نمدمالی از مشاغل سنتی بسیار قدیمی است كه در آن با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت، موجب درهم تنیده شدن الیاف پشمی می‌شوند و محصول نهایی كه به آن نمد گفته می‌شود به عنوان زیراندازی محكم و با دوام مورد استفاده قرار می گیرد، اما این هنر كهن در مازندران رو به فراموشی است و نفس های آخر را می كشد.
به گزارش ایرنا، در ایران قدیمی‌ترین نمونه‌های به‌دست‌آمده از نمد مربوط به دوره هخامنشی است و ایرانیان از قرن پنجم پیش از میلاد نمدمالی را آموخته اند و تا امروز آن را با چنگ و دندان حفظ نموده اند.
در مازندران و بویژه غرب استان نیز بودند كسانی كه در این حرفه فعالیت داشتند و تا قبل از آمدن فرش های دستی و ماشینی ، بازار پر رونقی را تجربه كردند اما به مرور زمان استقبال از نمد در خانواده ها كمرنگ و نبود بازار مناسب منجر به بسته شدن بسیاری از كارگاه های نمد مالی شد.
در طول این سالها بودن نمدمال هایی همچون مرحوم علی حلاجیان كه موفق به دریافت مهر اصالت یونسكو شده بود و متاسفانه دار فانی را وداع گفت و با رفتن او این هنر اصیل در غرب مازندران یواش یواش رو به فراموشی رفت.در حال حاضر نیز در این منطقه نمدمال هایی هستند كه شاید تعداد آنها به اندازه انگشتان یك دست هم نرسند و چراغ این هنر اصیل را با سختی های بسیار روشن نگه داشته اند و اگر شاهد حمایت های مسئولان از آنها نباشیم شاید برای همیشه نمدمالی غرب مازندران به تاریخ بپیوندد.
چراغ رو به خاموشی
یك كارشناس صنایع دستی، نمد را زیراندازی سنتی با قدمتی تاریخی دانست و گفت : ماده اصلی نمد، پشم گوسفند به رنگ‌های طبیعی سفید، قهوه‌ای، سیاه و یا تركیبی از آنها برای زمینه و مقداری پشم رنگ شده است كه در سال های نه چندان دور مورد استفاده خانواده ها قرار می گرفت.
اسماعیل عسگری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : امروزه نمد در بیشترین نقاط ایران تولید می‌شود و مراكز عمده آن استهبان استان فارس در مركز ایران و نیز مناطق جنوبی اصفهان، سمنان، دامغان، قوچان، چهارمحال و بختیاری و كرمانشاه است.
وی اظهار داشت: در مازندران نیز كارگاه های نمد مالی زیادی وجود داشت كه به دلایلی بسته شده اند و تعداد معدودی از نمدمالان قدیمی در این منطقه وجود دارند و نگذاشتند تا چراغ این حرفه و هنر قدیمی خاموش شود.
عسگری نبود استادكاران جوان و ماهر ، افزایش قیمت پشم درجه یك ، عدم تبلیغات و فقدان بازاریابی مناسب برای این محصول را از مشكلات این حرفه قدیمی برشمرد و خاطر نشان كرد : نمد مالی نیاز به توان جسمالی بالایی دارد و متاسفانه بسیاری از فعالان این عرصه به دلیل كهولت سن قادر به ادامه فعالیت نیستند .
وی تصریح كرد : در سال های اخیر دستگاه هایی برای مالش نمد به بازار عرضه شد اما آن كیفیتی را كه نمد های دستی داشتند ، نمد های ماشینی نداشتند و مورد استقبال قرار نگرفت.
به گفته این كارشناس ، البته در كنار این مشكلات برخی نمدمالان مهر اصالت یونسكو، نشان مرغوبیت كشوری و عنوان كارآفرین برتر را كسب نموده اند اما به طور كلی این هنر و حرفه قدیمی در مازندران نفس های آخر را می كشد.
در انتظار حمایت
تنها نمدمال قدیمی شهرستان تنكابن درباره این شغل قدیمی به خبرنگار ایرنا گفت : حدود نیم قرن نمد مالی می كنم و این كار را از پدرم آموختم و در حال حاضر تنها نمد مال این منطقه هستم.
كامران علی پور تكامجانی پشم پاییزی را بهترین نوع پشم برای درست كردن نمد دانست و افزود : پشم مورد نیاز برای نمد را از چوپان های مناطق دوهزار ، سه هزار و اشكور خریداری می كنم و با طرح هایی كه از گذشتگان آموخته ایم آن را تبدیل به نمد می كنم.
وی با بیان اینكه روزانه تنها می توان یك نمد به شیوه سنتی تولید كرد ، اظهار داشت : به لحاظ كیفی نمد هایی كه تولید می كنم بیش از ۴۰ سال ضمانت دارد و در بدترین شرایط هم مشكلی برای نمد ها ایجاد نخواهد شد و مردم می توانند با خیال آسوده از آنها استفاده نمایند.
علی پور تكامجانی خاطر نشان كرد : نمد ها در ابعاد متوسط بین ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان قیمت دارد و برخی افراد آنها را خریداری می كنند تا در بازارهای محلی به فروش برسانند.
وی از بی توجهی به این شغل قدیمی انتقاد كرد و افزود : در سیل سال گذشته بسیاری از ابزارهای نمد مالی بنده نابود شد و این موضوع را به اداره میراث فرهنگی گزارش كردم اما تاكنون برای جبران خسارت ها اقدامی صورت نگرفته است.
این نمدمال قدیمی شهرستان تنكابن اظهار داشت : مسئولان مربوطه حتی برای یك بار هم كه شده به دیدن كارگاه بنده نیامدند تا ببینند در چه شرایط سختی نمدمالی می كنم.
وی خواستار حمایت مسئولان در پرداخت تسهیلات جهت تجهیز كارگاه و رفع مشكلات تولید شد.
از هنر اصیل تا كالایی تجاری و سودآور
یك كارشناس بازاریابی درباره علت بی رغبتی مردم به خرید نمد ، گفت : عدم تنوع در طرح و نقش از یكسو و متنوع نبودن كاربرد آنها باعث شده تا نمد در روزگار سرشار از طرح و رنگ از غافله عقب بیفتد.
علی امینیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : برای احیای این هنر اصیل نیاز به مواد اولیه مناسب ، نیروهای كارآزموده و ماهر ، طرح و نقش های جدید مناسب با سلیقه خریداران داریم تا بتوانیم نمد را از شرایط نامناسب كنونی خارج كنیم.
وی اظهار داشت : در سال های اخیر از نمد محصولاتی از قبیل زیرانداز، ست خودرو، زیورآلات، كوسن مبل، كلاه و انواع كیف تولید شد كه مورد استقبال علاقه مندان قرار گرفت و باید این روند همچنان ادامه داشته باشد.
این كارشناس بوی پشم در نمد های ایرانی را از دیگر عوامل بی رغبتی مردم در خرید آن عنوان كرد و افزود : برای رفع این مشكل می توان پشم ایرانی را با پشم خارجی مثل پشم گوسفندان اصلاح نژادی استرالیا (مرینوس) مخلوط كرد تا این مشكل برای همیشه برطرف گردد.
وی با ابراز مخالفت نسبت به ماشینی كردن نمد مالی ، خاطر نشان كرد : با ماشینی شدن فرایند مالش مسلما كیفیت كار پایین می آیند و همین مسئله می تواند در فروش این محصول در بازارهای داخلی و خارجی تاثیر منفی داشته باشد.
امینیان تصریح كرد : صادرات نمد از برخی استان ها همچون چهارمحال و بختیاری رشد قابل توجهی داشته و این نشان می دهد كه برنامه ریزی لازم بر روی این محصول صورت گرفته اما در دیگر استان ها مثل مازندران این هنر اصیل به حال خود رها شد.
وی یادآور شد : كشورهای حاشیه دریای خزر و بویژه روسیه می توانند بازار هدف خوبی برای محصولات نمدی تولید شده در مازندران باشند به شرط آنكه نگاه مسئولان به نمد از یك هنر اصیل به یك كالای تجاری ارز آور تبدیل شود.
اشتغالزای بومی
رییس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شهرستان تنكابن در این باره گفت : در گذشته های نه چندان دور نمد مال های زیادی در این شهرستان فعالیت می كردند كه به مرور زمان و به دلیل كهولت سن این كار بسیار پر زحمت كنار گذاشتند و هم اكنون تنها یك نمد مال در منطقه فعالیت می كند.
سعید بهادری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینكه شیوه سنتی نمدمالی مازندران تقریبا با همه شهرها یكسان و ابزار آن نیز كمان ، مشته ، قالب ، طناب ، پنجه وپاتیل است ، اظهار داشت : باید با بهره گیری از علم روز و استفاده از تجربه افرادی كه در این عرضه فعالیت داشتند تلاش كنیم تا این میراث كهن برای آیندگان باقی بماند.
به گفته رییس اداره میراث فرهنگی وصنایع دستی شهرستان تنكابن ، در برخی از استان ها اقدامات خوبی جهت احیاء و رونق بخشیدن به نمد و نمدمالی اغاز شده و بازخورد خوبی هم داشته و باید از تجربیان آنها در این زمینه استفاده شود.
وی تربیت نیروی انسانی ماهر در این زمینه را تضمینی برای بقای این صنعت كهن در مازندران دانست و خاطر نشان كرد : نمدمالی یك فعالیت اشتغالزایی بومی است كه می تواند كمك قابل توجهی در كاهش بیكاری جوانان در روستاها داشته باشد.
بهادری با اشاره به یك استاد نمد مال این شهرستان گفت : این استاد نمد مال در سیل مهرماه سال گذشته دچار خسارت شد كه با رایزنی های صورت گرفته تلاش داریم تا بخشی از آن را جبران نماییم.
در مازندران ۵۲ صنعت دستی تولید می شود كه ۱۶ صنعت دستی از جمله نمد مالی از صنایع بومی این خطه شمال كشور محسوب می شود.