جشن و آیین بیلن دانا ، یكی از رسوم جالب مردم كرد منطقه سنندج هست كه هر ساله با گذشت ۴۵ روز از فصل زمستان یا به عبارت صحیح تر در تاریخ ۱۴ یا ۱۵ بهمن ماه، به مدت دو روز برگزار می شود. این مراسم، جشنی قدیمی و باستانی بوده كه رقص، شادی و پایكوبی در تار و پود آن جای گرفته است. با برگزاری این جشن، صدای شور و شادی مردم كرد در دامنه زاگرس طنین می اندازد و شاد بودن اهالی سنندج را به رخ همگان می كشد.
بیلن دانا یا بیلندانه جشن كهن كردی است كه قدمت رقص، پایكوبی، خرده مراسم و عرف های سنتی آن ریشه در تاروپود تاریخ دارد. گفته می شود دیرزمانی هلهله و هیاهوی این جشن دركوه های زاگرس طنین انداز می شد. با آنكه امروز بعد از گذرزمان چراغ پرفروغ این جشن رو به خاموشی گراییده است اما هنوز این مراسم در برخی روستا های نقطه صفر مرزی سردشت با اندك تغییراتی در شیوه وفرم، هرسال برگزار می شود.
در گویش كردی، بیلن دانا به معنی گذاشتن بیل بر روی زمین بوده و نشان از تجدید حیات زمین و آمادگی برای كشت و كار است. بر طبق بررسی های انجام شده، شاید بتوان تاریخچه این مراسم كهن را به دوران فئودالیسم یا به عبارتی حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح نسبت داد.
بیلن دانا دو بخش متمایز از زندگی مردم را به نمایش می گذارد كه این دو بخش به شرح زیر هستند: بخش اول، بعد اقتصادی مراسم بوده كه به دامداری ارتباط پیدا می كند، چون در طی این مراسم اهالی كرد منطقه به تمیز كردن احشام و طویله ها می پردازند و آنان را ضدعفونی می كنند. بخش دوم نیز شامل بعد اجتماعی بوده كه در طی آن، پیر و جوان در كنار هم به جشن و شادی می پردازند و سبب استحكام پیوندهای عاطفی و محبت بین افراد می شود. مردم كرد اعتقاد دارند كه با برگزاری این مراسم از نعمات خداوند قدردانی كرده و از خشكسالی جلوگیری می كنند.
نحوه اجرای مراسم
برای اجرای این مراسم، محلی ها در مكانی وسیع و بزرگ گرد هم می آیند و با خواندن شعر، آواز و انجام بازی های محلی شب را به صبح می رسانند. در صبح روز پانزدهم بهمن، جوانان منطقه چوب و هیزم جمع می كنند كه این كار تا ظهر ادامه دارد. زمانیكه خورشید در وسط آسمان قرار گرفت، به دستور پیر روستا آتش به دست بهترین سواركار روشن می شود و این كار آغازگر پایكوبی و حیات تازه هست. همچنین باید بدانید كه در این جشن، چهار تكه هیزم به نماد گوشت، آب، نان و بلوط قرار می دهند و سپس سواركاری كه آتش را روشن كرده، به سوی آن ها چوب پرتاب می كند و هركدام زودتر بیفتد، در سال پیش رو فراوانی خواهد داشت.
بیلندانه یا بیلن دانا
بیلن دانا در معنی تحت‌اللفظی به معنای گذاشتن بیل روی زمین است. شاید باتوجه به اینكه این مراسم ریشه در جشن آغاز دمیدن گرما در كالبد سرد زمین دارد واین تغییر و دگردیسی در بافتار و ساختار خاك نویدی برای آمادگی زمین برای كشت محصولات كشاورزی است و فلسفه وماهیت معنایی آن با رویش پوشش سبزه برسفره خاكستری زمین زراعی به خواب رفته درفصل زمستان همخوانی و هم‌سنخی دارد.
تاریخچه ی مراسم
در مورد قدمت تاریخی این جشن كهن كردی تاكنون پژوهش منسجمی صورت نگرفته است اما بر اساس شواهد و المان‌های عینی عناصر خرد و كلان ساختار فرهنگی وا جتماعی این جشن می‌توان آن را به عنوان یك مراسم آیینی مربوط به اقتصاد دامداری ودوران فئودالیسم اقتصاد كشاورزی دانست و با توجه به اینكه از نظر تحلیل جامعه‌شناختی یكی از مناطقی كه در آن دام‌های سبك و سنگین در پروسه زمان به دست انسان اهلی شده‌اند، منطقه زاگرس است، پس می‌توان تاریخ زایش و خاستگاه رویش این جشن را به همان دوران حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح در منطقه زاگرس نسبت داد.
این آیین دارای دو وجه است؛ وجه اول آن اقتصادی است كه می‌توان به ارتباط آن با دامداری اشاره كرد زیرا طی مراسم بیلن دانا ساكنان روستاهای مرزی سردشت با زغال و چوب نیمه‌سوخته كه درباور مردم این منطقه به عنوان یك ضدعفونی‌كننده شناخته می‌شود آغل و طویله احشام را گندزدایی و پیراسته می‌كنند. جنبه دوم این آیین بخش اجتماعی آن است كه در واقع در پروسه برگزاری این آیین، فرهنگ زیبای بخشش وگذشت پدیدار می‌شود، به این صورت كه در این روز هر كسی كه اختلافی یا درگیری قومی، طایفه‌یی یا غیره داشته باشد و بر سر این اختلاف با هم قهر باشند در طول زمان برگزاری این جشن دل‌ها را از هم پاك می‌كنند و با مراجعه به منزل یكدیگر از همدیگر طلب حلالیت، بخشش و آشتی می‌كنند و هردو طرف با خلوص نیت بدون هیچ واسطه‌یی همدیگر را در بغل می‌گیرند و از خطاهای انسانی با مهربانی و عطوفت می‌گذرند و به تخاصم و دشمنی به میمنت این جشن پایان می‌دهند.
پیشنهاد می كنیم كه اگر در بهمن ماه و در ایام این جشن، به كردستان و سنندج سفر كردید، تماشای این جشن را از دست ندهید.
