شهر مشهد، از شهرهای بسار زیبای كشوراست كه آثار تاریخی و ارزشمند زیادی را در خود جای داده است.یكی از این آثار، خانه های تاریخی ای هستند، معماری چشم نوازی دارند و گردشگران زیادی را به خود جلب می كنند.البته تعدادی از این خانه ها بر اثر عوامل مختلف و گذر زمان از بین رفته و تخریب شده اند.
اما تعداد خانه های تاریخی كه همچنان زیبایی و ارزشمندی خود را حفظ كرده اند هم، كم نیست و در سطح شهر مشهد یافت می شوند.اگر شما از دسته گردشگرانی هستید كه به دیدن این خانه های تاریخی با معماری های اصیل و زیبا، علاقه مند می باشید این مطلب را از دست ندهید.در این مطلب به معرفی خانه ی تاریخی موسوی پرداخته ایم كه خانه ای سنتی است و قدمتی بیش از یك قرن دارد.
خانه موسوی پریشانی كه به خانه موسوی هم معروف است، در محله نوغان مشهد قرار دارد. قرارگیری در این محله تاریخی نشان‌دهنده قدمت این بنا است؛ چراكه نوغان یكی از محلات اولیه‌ای است كه در شهر مشهد وجود داشته است. به توجه به گذشت زمان و عدم رسیدگی به این بنا و همچنین مرمت نادرست، تغییراتی دراین بنا صورت گرفته است .
این تغییرات با ورود شما به خانه ی موسوی وبر روی دیوار های داخلی آن كه اندود سیمانی شده، قابل مشاهده است؛ كه باعث شده نمای آن ها، شكل واقعی خود را از دست بدهند.
دیوارهای حیاط این خانه نیز، با گذرزمان فرسوده شده اند و برای جلوگیری از تخریب آنها، مرمت و نوسازی شده اند.مصالح قسمت بالای ایوان هم كه در گذشته فرو ریخته بودند با آجر و سیمان به‌شكلی نامناسب و ناهمگون با اصالت این اثر ارزشمند بازسازی شده‌اند. ترك‌ها، نشست‌ها و فرسودگی‌های موجود در برخی قسمت‌های خانه از عیب‌های بنا به‌شمار می‌رود؛
اما هیچ كدام از این موضوع ها، ارزش این خانه ی با اصالت و زیبا را كم نكرده است چرا كه خانه ی موسوی با طراحی و ساخت منحصر به فردی كه دارد، همچنان تماشایی و زیبا می باشد.
معماری خانه موسوی مشهد
خانه موسوی یكی از آثار برجسته معماری سنتی ایرانی است. این خانه كه با هدف سكونت در نزدیكی بازارچه حاج‌آقا جان در شهر مشهد ساخته شد، ظریف‌كاری‌های معماری زیادی را در بافت خود دارد. متاسفانه به دلیل رسیدگی نكردن درست به این بنای تاریخی كمی از بنا تخریب شده است، اما بخش‌های به جا مانده می‌تواند به آسانی این موضوع را برای بیننده خود آشكار سازد كه نوع معماری و ساخت آن بسیار خاص و اعیانی است.
خانه موسوی ، یك بنای باشكوه از معماری كهن ایرانی است. نمای این ساختمان بزرگ، آجری است. آجر یكی از ابزارهای مرسوم و البته گران‌بها در آن دوره تاریخی به حساب می‌رفت. در اولین نگاه مهمترین چیزی كه می‌تواند بیننده را جذب كند، شاید آن ستون‌های غول پیكر دالبری سنتی باشد. ستون‌هایی كه به نظر می‌رسد تمام این بنای تاریخی، استقامت خود را وامدار آن است.
خانه موسوی پریشانی همانند سایر خانه‌های هم دوره خود دارای دو طبقه است كه به زیبایی و تناسب خاصی روی هم ساخته شده‌اند. بعد از اینكه به این خانه گرم و صمیمی وارد می‌شوید و از ورودی عبور می‌كنید، به دالانی باریك و كوچك می‌رسید كه پله‌های دسترسی به طبقه دوم در آن قرار گرفته است.
واشو‌ها و درهای رو به حیاط از داخل این دالان دنج باز می‌شود. نمای طبقه دوم این خانه هم مانند سایر بخش‌های آن بسیار زیبا است. پنجره‌ای را مشاهده خواهید كرد كه درمیان قاب آجری فوق‌العاده جذاب و بی‌مانند جای گرفته و چشمان شما را به خود خیره می‌كند. اتاق‌هایی كه در طبقات اول و دوم قرار دارند، بسیار ساده و حتی می‌توان گفت بدون تزیینات هستند؛ اما در گذشته دارای تزیینات نفیسی مانند گچ‌كاری و نقاشی بوده‌اند كه در گذر زمان یا فرسوده شدند یا روی آنها پوشانده شده است.
خانه موسوی مشهد دارای دو طبقه تقریبا مجزا از یكدیگر است. از ستون‌های دالبری كه گذر كنیم، نرده‌های چوبی با شكل زیبا و تیرك‌های چوبی در سقف بهترین یادگار از معماری زمان گذشته هستند. همانطور كه به سمت خانه موسوی رهسپار می‌شوید، بوی خاك و چوب و آن نمای زیبا ساختمان با درب و پنجره‌های چوبی و قاب‌های شیشه‌ای بیشتر شما را در تاریخ معماری سنتی ایران فرو می‌برد. ایوان در قسمت میانی و جلو ساختمان نیز نشان از یك بهار و تابستان نشین دل‌انگیز را دارد. سقف قوسی درنما و بالای ایوان نیز می‌تواند نماد دیگری از معماری كهن ایرانی باشد.
ایوان طبقه دوم این خانه خوش نقش، با سه قوس نیم‌دایره روی دو ستون آجری در وسط نمای ساختمان جای گرفته است. در گوشه‌های ایوان هم قالب‌های آجری قرار گرفته‌اند و ستون‌ها هم با نقوش آجر مهری مزین شده‌اند. سقف ایوان تیرپوش است و روی آن پوشانده شده؛ اما اگر به بالای سر خود نگاهی بیندازید از قسمت‌های فروریخته می‌توانید تیرهای چوبی به‌كاررفته در سقف ایوان را به خوبی مشاهده كنید.
این ویژگی هم از مشخصات معماری اواخر قاجار و اویل پهلوی محسوب می‌شود. نمای رو به حیاط ساختمان از آجر‌هایی با نقش‌های متنوع پوشیده شده كه زیبایی آنها در مقابل سایر خانه‌های محل زبانزد خاص و عام است. فضای بالای پنجره‌ها به شكل مثلثی بوده و تزیینات آجركاری تماشایی دارد.
در جای جای دیوار‌ها در ارتفاع بالا می‌توان سنگ تراشی‌های ویژه را كه به نظر می‌آید در آن دوره تاریخی كمی ناب و خاص بوده، به چشم می‌خورد. رنگ غالب در این نماها آبی فیروزه‌ای است كه با رنگ طبیعی آجر هارمونی عجیب و زیبایی را خلق كرده است. تمام طرح‌های دالبری بالای پنجره‌ها بر روی سنگ و آجر شكوهی جاویدان از معماری كهن سنتی ایرانی است. نمای خانه موسوی و صد البته داخل ساختمان تا حدی كه ممكن بوده، دستخوش تغییرات انسانی نشده است. این بنا با تلاش‌های هرچند كم سازمان آثار تاریخی مشهد بر روی پای خود استوار مانده است، اگرچه ریزش‌های آجری از بعضی از دیواره‌های خانه موسوی، نشان از بی‌مهری مسولین دارد.
این بنای تاریخی با بیش از ۵ اتاق مجزا برای خانواده بزرگی ساخته شده بود. خانه موسوی با تمام تخریب‌هایی كه تجربه كرده هنوز هم یك شاهكار معماری سنتی ایرانی است. همچنان می‌تواند در خانه موسوی شاهد زیباترین سنگ تراشی‌های تاریخی باشید. بر روی جای جای این خانه تاریخی نوشته‌های گوناگونی نیز با خط خوش نستعلیق به چشم می‌خورد. می‌توانید از دیدن كنده‌كاری‌های سنتی برجسته در این مكان لذت ببرید. شكل‌هایی كه در كنده كاری‌های دیوار و بالای پنجره‌ها به چشم می‌خورد بیشتر به صورت شكل‌های هندسی لوزی برجسته است.
شكل برش‌های شیشه‌های پنجره‌ها بسیار با سنت آن دوران عجین شده است. در داخل ساختمان و بیشتر در طبقه مجاور با حیاط نیز ستون‌های گرد قوی با كنده كاری‌های زیبا وجود دارد. تما‌می‌این ستون‌ها از لحاظ معماری برای استواری بنا در اینجا قرار گرفته اند. شاید همین ستون‌های استوار توانسته‌اند خانه موسوی مشهد را با گذشت این همه سال به این صورت سرپا نگه دارند. این مكان اكنون به مكانی گردشگری مبدل گشته است. در سفر خود به شهر مذهبی تاریخی مشهد بازدید از این خانه را از دست ندهید.
قدمت خانه ی موسوی
از لحاظ تاریخی این مكان با نام خانه موسوی در اوایل دوره پادشاهی حكومت پهلوی در استان خراسان رضوی بنا گشت و اولین ماه از تابستان سال ۱۳۸۴ به جمع آثار ملی ایران پیوست.
نحوه دسترسی به خانه موسوی
برای بازدید از این خانه تاریخی می‌توانید به آدرس تپل محله بروید، از آنجا وارد نوغان چهار شده و در كوچه سردار می‌توانید این بنای زیبا را ببینید.
