روستای بزنگان مركز دهستان گل‌بی‌بی و روستایی از توابع بخش مرزداران شهرستان سرخس، استان خراسان رضوی است. و در فاصله ۱۰۰ كیلومتری شهر سرخس قرار دارد. این روستا در ۹۰ كیلومتری جنوب شرقی سرخس و در دامنه شمالی رشته كوه بزنگان و ۲ كیلومتری غرب راه مزداوند به چهچه قرار دارد. این روستا از توابع شهرستان سرخس است و در ۱۲۸ كیلومتری شرق مشهد در یك منطقه دشتی واقع شده‌است كوه بزنگان در ۴ كیلومتری جنوب كوه قره داغ و در ۶ كیلومتری غرب و جنوب غربی روستا قرار گرفته‌است آب و هوای آن معتدل خشك است.
معماری روستا
بیشتر خانه‌های روستا در یك طبقه با سقف مسطح و با در و پنجره‌های كوچك ساخته شده‌اند. شكل خانه‌ها و طراحی داخلی آن‌ها از نوع معیشت و فعالیت اقتصادی خانوار تأثیر پذیرفته است. مصالح عمده به كار رفته در ساخت اغلب خانه‌ها از آجر، خشت، گل، سیمان، تیرآهن و مانند آن است. سقف خانه‌های جدید با قیر اندود شده است. سقف بناهای قدیمی كاهگی می باشد. جنبه‌های ساختاری معماری سنتی این روستا، بسیار جالب توجه است.
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی در روستای بزنگان در خراسان رضوی وضعیت خوبی دارد و از عمده ترین خانواده‌های گیاهی منطقه، كاسنی، غلات، شب بو و چتریان را می‌توان نام برد. از نظر شكل زیستی ۵۷ درصد گونه‌ها به تروفیت‌ها و ۲۸ درصد به همی كریپتوفیت‌ها تعلق دارد. مطالعات كورولوژی نشان می‌دهد كه بیش از ۵۰ درصد گونه‌ها به منطقه رویشی ایران و توران و ۳۰ درصد به ایران و توران اروپا سیبری تعلق دارد.
بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۳۶۹۷ نفر (۹۱۵ خانوار)است.
اولین ساكنین بزنگان طایفه موری‌ها (mouri) بوده‌اند. ریشه فامیل مروی مربوط به زادگاه اصلیشان شهر مرو است، كه اكنون جزو كشور تركمنستان می‌باشد.این شهر زمانی در قلمرو و جزو خاك ایران بود كه در زمان حكومت قاجار از كشور ایران منفك گردیده است.
در قدیم عده ای از مالكین بزرگ حكومت به ویژه شاهزادگان قاجار، برای آبادی املاك خود در خراسان رعایای خویش را از سایر نقاط به خراسان شمالی كوچانده‌اند یا تشویق به آمدن كرده‌اند، بدین ترتیب گاه روستاهایی یا گروه‌های قومی و زبانی با لهجه‌های مختلف ایجاد شده است كه در حال حاضر نیز این گروه‌ها به اصالت خود وقوف كامل دارند. در اواخر قرن گذشته روستای بزنگان در خراسان رضوی توسط یكی از شاهزادگان قاجار پایه گذاری شد و به افرادی كه از مرو، كرمان، گناباد، یزد، تربت حیدریه و هزاره جات بر می خوریم، از همین رو فرهنگ و مردم این روستا را باید تركیبی از مروی، تربتی، علی میرزایی، كرمانی و … دانست.
شغل مردم روستا
درآمد بیشتر مردم روستا از فعالیت‌های زراعی، دامداری، باغداری و خدماتی تأمین می شود.
محصولات روستا
مهم‌ترین محصولات زراعی این روستا شامل گندم، جو، نخود، عدس، زیره، هندوانه و زعفران است. اراضی زراعی روستا به شیوه آبی و دیم كشت می شوند. آب مورد نیاز كشاورزی از قنات، چشمه و چاه تأمین می شود.
گوشت قرمز و انواع لبنیات، مهم‌ترین تولیدات دامی روستا هستند.
باغداری در روستای بزنگان رونق دارد و انواع میوه‌های سیب، گردو، گیلاس، زردآلو و بادام در آن به عمل می آید. زعفران، محصول درآمدزای مردم این روستا است.
صنایع دستی روستای بزنگان
مهم‌ترین صنایع دستی روستای بزنگان فرش بافی است كه با طرح‌های مركب بلوچی و نقش‌های یعقوب خانی و هفت رنگ بافته می شود.
مردم روستای بزنگان مراسم ملی و مذهبی را باشكوه خاصی برگزار می كنند. مراسم اعیاد فطر، قربان، میلاد پیامبر (ص) و امام رضا (ع)، مهم‌ترین مراسم مذهبی مردم این روستاست. آتش افروزی در چهارشنبه سوری، آئین‌های ویژه عروسی سنتی و مراسم تعزیه، سینه زنی در ایام محرم از دیگر مراسم مردم این روستاست.
تار نوازی در مراسم مختلف روستا رایج است. بهره‌گیری از انواع آهنگ‌ها و ترانه‌های بومی، حال و هوای خاصی به مراسم جشن و شادی مردم می بخشند.
الك دولك، هفت سنگ، كمر بازی و كشتی محلی، بازی های رایج مردم روستای بزنگان می باشند.
استفاده از پوشاك محلی در میان مردم روستای بزنگان رایج نیست، ولی زنان كهنسال همچنان از لباس‌های محلی استفاده می كنند. لباس محلی زنان شامل پیراهن بلند و پرچین و روسری است.
از غذاهای محلی و خوش طعم این روستا می توان به آش كشك، انواع نان‌های محلی، كباب زعفرانی، اشكنه و كالجوش اشاره كرد.
جاهای دیدنی روستای بزنگان
در این روستا قلعه تاریخی ای با نام بزنگان واقع شده‌است كه نشان از قدمت دیرینه روستا می باشد.این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۶۵۸ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غار بزنگان از جمله دیدنی های این روستا می باشد . این غار كه در میان روستاییان به غار قدیم معروف است در ارتفاعات روستای بزنگان و در ۸۰ كیلومتری جنوب غرب سرخس واقع شده است. این غار كه انتهای آن مشخص نبوده دارای فضاهای زیبا و متنوعی می باشد وجود ستون های آستالاگمیت زیبا نیز بر جذابیت های آن می افزاید. از دیگر ویژگی های این غار می توان به سابقه ی تاریخی آن اشاره كرد كه به هزاره دوم قبل از میلاد باز می گردد. همین عوامل موجب شده كه این غار سالانه پذیرای تعداد زیادی گردشگر باشد. دهانه این غار، كوچك و حدود ۷۰ سانتی‌متر است. داخل این غار یك مسیر ساده و كوتاه ۴ متری وجود دارد كه با در دست گرفتن طناب می‌توان به راحتی فرود و صعود را انجام داد. بیشتر مسیر با شیبی ملایم رو به طرف پایین می‌رود. این غار تقریبا خشك است و از آب و گل اثری نیست. كف غار خاكی و صاف و دهانه آن رو به شمال و آسمان است و داخل آن چشمه‌های آب آشامیدنی وجود دارد. این ار به لحاظ قدمت تاریخی تحت شماره ۶۵۹ در زمره آثار تاریخی به ثبت رسیده‌است .
دریاچه بزنگان دریاچه ای طبیعی است كه در فاصله ۷۰ كیلومتری شهر سرخس و ۵ كیلومتری روستای بزنگان واقع گردیده است. آب این دریاچه از بارندگی‌های سالانه و چشمه‌های كوچك حاشیه و كف دریاچه تامین می‌شود. به طور كلی سطح آب در این دریاچه فضایی حدود ۵۰ هكتار و عمق تقریبی ۱۲ متر را اشغال نموده است. مقدار نمك های موجود در دریاچه بزنگان زیاد بوده و این مكان به دلیل ویژگی های خاص تنها زیستگاه طبیعی ماهی قزل آلا در استان خراسان رضوی به شمار می آید. دریاچه بزنگان دارای ویژگی‌های خاص و از اهمیت علمی و تحقیقاتی بالایی برخوردار است كه همه ساله در فصل‌های پاییز و زمستان و اوایل بهار زیستگاه بسیار مناسبی جهت زمستان گذرانی پرندگان مهاجر آبزی و كنار آبزی است.
این منطقه كه به لحاظ ویژگی های خاص طبیعی آن به مهم ترین زیستگاه پرندگان شمال شرق كشور تبدیل شده در حال حاضر زیستگاه حدود ۱۵۰ نوع پرنده مهاجر و بومی می باشد. از مهم ترین پرندگان مهاجر و بومی این منطقه می توان به فلامینگو؛ هما، دال، حواصیل، عقاب، هدهد و انواع كركس اشاره كرد. تعداد زیاد این پرندگان موجب شده سالانه جمع كثیری از گردشگران و طبیعت دوستان برای بازدید و پرنده نگری به این منطقه آیند. دریاچه بزنگان دارای ویژگی‌های خاص و از اهمیت علمی و تحقیقاتی بالایی برخوردار است . سازمان حفاظت محیط زیست در جهت حفظ و بهره‌وری معقول از این پدیده طبیعی و با حفظ اصالت تعادل اكولوژیكی آن، برنامه‌هایی در دست اقدام داشته و در آینده نزدیك یكی از مراكز مهم علمی پژوهشی و تفرجگاهی خواهد شد. این دریاچه به‌عنوان تنها «اثر طبیعی ملی» استان خراسان شناخته می‌شود و در ۶ كیلومتری غار بزنگان واقع شده است .
زیارتگاه كل بی بی از مكان های مقدس وقابل احترام اهالی می باشد كه از نقاط محبوب روستا محسوب می شود .
مسجد محله بالا و مسجد محله پایین نیز از دیگر آثار و مكان های مذهبی روستا می باشند .
سوغات بزنگان
اگر قصد سفر به روستای بزنگان را داشتید از سوغاتی های این روستا غافل نشوید و زعفران، گیاهان دارویی و انواع لبنیات مرغوب را برای خود و عزیزانتان خریداری كنید.
