بر روی نقشههای ترسیمی انگلستان كلیه خطوط مرزی كه مربوط به ایران بود، به رسمیت شناخته شد و مورد تأیید قرار گرفت. پس از چندی شیخ شارجه با هماهنگی دولت انگلستان ادعای مالكیت جزیره را كرد و با ایجاد چند اسلكه و تأسیسات بندری مختصر ، به انتقال خاكسرخ و راهاندازی چراغ دریایی و تولید مقدار كمی برق پرداخت.
در شروع فصل زمستان سال ۱۳۵۰ شمسی. جزیره ابوموسی تحت سلطه نیروی دریایی ایران قرار گرفت؛ ولی در خصوص اختیارات حكومت ایران در این جزیره قبلاً با میانجیگری « سر ویلیام لوس» دیپلمات و نماینده وزارت امور خارجه انگلستان در خلیجفارس، توافقهایی بین دول ایران و شارجه انجام گرفته بود. سر ویلیام لوس كه مدتی از طرف دولت انگلستان مأمور خدمت در بحرین و خلیجفارس شده بود، به دنبال مسافرتهای مكرر به خلیج فارس و شیخ نشینهای اطراف ، نظرافت و پیشنهادات شیوخ سواحل جنوبی خلیج فارس و دولت ایران را قبل از خارج شدن مأموران انگلستان اخذ كرد، و موفق به پیدا كردن راهحلی برای مسائل و مشكلات جزایر تنب بزرگ ، تنب كوچك و ابوموسی شد. بعد از آن، دولت ایران و شیخ نشین شارجه بر اساس قراردادی به توافق رسیدند. پس از استقرار نیروهای نظامی ایران در بلندیها و مناطق سوقالجیشی جزیره و حفظ قسمتآباد و قابل سكونت جزیره برای اقامت اتباع شارجه، جلساتی تشكیل شد و دولت ایران تمام شرایط قرارداد را همچنان استوار دانست. همچنین در همان سال (۱۳۵۰ ) ، نخستوزیر ایران طی نطقی در مجلس شورای ملی اقدام دولت ایران را در باز پس گرفتن جزایر سهگانه اعلام داشت و گفت مطابق گذشته، ایران خود را مالك و حاكم جزیره و منابع آن میداند. در حال حاضر، به لحاظ فقدان كانونهای جمعیتی متراكم در این شهرستان، بافت شهری تمركز یافتهای در یك مكان مشخص مشهود نیست؛ بلكه بافت شهری به صورت پراكنده و تلفیقی از بافت جدید ( شهركها ) و قدیمی همراه با واحدهای مسكونی دیگر است كه بیشتر اماكن دولتی محسوب میگردند
جاذبههای گردشگری ابوموسی
ابوموسی علاوه بر اهمیت استراتژیك، دارای جاذبههای گردشگری متنوعی است كه هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب میكند. از جمله این جاذبهها میتوان به موارد زیر اشاره كرد:
- سواحل زیبا: سواحل ماسهای و آبهای نیلگون خلیج فارس، بهترین مكان برای شنا، غواصی و سایر تفریحات آبی است.
- جزایر اطراف: جزایر اطراف ابوموسی مانند تنب بزرگ و تنب كوچك نیز دارای جاذبههای طبیعی و تاریخی هستند.
- قلعهها و بناهای تاریخی: قلعههای قدیمی و بناهای تاریخی ابوموسی، گواه تاریخ پربار این جزیره هستند.
- حیات وحش: تنوع زیستی بالای دریایی و خشكی، از دیگر جاذبههای این جزیره است
اقتصاد ابوموسی
اقتصاد ابوموسی عمدتاً بر پایه فعالیتهای دریایی، گردشگری و صنایع وابسته به نفت است. صیادی، ماهیگیری و پرورش آبزیان از مهمترین فعالیتهای اقتصادی مردم محلی است. همچنین، وجود پایگاههای نظامی در این جزیره، بر اقتصاد آن تأثیرگذار است.
چالشها و فرصتها
ابوموسی مانند بسیاری از مناطق ساحلی، با چالشهایی مانند فرسایش ساحلی، آلودگی محیط زیست و كمبود منابع آب شیرین مواجه است. با این حال، این جزیره دارای پتانسیلهای بسیار بالایی برای توسعه گردشگری پایدار و تبدیل شدن به یكی از قطبهای گردشگری خلیج فارس است
آینده ابوموسی
آینده ابوموسی با توجه به اهمیت استراتژیك و جاذبههای گردشگری آن، روشن به نظر میرسد. با سرمایهگذاری در زیرساختهای گردشگری، حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار، میتوان از این جزیره زیبا و ارزشمند به بهترین شكل ممكن بهره برد.