كویر مزینان یكی از كویرهای فراموش شده ایران می باشد ، البته اگر كمی با آثار علی شریعتی آشنا باشید حتما نام این كویر زیبا به گوشتان آشنا است.كویر مزینان در كنار روستایی با همین نام از توابع شهر داور زن واقع در استان خراسان رضوی است. قدمت شهر مزینان به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بازمی گردد و می توان آثار و نشانه های قدمت ایران زمین را در آن یافت.
كویر مزینان از پتانسیل بالایی برای گردشگری برخوردار است. كویری با دیدنی های بسیار و شب های خیال انگیز كه متاسفانه علی رغم پتانسیل بالایی كه برای جذب گردشگر دارد گم نام مانده است.قدمت روستا به سال ها قبل باز می گردد. نام آن از دو بخش مزن و مزنا است كه در زبان كردی به ترتیب معنی دانشمند و جایگاه دانشمندان را می دهند و مزینان را شهر دانشمندان نامیده اند.
قدمت روستا به سال‌ها قبل باز می‌گردد،اتفاقات مهم سیاسی در زمان قاجاریان در روستای مزینان رخ داد كه از جمله آن‌ها می‌توان به كشته شدن نوه نادر شاه افشار با فرمان آقا محمد خان اشاره كرد و در اواخر دوران قاجار تركمن‌ها حمله كردند و این منطقه دچار آشوب شد و در میان این هرج و مرج‌ها دزد‌ها به این منطقه هجوم آوردند، همچنین عشایری كه در خارتوران اقاكت می‌كنند به این روستا رفت و آمد دارند.
این روستای قدیمی و تاریخ كهنش جزو تنها ۶ كیلومتر با شهرستان داورزن فاصله دارد و تا شهر مقدس مشهد نیز ۲۹۵ كیلومتر راه در پیش است. ارتفاع آن از سطح دریا ۸۱۰ متر بالاتر است و جزو مناطق نیمه بیابانی دسته بندی می شود. روستای مزینان تابستان هایی گرم و شك و زمستان هایی بسیار سخت و سرد دارد. بیابان مزینان در جوار آن قرار دارد. رود كالشور از جنوب آن می گذرد در همان قسمت یك قنات پر آب ساخته شده كه قسمتی از آب مورد استفاده مردم منطقه را تامین می كند. جالب است بدانید كه جاده معروف ابریشم راه ارتباطی كه شرق و غرب آسیا را به هم متصل می كرد از روستای مزینان می گذشته است.
دكتر علی شریعتی درباره قنات و چشمه جاری آب مزینان در كتاب كویر می نویسد: كویر برقرار؛ به تعبیر حدودالعالم، شهركی است كه شاید با همه روستاهای ایران فرق دارد. چشمه آبی سرد كه در تموزسوزان كویر گویی از دل یخچالی بزرگ بیرون می آید، از دامنه كوه های شمالی ایران به سینه كویر سرازیر می شود و از دل ارگ مزینان سر بر می دارد.
كویر مزینان امكان این را دارد كه به یكی از مراكز اصلی ستاره شناسی و پایگاه‌های نجوم كشور تبدیل شود و پس از آن هم برای مقاصد گردشگری و هم برای پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی در ضمینه‌های نجوم و فیزیك از آن استفاده كرد.
كویر مزینان در نزدیكی جاده اصلی تهران به مشهد و راه آهن آن قرار دارد و می توان به آسانی به آن دسترسی پیدا كرد. كویر، با پهنه های وسیعی كه هیچ ساختمانی وسعت آن را محدود نمی سازد و آسمانی كه تا چشم كار می كند عمیق و پر ستاره است .
شاید باورد پذیر نباشد كه در كنار بیابان بی پایان كه خالی از هر نوع گیاهی است بتوان باغی پر از میوه یافت. اما در این منطقه چنین چیزی نمود پیدا كرده است. در روستای مزینان و دیگر روستاهای اطراف كویر می توانید مزارع فلفل، كنجد، آفتابگردان و غیره را ببینید. در كنار زمین های حاصل خیز و مزارع پر نعمت امردم آن به دامپروری نیز می پردازند. متاسفانه اكثر این كارها به شیوه سنتی انجام می شود و جوانان منطقه مجبور می شوند برای گذران زندگی خود مهاجرت كنند.
خانه دكتر شریعتی
اگر علاقه مند به آثار دكتر علی شریعتی باشید حتما كتاب كویر او را خوانده اید و در غیر این صورت نام آن را شنیده اید. هنگامی كه در كویر مزینان قدم می زنید جمله جمله این كتاب تاثیر گذار در ذهنتان مرور می شود . اگر علاقه مند باشید می توانید در ساعات خاصی از روز از این خانه خانوادگی ساده و حیاط دار بازدید كنید.خانه در روستای كاهك قرار دارد. كاهك و مزینان هر دو روستاهایی نزدیك به هم هستند، اما درسال های تولد، حیات و وفات دكتر شریعتی این روستاها به همراه شهر داورزن از توابع شهرستان سبزوار بوده اند. از همین رو دكتر شریعتی در بعضی از كتاب هایش خود را با نام مستعار علی سبزواری یا علی سبزوارزاده معرفی كرده است.
امروزه یكی از اهالی روستا از این خانه نگهداری می كند. با توجه به محبوبیت زیاد دكتر شریعتی در بین مردم می توان خانه را تبدیل به یكی از مقاصد گردشگری روستای مزینان كرد اما متاسفانه به خاطر بی توجهی این بنا در حال تخریب است. سردر ایوان خانه از آثار دوره پهلوی اول به حساب می آید و به صورت ساده خشت چینی شده است. اتاق نشیمن خانه كه احتمالا اتاق پذیرایی بوده است، پلانی مستطیل شكل دارد و سقف آن طاقی گهواره ای است. سه دری رو به حیاط خانه باز می شود. خانه بعدها به دایی دكتر شریعتی انتقال پیدا كرده و متاسفانه به شكل متروكه و ویران باقی مانده است. این بنا در سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسید.
بهترین زمان سفر به مزینان
هدف اغلب مسافرانی كه به این منطقه سفر می‌كنند، بازدید از كویر است. برای سفر به كویر بهتر است فصل بهار یا پاییز را انتخاب كنید؛ چراكه در تابستان گرمای زیاد كویر می‌تواند برای شما آزاردهنده باشد. اگر قصد شب مانی در كویر را دارید، حتما به این نكته توجه كنید كه شبهای كویر سرد و همراه با بادهای شدید است. بنابراین بهتر است در بهار یا تابستان نظاره گر آسمان كویر باشید. همچنین در فصل زمستان سرمای شبهای كویر بسیار زیاد بوده و می‌تواند برای شما مخاطره‌آمیز باشد.
جاهای دیدنی روستای مزینان
مناطق گردشگری این روستا را می‌توانید در دو یا سه روز به‌طوركامل بازدید كنید. در این روستای می‌توانید از كتابخانه علی شریعتی، كاروانسرای شاه‌عباسی، قنات مزینان با قدمت بیش از ۸۰۰ سال، مسجد جامع ۱۳۰۰ ساله مزینان (مسجد بلال)، قلعه امین‌آباد، یخدان‌ها، بادگیرها و آب انبار تاریخی و بر جای مانده های قلعه اسماعیل‌آباد دیدن كنید. كنار ابنیه تاریخی و زیبایی های این منطقه، كویر آن مَهم‌ترین دلیل مسافران برای بازدید از این منطقه است. بنابراین شما می‌توانید در یك برنامه چند روزه، همه جاهای دیدنی مزینان را بگردید.
كاروانسرای شاه¬عباسی مزینان
كاروانسرای مزینان معروف به كاروانسرای شاه عباسی به دوره صفوی بازمیگردد. این اثر در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۶۳ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. متاسفانه به دلیل حفاری های غیرمجاز، كاروانسرای این منطقه بسته است. به‌همین دلیل امكان بازدید عمومی از محوطه وجود ندارد و شما می توانید تنها از مشاهده نمای بیرونی آن لذت ببرد.
مسجد جامع مزینان
این مسجد كه در عهد سلجوقیان یا دیلیمیان ساخته شده، شناسنامه ثبتی از سازمان میراث فرهنگی دارد. مسجد جامع مزینان از ابنیه بسیار قدیمی روستا به‌شمار میآید.
قنات مزینان
این قنات در جنوب غربی روستا واقع شده است. طول تقریبی این قنات در حدود ۱۱۵ هزار متر و عمق چاه آن هم به‌طورتقریبی ۱۳۱ متر است. این قنات ۲۷۰ حلقه چاه دارد. قنات مزینان از پتانسیل بالایی در زمینه توسعه طبیعت گردی برخوردار است.
یخدان های مزینان
در مزینان تعدادی یخدان بزرگ و كوچك قرار دارد كه به صورت مخروطی شكل ساخته شده اند؛ كف این یخدان ها گودال های بزرگی وجود دارد كه در طول زمستان با استفاده از آب قنات یا آب باران، آبگیری می‌شود. با سرد شدن هوا، آب درون گودال ها یخ می‌بندد. به‌این‌ترتیب مردم در تابستان های كویر هم می‌توانند از یخ موجود در این گودال‌ها استفاده كنند.
قلعه اسماعیل آباد مزینان
قلعه اسماعیل آباد بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد. این قلعه در حاشیه كویر مزینان واقع شده است.
اگر قصد سفر به این شاهكار خلقت را دارید خود را برای دیدن مناظر حیرت انگیز آماده كنید. شب های پرستاره و پرتوهای درخشان آفتاب انتظار شما را می كشند. سفری كه پر از خاطره های ماندی خواهد شد را در پیش رو دارید.
