كوه چهل‌چشمه دیواندره

كوه چهل‌چشمه، نام كوهی است به ارتفاع ۳٬۱۳۷ متر از سطح آب‌های آزاد كه در استان كردستان در غرب ایران قرار گرفته‌است. كوه چهل‌چشمه در ۵۳ كیلومتری جنوب شرقی سقز، شمال غربی شهرستان دیواندره و شمال شرقی شهرستان مریوان قرار گرفته‌است. مجموعه كوه‌های چهل چشمه شامل حدود بیست قلهٔ دیگر می‌باشد از جمله شاه‌نشین در چهل‌چشمه، دالاش، دوبرار، كوه سلطان ئه خزه ر توو، كوه باینچوب، كوه افراسیاب، كوه كانی میران، كوه مزگت و میرزا (مسجد و میرزا)، باشورتی وكوه كل كوژ با ارتفاعات گوناگون. خود كوه چهل‌چشمه یا شاه‌نشین دارای یال‌های متعددی می‌باشد، ازجمله: كل با، یا یال مله كه وه، یال كانی زلیخا یا قولی زلیخا، یال گاوه لال، یال برده قبله، یال شاه‌نشین، یال كال كالی، یال دلو، یال ئه ستیره ره ش (ستاره سیاه). این منطقه از برف‌گیرترین و سردسیرترین مناطق كردستان به حساب می‌آید و تا خرداد ماه از برف پوشیده شده است.

ارتفاعات بلند چهل چشمه بزرگترین منببع آب و گونه‌ های گیاهان دارویی بی نظیر است و یكی از سرچشمه‌های ثابت سه رودخانه مهم ایران یعنی، رودخانه‌های قزل اوزن، سیروان، زرینه رود یا ( خور خوره ) می باشد. در تمام جبهه‌های این منطقه چشمه‌های فراوانی وجود دارد كه”كانی چاو ره ش” از معروفترین و پر آبترین چشمه های آن است كه در ضلع جنوب شرقی آن قرار گرفته است.
مجموعه كوههای چهل چشمه :
۱-كوه مزگوت ومیرزا( مسجد ومیرزا): یكی از قله های كوه چهل چشمه ، پشت آبادی نرگسله واز یك طرف متصل است به آبادی كول واز یك طرف به آبادی دوزخ دره وصل است.
۲- كوه هنگ لانه ( لانه ی زنبور ) : یكی از كوههای رشته كوه چهل چشمه است از یك طرف پشت آبادی كانی میران كه همجوار كوه سلطان آغزه تو می باشد.
۳- كوه برد ملاخدر( سنگ ملاخدر) : یكی از كوههای چهل چشمه است كه همجوار آبادی گلچهره است.
۴- كوه هزار میرگ( هزار مرتع) : یكیی از رشته كوههای چهل چشمه است از یك طرف متصل است به آبادی « هواره گرمه ».
۵- كوه كانی میران: یكی از كوههای چهل چشمه است از یك طرف وصل است به آبادی ریزاوی وهمجوار كوه« دوبرا» یعنی دو برادر است كه دوبرا خود یكی از قله های بزرگ چهل چشمه است.
۶- كوه كونه شم شم : به ارتفاع ۲۵۰۰ متر در محدوده ی مریوان ازیك طرف متصل است به آبادی « توراخ تپه» یعنی گل وازیك طرف به آبادی سوله همجوار است.
۷- كوه باشورتی : مشهور به هه له جار همجوار آبادی آگجه است. آگجه حومه ی مریوان است.
۸- كوه هلا كوكان: یكی از كوههای چهل چشمه است از یك طرف متصل است به آبادی ریواسه واز یك طرف به آبادی كانی كبود. آبادی ریواسه وآبادی كانی كبود متصل هستند به كوههای میشیا وشیان كه میشیا وشیان همجوار كوههای كردستان عراق هستند.
۹- كوه سر سیلاو: یكی از قله كوههای چهل چشمه كه همجوار كوه كا نعمت است.
۱۰- كوه كا نعمت: یكی از كوههای چهل چشمه كه متصل است به آبادی اسحاق آباد.
۱۱- كوه ماره سوور ( مار سرخ ): یكی از كوههای چهل چشمه است بین آبادی اسحاق آباد وكوه كا نعمت واقع است
۱۲- كوه قولی قاورمی: مشهور به كوه پشت دربند از یك طرف وصل است به كوه كانی تاله و از طرف دیگر متصل است به آبادی دره وه زان در دیواندره و با روستای قزل بولاغ ( چشمه ی قرمز) همجوار است.
۱۳- كوه برده سفید وكوه پشت دربند یكی است
۱۴- كوه كانی تاله وكوه بیشكاوی: متصل هستند به آبادی قزل بلاغ وآبادی شاه قلعه در حومه ی شهرستان دیواندره ودر امتداد كوه دربند وبرده سفید هستند.
۱۵- كوه دره تنگی : بین كیواراوی وپشت دربند واقع است.

۱۶- كوه دربند: پشت آبادی شاه قلعه است ودر امتداد كوه پشت دربند است.
۱۷- كوه كل كوژه : یكی از قله های رشته كوه چهل چشمه كه متصل است به آبادی توكلان واز یك طرف آبادی شریف آباد.( كل همان كل فارسی است)
۱۸- كوه گرده قولنگ: متصل است به آبادی دره وه زاان از یك طرف وآبادی شاه قلعه كه پشت كانی شیخ احمد واقع است.
۱۹- كوه تاله سخته: هم به آبادی دره دزدان وهم شریف آباد همجوار است .
۲۰- كوه باینچوب : از ماموخ مشتق می شود وروبروی آبادی باینچوب می باشد.
۲۱- كوه دالاش ( كركس) : یكی از رشته كوههای چهل چشمه كه مشرف است به آبادی قزل بولاغ ( چشمه ی قرمز) واز یك طرف به آبادی دوزخ دره .
۲۲- كوه هزار میرو (هزارمرتع): طرف یال كل با( گردنه ی باد) یال چهل چشمه وكوه دوبرا واقع است.
۲۳- كوه سلطان: یكی از رشته كوههای چهل چشمه پشت آبادی نرگسله واقع است.
۲۴- كوه قجه و و كوه كونه قاژ(لانه ی كلاغ ): از یك طرف متصل است به كوه سلطان واز یك طرف كوه سلطان آغزه تو می باشد.
۲۵- كوه سلطان آغزه تو : كوه بلندی است در سلسله موههای چهل چشمه به اسم صحابه ای است كه گویا كشته شده ودر بلندی هما كوه دفن شده اند.
۲۶- كوه چشمه‌ی كانی با: پایین تر از سولانه سخته می باشد مربوط به آبادی توكلان است. قبلاً كه در مناطق روستایی ودور افتاده یك بیماری شایع بود كه انسانها بدنشان باد میكرد معتقد بودند اگر بیابند از آب آن بخورند وبا آب این چشمه آبتنی كنند شفا خواهند یافت.
۲۷- كوه كانی میران ( چشمه ی امیران) : هم به آبادی توكلان وهم به آبادی شاه قلعه متصل است. در منطقه ی دیواندره وهم جوار منطقه ی كانی زیرینه است كه به جرات می توان گفت منطقه ی كانی زیرینه در ایران بزرگترین پوشش نعناع وپونه ی كوهی را دارا می باشد.
۲۸- كوه په پوله بهار (په پوله یعنی پروانه): یكی از كوههای چهل چشمه است كه همیشه پروانه ها و پرندگان كوچك در آن زندگی می كنند.
۲۹- كوه باشورتی : كوهی از سلسله كوههای چهل چشمه كه گل وگیاه خوش بو در آن به وفور وجود دارد واسم دیگر این ، كوه گل زرد مشهور است كه بیشتر گلهای این كوه ودامن آن زرد رنگ است.
۳۰- كوه سولانه سخته: كه منطقه ای سخت است وگل سولان ( گل پامچال ) زیاد دارد.
۳۱- كوه گاوه لان: لان یعنی لانه. گاوه هم گیاهی است كه در قدیم برای سوخت تنور وهیزم بخاری منزل استفاده می كردند . در بعضی از مناطق كردستان این هیزم را گوگم هم می گویند.
۳۲- كوه قبر دومه : كه بین سلطان آغزه تو وكوه دوبرا واقع است كه یكی از قله كوههای چهل چشمه است كه بالای كوه، قبر یك چادر نشین باقی مانده كه در زبان كردی به ( دوم) مشهورهستند وبه همین نام باقی مانده است.
۳۳- كوه ولوشار: بین آبادی گلچهره وآبادی صوفی به ده است.
۳۴- كوه برد ملا خدر: اسم یكی از قله كوههای چهل چشمه است كه شكارگاه مخصوص شخصی به نام ملاخدر بوده است وبه همین نام نامگذاری شده است.