تپه باستانی یانق تپه كه متعلق به پنج هزار سال قبل است از آثار باستانی خسروشاه میباشد. چنین مشاهده شده است كه تمدن خفته در این مكان در اثر حریق و آتش سوزی دچار اضمحلال شده و دیگر به شكل سابق خود برنگشته است. تنها بخش بسیار كوچكی از كل تپه حفاری شده و حفاری در اكثر قسمت های این بخش نیز بسیار سطحی بوده است.این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۱۷۰ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در حفاری‌های سال ۱۳۳۹ شمسی، توسط هیئت باستان‌شناسی انگلیس، خانه‌های دایره‌ای شكل كشف شد كه قدمت ۵۰۰۰ ساله دارد. اشیاء به‌دست‌آمده از این خانه‌ها در موزه آذربایجان تبریز نگهداری می‌شود.
در فاصله ۵ كیلومتری خسروشاه در جانب شرقی دهستان “تازه كند” تپه خاكی واقع شده است كه یانق تپه نامیده می شود.ارتفاع این تپه از سطح اراضی اطراف چیزی در حدود ۱۸ مترو وسعتش در حدود ۸۷هزار متر مربع است كه در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی مورد بازدید چارلز برنی قرار گرفت. در مرداد ماه سال ۱۳۳۹ هجری شمسی یك هیات ۴ نفره انگلیسی به سرپرستی چارلز برنی ,استاد دانشگاه منچستر انگلیس و همكاری همسرش خانم بیرمنگام و دستیارش لاوسون به مدت ۵ هفته دست به حفاری در قسمت شرقی تپه زدند.
حداكثر عمق این كاوش ها ۳.۵ متر وفقط شامل یك طبقه اسكان بود. در این حفاری ها چند پایه برج-خانه گلی و مقداری ظروف سفالی پیدا شد. بنا به نظر چارلز برنی این آثار مربوط به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد می باشند.چارلز برنی بر این عقیده بود كه به دلیل چادرنشینی مردم آن زمان خانه ها به شكل دایره ای بوده و محل اجاقها كه مخصوص پخت و پز و همچنین آخورهایی جهت حیوانات نیز در این قسمت مشاهده می شود.
جالب ترین كشف این حفاری، خاك برداری از بنیان و دیوارهای خشتی بدون روكش ۲۳ بنای دایره ای شكل است كه به نظر سرپرست هیات حفاری به استثنای دو بنا، همه آنها خانه هایی بوده اند با انباری و سكو و طاقچه و اجاق و آخور و … قطر هیچیك از این خانه ها از حدود شش متر تجاوز نمی كرد. یكی از دو بنای مذكور احتمالاَ به نگهداری آذوقه و غلات و حبوبات اختصاص داشت. راه ورودی این بنا نه از دیوارهای اطراف، كه از سقف بود و برای آمد و رفت به آنجا از نردبان استفاده می شد.
قسمتی از آثار بدست آمده از یانق تپه عبارتند از : آسیاب دستی ، داس سنگی ، سفال هاون ، تیشه وتیغه سنگی ، یك تیغه خنجر مسی ، دو مهره از گل نپخته ، چهار چراغ گلی ، سیوهای و بادیه ها و خم های دهان گشاد بزرگ و كوچك دسته دار و بی دسته و سفال های زیاد دیگری كه كشف گردید.
سفال های یافته شده به طور كلی دست ساخت و معمولاَ سیاه رنگ و صیقلی و به ابعاد،اشكال و تزیینات، مختلف و متفاوت هستند. نقش های هندسی بر بدنه ظروف عمومیت دارند. اما نمونه هایی از نقش های پرندگان و حیوانات شاخدار نیز دیده می شود.آثار حریق و آتش سوزی در این تمدن یافت شده مشهود است.
نحوه دسترسی به یانق تپه
یانیق تپه كه ” قره تپه ” نیز نامیده می شود در ۳۱ كیلومتری جنوب باختری تبریز و در ۶ كیلومتری شمال خسرو شاه در جنوب شرقی روستای ” تازه كند” واقع شده است.
