یكی دیگر از آثار تاریخی و دیدنی جواهرده مساجد كهن آن است. از مهم ترین مساجد منطقه می توان به مسجد آدینه روستای جواهرده كه در گویش كهن رامسری از آن به دزگا مزگت یاد می شده است اشاره كرد.مسجد آدینه روستای جواهرده از نظر تاریخی از بسیاری از مساجد غرب مازنداران و شرق گیلان از قدمت بیش تری برخوردار است. در حال حاضر كهن ترین مسجد پس از مسجد آدینه مسجد جامع لاهیجان است.
اما از نظر تاریخی مسجد آدینه روستای جواهرده با پیشینه یقینی نهصد ساله از كهن ترین مساجد و قداست ترین آن ها می باشد. هر ساله از گیلان و مازندران شماری از مردم برای زیارت و شركت در مراسم خاص گل كاری آن گرد می آمدند و با اجرای برنامه های شاد نمایشی و كشتی و مبارزه های مردان به شكل كشتی گیل مردی می كوشیدند تا علاقه خویش را به مسجد نشان دهند.
مسجد آدینه از جاهای دیدنی رامسر در اندیشه بسیاری از مردمان حتی برخی از علمای گیلان چون آیت الله مهدوی سعیدی لاهیجی از ارزش و جایگاه خاص و ویژه ای برخوردار بوده است. به نظر ایشان مردم گیلان تشیع امامی را از مردم آخوند محله و علمای بزرگ تنكابن دارند؛ زیرا آخوندمحله رامسر كه پایگاه اندیشه دوازده امامی بوده است با علمای به نامی چون شل شریف سرابی تنكابی و سید بزرگوار پله سید ( پله به معنای بزرگ ) و بسمل و خاندان معروف الهیان و دیگر علمای به نام موجب شده است تا اندیشه شیعی امامی در منطقه غرب مازندران تا غرب گیلان رواج و گسترش یابد. وی همواره از آخوندمحله به عنوان پایگاه به نام شیعه و عالمان یاد می كرده است و به نویسنده به یاد آن بزرگان احترام و ارج بسیار می نهاد.
مسجد آدینه از اماكن مذهبی و جاهای دیدنی رامسر كه همان مسجد جامع است مهم ترین پایگاه دینی در كل منطقه بوده است. این مسجد گویا پیش از آن كه به مسجد و به اصطلاح بومیان مزگت تبدیل شود از عبادتگاه های زرتشتی و حتی بر باور برخی از معابد پیش از زرتشتیان و گبرها یعنی معبد آناهیتا بوده است.
تاریخ بنای مسجد آدینه
گرچه نمی توان نظر خطعی درباره تاریخ نخستین بنای این مسجد ابراز نمود، اما قراین و اماراتی هست كه ما را در پی بردن به تاریخ تقریبی بنای اولیه آن كمك می كند:
اول این كه: حسن الاطروش ناصر كبیر اواخر قرن سوم (۲۸۷ هجری قمری) وارد هوسم ( رودسر امروزی) شد و چهارده سال به نشر آیین اسلام پرداخت و به گفته ابن اثیر: « از گیلان و دیلمان كسانی كه در این سوی سفیدرود تا آمل، نشیمن داشتند دعوت ناصر را پذیرفتند و پیرو مذهب تشیع شدند» و از آثار او مسجد رودبارك اشكور و مسجد گیلاكجان ( یكی از روستاهای حومه رودسر) است. این كه جواهرده در عصر ناصر كبیر وجود داشته، امری مسلم و قطعی است چرا كه در «حدود العام» كه كتاب جغرافیای جهان است و در نیمه دوم قرن چهارم(حدودا هفتاد سال پس از ناصر كبیر) نوشته شد، به ده ناحیه دیلم اشاه گردید كه «جوداهنجان» از آن جمله است و به عقده رابینو سفرنامه نویس انگلیسی منطبق با جورده تنهجان بوده و با توضیحاتی كه در آغاز این بخش آمده است انطباق آن با جواهرده امروزی غیر قابل انكار می باشد
بنابر این بدیهی است كه جورده تنهجان كه در فاصله ای نه چندان دور از هوسم قرار دارد، از این تغییر آیین به دست ناصر كبیر مستثنی نبوده و مردم پیرو مذهب تشیع شدند كه تاسیس مسجد یكی از آثار اولیه آنان است.
دوم این كه: آدینه واژه از پارسی سره است كه به معنای جمعه می باشد و در تمامی نواحی كرانه های جنوبی دریای خزر و رشته كوه البرز، كمتر مسجدی را می توان یافت كه نام آن آدینه باشد و اغلب به نام مسجد جمعه شهرت دارند و معمولا مسجدی كه در آن نماز جمعه بر پا می شود دارای چنین نامی است و چون در قرون اولیه اسلامی نسبت به اقامه نماز جمعه اهتمام بیشتری ورزیده می شد و انجام آن از واجبات محسوب می گردید، لذا در هر شهر یا مركز ولایت مسلمان نشین، یك مسجد جمعه وجود داشت. در منابع تاریخی مربوط به قرون اخیر، مسجدی را نمی بینیم كه در این نواحی نام جمعه بر آن نهاده باشند و اگر هم مسجدی دارای چنین نامی است متعلق به قرون اولیه است كه مسجد آدینه را می توان از آن جمله به شمار آورد. مضافا از نام «آدینه» چنین پیداست كه هنوز واژه های عربی نظیر جمعه در این ناحیه رایج نشده بود، چرا كه مردم تازه به اسلام گراییده و بیش و كم پیروان كیش زردشتی در گوشه و كنار به چشم می خوردند و اغلب، واژه های غیر تازی به كار می بردند كه واژه «آدینه» از آن جمله است. گفته رابینو كه «تا قرن چهارم پیروان مذاهب دیگر در این نواحی بیش و كم به چشم می خورند موید آن است.
سوم این كه: چنان چه در موارد یاد شده تردیدی حاصل شود لااقل می توان گفت كه این مسجد در سال های آخر قرن ششم و یا اوایل قرن هفتم هجری قمری در دوره استیلای اسماعیلیان بر این منطقه بنا شده است.
جانشینان حسن صباح در سال ۵۹۰ هجری قمری به دنبال سازش با « هزار اسب بن شهر نوش» یكی از ملوك پادوسپانی، هوسم تا سخت سر را به اشغال خود در آوردند و پنجاه سال بر این محدوده از ساحل دریای مازندران تا الموت فرمانروایی كردند. آنان مانند اسماعیلی مذهبان دیگر پارسی زبان، بر به كار بردن هر چه بیشتر واژه پارسی همت می گماردند و اغلب سعی داشتند كه كمتر واژه عربی به كار برند و واژه هایی چون «آدینه» در آثار بزرگان این طایفه نظیر سرنامه ناصر خسرو علوی قبادیانی مروزی، فراوان به چشم می خورد. از این رو بعید به نظر نمی رسد كه مسجد یاد شده در عهد آنان بنا شده و این اسماعیلیان بودند كه چنین نامی را بر آن نهادند. چیزی كه توجه همگان را بر می انگیزد این است كه واژه آدینه هنوز بر سر زبان هاست و هیچ گاه نشد كه واژه جمعه جایگزین آن شود.
بنا به روایات محلی آخرین تجدید بنای مسجد آدینه جواهرده به سال ۱۰۴۵ هجری قمری به دست ملا شریف معروف به «شل آخوند» كه در عصر خود از علمای بزرگ به شمار می آمد، انجام گرفته كه خود از اهالی محل یاد شده بوده است.
كشف سكه
یكی از مقامات محلی كه بعد از واقعه آتش سوزی مسجدر در تجدید بنای آن نقش موثری دارد، از قول یكی از محترمین نقل می كرد كه چند سال قبل شخصی حدودا صد و چهل عدد مسكوك نقره و غیره را كه در كندوكاو زیر دیوار جنوبی مسجد به دست آورده بود، نزد او آورد تا آ« را بفروشد و او همه این گنجینه را برایش فروخت. ظاهرا سكه های مكشوفه مربوط به چندین قرن قبل بود. همچنین شایع است كه كتیبه ای به خط میخی در پی كنی قسمت نوساز مشرق مسجد كه چند سال قبل انجام گرفته بود به دست آمد و معلوم نیست در دست چه كسی می باشد.
قبور دو طبقه
در پی كنی دیوار جنوبی مسجد كه در تابستان ۱۳۷۴ هجری خورشیدی صورت گرفت قبری دو طبقه كشف گردید. وجود این گونه قبور در جواهرده زیاد است. به نظر می رسد كه وقوع زمین لرزه ها و جاری شدن سیلاب ها در قرون گذشته سبب شد كه خانه ها نابود گردد و این منطقه خالی از سكنه و مبدل به ویرانه شود و پس از گذشت سال ها بلكه قرن ها به صورت منطقه ای مسكونی در آید كه در نتیجه، قبور مردگان روی قبوری قرار گرفت كه در آن زمان هیچ اثری از آن ها مشهود نبود.
وقوع زمین لرزه
در سال ۱۰۴۵ هجری قمری بعد از آن كه زمین لرزه شدیدی رخ داد و مسجد را با خاك یكسان كرد، تجدید بنای آ« آغاز شد و تاریخ این تجدید بنا در یك قطعه شعر پانزده بیتی به حساب جمل بر سر نعل (حمال و دوش كش) مقابل در ورودی با خطی زیبا نوشته شد. گرچه این ادبیات سست بوده و از استحكام شعری برخوردار نیست اما از لحاظ تاریخ بنا و ذكر نام بانی آن در خور اهمیت است.
———————————————————————————————————————————————————————————————–
مسجد آدینه روستای جواهرده از عمارت‌های قدیمی روستای جواهرده است و بر اساس مدارك موجود این مسجد هم به‌عنوان محل عبادت و هم آتشكده‌ی زرتشتیان معروف بوده است. در این دهكده گورهای گبری متعددی هم وجود دارد.
گویا بعضی بر این باورند كه قدمت مسجد آدینه مربوط به دوران میتراپرستی است، زیرا زرتشتیان اجساد خود را دفن نمی‌كنند و آنها را در مكانی قرار داده تا غذای پرنده‌ها شوند. باستان‌شناسان پیشینه‌ی مسجد آدینه را حدود ۷۰۰ سال تخمین زده‌اند.
آدرس :مازندران، جنوب رامسر، وسط جنگل‌های سماموس، روستای جواهرده
