امامزاده خضر

امامزاده خضر: زیارتگاهی با قدمت و معماری منحصر به فرد

امامزاده خضر، عنوانی است كه به چندین بقعه و آرامگاه منسوب به حضرت خضر (ع) در نقاط مختلف ایران اطلاق می شود. این امامزادگان در بین مردم از احترام و قداست خاصی برخوردارند و هرساله زائران بسیاری را به سوی خود جذب می كنند.

امامزاده خضر بر روی تپه خضر در شمال شرقی شهر همدان واقع شده است. این تپه از گذشته‌های دور به ویژه از دوره سلجوقیان به سبب داشتن زیارتگاه و بقعه خضر، مورد احترام بوده است. تپه خضر در مجاورت روستایی به همین نام كه «خدر» نیز نامیده می‌شود، واقع شده است.

بنای این امامزاده به شكل مربع می‌باشد و از نظر ظاهر شبیه گنبد علویان است اما تزئینات به كار رفته در گنبد را ندارد. این امامزاده از بناهای شاخص دوره سلجوقیان می‌باشد و خاقانی از آن در شعر خود نام برده است. از آنجا كه این بنا از قدمت زیادی برخوردار است و بیرون از شهر قرار دارد، سال‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفته و همین امر سبب وارد آمدن آسیب‌های جبران‌ناپذیری به آن شده است. محراب امامزاده از نظر گچبری از آثار نفیس هنری است و از ۴ مستطیل تو در تو به فاصله تقریبی ۲۰ سانتی‌متر تشكیل شده و فاصله مستطیل‌ها با گل‌های بالارونده پیچ در پیچ پر شده است. در میان گل‌ها، آیات قرآنی به خط كوفی تزئینی گچبری شده‌اند. در حاشیه‌های محراب در فاصله مستطیل‌ها سوره مباركه حمد گچبری شده است. این محراب زیبا در اثر ناآگاهی سال‌ها به عنوان محل پخت آش‌های نذری همچون اجاق آشپزی مورد استفاده مردم بوده و همین امر سبب شده بود كه محراب كاملاً سیاه و دودزده شود.

دو ردیف كتیبه گچبری در چهار طرف دیوارهای داخلی از بالای محراب زینت‌بخش دیوارها است. در ردیف بالایی اشعاری از شاهنامه فردوسی به خط كوفی تزئینی گچبری شده است. این موضوع یعنی مسطور داشتن اشعار فارسی به خط كوفی در قرن هفتم و هشتم هجری قمری تاكنون در هیچ بنای قدیمی دیده نشده و منحصر به بقعه خضر است. در ردیف پایین اشعار نیز آیاتی از قرآن مجید با همان خط دیده می‌شود.

فضای داخل بقعه نیز مربع شكل است و طول هر ضلع آن ۴/۵ متر و ارتفاع آن در حدود ۶ متر می‌باشد و بر فراز آن گنبد قرار دارد. مصالح به كار رفته در ساخت این بنا آجر با ملات ساروج است و سطوح داخلی كاملاً با گچ سفیدكاری شده است.

بر اساس مطالبی كه در زیارتنامه موجود در بقعه آمده، این بارگاه متعلق به شخصی به نام سید مجدالدین علوی؛ یكی از آخرین علاءالدوله‌های همدان می‌باشد كه پس از دستگیری به دست عمال خوارزمشاهیان كشته شده و پیكرش در گنبد سبز (یكی از نیایشگاه‌ها و خانقاه‌های علوی) به خاك سپرده می‌شود. خاندان علاءالدوله همدان از سادات علوی می‌باشند و مجدالدین به فاصله ۹ پشت به امام حسن مجتبی(ع) می‌رسد و اتلاق نام «امامزاده» به این آرامگاه مبتنی بر همین انتساب است. اما دلیل نامگذاری این امامزاده به امامزاده خضر این است كه گفته شده حضرت خضر(ع) در این مكان دیده شده است.