خانه های تاریخی شهر دیرینه سبزوار نشانه های قدمت این شهر از لحاظ تاریخی و فرهنگی می باشد ، خانه ها و ابنیه ی زیادی را از دوره های مختلف تاریخی می توان مشاهده كرد كه در آن ها علاوه بر اصل معماری ساختمان، به تزئینات ظاهری نیز توجه خوبی شده است. در این مقاله سعی داریم خانه های تاریخی این شهر را به شما معرفی كنیم .
خانه تاریخی جعفر زاده
خانه جعفرزاده مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، كوچه نه بام، كوچه حاج آقا فخر واقع شده است. این خانه تاریخی یكی از خانه های منحصر به فرد به لحاظ معماری و فرهنگی ایرانی است.مالك اولیه خانه جعفرزاده از تجار متمول شهر بوده است. این اثر ارزشمند پس از ثبت در فهرست آثار ملی كشور توسط اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار به منظور ایجاد مركز آفرینش و پژوهش هنرهای سنتی خریداری شد.
آدرس:سبزوار، خیابان بیهق، كوچه نه بام، كوچه حاج آقا فخر
خانه حجازیان
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اسرار شمالی، روبروی شهرداری (بانك ملی) واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۲۶۰ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس:شهر سبزوار – خیابان اسرار شمالی – روبروی شهرداری
خانه تاریخی كیان(محل استقرار بانك ایران و روس)
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، كوچه شهید صانع زرنگ، بن‌بست سروستان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۸۵ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در گذشته شعبه‌ای از بانك ایران و روس در این خانه مستقر بوده است.در خانه كیان پنجره‌های دودرب چوبی به كار گرفته شده و سیستم گرمایشی خانه، بخاری روسی است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان بیهق ۲۲ – كوچه سه را- – پشت حسینیه عطارها
خانه اولیاء سبزوار
یكی دیگر از خانه های تاریخی سبزوار در دوران قاجار و پهلوی در اواخر سال گذشته شناسایی شده است میتوان یه خانه تاریخی اولیا اشاره كرد.یكی از نمونه های زیبای هنر آجرچینی در خانه های تاریخی سبزوار، آجرچینی به كار رفته در خانه اولیاء است كه شاید نقطه اوج این هنر را بتوان در سقف زیرزمین این خانه تاریخی با آجر چینی به سبك خفته و راسته مشاهده كرد.
آجرچینی خفته و راسته، سبكی است كه در آن آجرها همزمان به صورت افقی و عمودی در سقف یا دیوار كار می شوند. عمده این نوع آجرچینی در سقف های خونچه پوش، قاب های سردر خانه ها و دیگر بناها و قاب های تزئینی داخل حیاط بوده است.
آدرس:شهر سبزوار – خیابان بیهق – حدفاصل مسجد جامع و مسجد پامنار
خانه اسلامی
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، كوچه مقابل مسجد پامنار، داخل بن‌بست واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۱۴۹ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: بخش مركزی- خیابان بیهق – كوچه مقابل مسجد پامنار – كوچه افتخار (داخل بن بست )
خانه الداغی ها
مربوط به اواخر دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اتابك جنوبی واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۶۳ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. خانه الداغی های سبزوار در سال ۱۳۹۰ از ثبت آثار ملی درآمد. اما از پاییز ۱۳۹۵، با هزینه مالك و با نظارت دانشگاه سبزوار در حال مرمت است.
این خانه در دوره قاجار خارج از حصار و باروی شهر و در فاصلهٔ كمی از دروازهٔ غربی شهر به نام دروازه‌عراق ساخته شد و خیابان عطاملك فعلی دقیقاً بر روی خندق شهر احداث شده‌است.
آدرس:شهر سبزوار – خیابان عطاملك جوینی جنوبی – روبروی تعاون مسافری
سرای معمار زاده
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اسرار جنوبی، نرسیده به میدان اسرار واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۶۴ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بنا در بازار قدیم آهنگرها واقع شده و تا اواخر دوران پهلوی، یكی از عمده‌ترین مراكز صدور كالا بخصوص پنبه و سلمبور و كالاهای تجاری به كشورهای دیگر و از مراكز تهیه مواد خام قالیبافی بوده‌است. این سرا در دو طبقه است كه طبقه پایین به عنوان انبار و طبقه بالا به عنوان حجره استفاده می‌شده‌است. اجزا معماری بنا شامل: گنبدخانه، میانسرا و راهروهایی است كه فضای بیرون و درون را به هم ارتباط می‌دهند.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان اسرار جنوبی – نرسیده به میدان اسرار
خانه افچنگی
مربوط به اواخر دوره قاجار -اوایل دوره پهلوی است و در سبزوار، خیابان مدرس، كوچه حسینیه قنادها واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۷۲۸ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: شهر سبزوار – خ مدرس – كوچه حسینیه قنادها
خانه ملا محمد ترشیزی
مربوط به دوره پهلوی است و در سبزوار، میدان حكیم، خیابان سید جمال الدین اسدآباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۴۰ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.باغ ترشیزی یكی از آثار تاریخی شهر سبزوار و نمونه‌ای از باغ‌های ایرانی محسوب می‌شود. باغ ترشیزی روستای باغان در فاصله هفت كیلومتری شرق سبزوار قرار دارد و یكی از آثار تاریخی شهر سبزوار محسوب می‌شود كه متعلق به خانواده ایرج ترشیزی میباشد.ترشیزی‌ها از خانواده‌های اصیل و ثروتمند سبزوار میباشد كه در آن زمان دارای چندین باغ ازجمله در روستاهای باغان، مهر آباد و چند خانه با ارزش تاریخی كه یكی از آنها متعلق به ملامحمد ترشیزی میباشد كه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.ترشیزی‌ها اولین گاراژ باربری و مسافربری سبزوار را تأمین كرده‌اند كه امروزه به‌نام گاراژ محمدیه معروف است و یكی از آثار تاریخی سبزوار محسوب می‌شود.باغ ترشیزی باغان بصورت یك عمارت با دورنمای اصلی (شمالی- جنوبی) ساخته شده و دقیقاً قرینه هم میباشد. عمارت اصلی فضاهایی مثل تالار پذیرایی، پنج دری، اتاق‌های نشیمن، دالان، راهرو در خود جای داده است و ساختمانی كه در ضلع جنوب شرقی عمارت و چسبیده به آن قرار دارد، شامل آب انبار، حوض‌خانه، بادگیرخانه، مطبخ، انباری و… است.باغ عمارت در ضلع جنوبی قرار دارد و درختان كهن سالی فضای باغ را آراسته‌اند و تزئینات این عمارت شامل گچبری، یزدی بندی گچی نیم طاق ورودی‌ها و آجر كاری فوق العاده زیبا در بنا شده است
آدرس:شهر سبزوار – میدان حكیم – خیابان اسدآبادی – پشت دبیرستان قدیمی اسرار
خانه ی عظیمیان
خانه عظیمیان در شهرستان سبزوار،خیابان مدرس و در كوچه نقابشك بالا قرار دارد.قدمت این بنا احتمالا به دوران تیموریان برمیگردد به عبارت دیگر قدمت این بنا حدود ۶۰۰ سال است.این خانه وقفی است و هم اكنون آقای داودیان كه از نوه های آقای عظیمیان است در آنجا زندگی میكند.پلان ها و نقشه ها در این بنای تاریخی، پلان ها، متراكم و فشرده است و بدین طریق سطوح خارجی ساختمان نسبت به حجم آن به حـدا قل رسـیده است. تراكم و فشردگی پلان و بنا، میزان تبادل حرارتی را در زمستان و تابستان به حداقل رسانده و باعث می شده بیشترین سـایه ممكن بر روی سطوح ایجاد شود.
این بنا دارای ۲ ورودی بوده كه یك ورودی آن جنوبی و مشرف به خیابان مدرس و دیگری ورودی شمالی و داخل كوچه می باشد كه رفت وآمد از آن وروردی صورت میگیرد.
متاسفانه اجازه ی بازدید از داخل این عمارت به گردشگران داده نمی شود
آدرس:شهر سبزوار – خیابان مدرس – مدرس ۳۰ – كوچه نقابشك بالا.
خانه باغانی
خانه باغانی از بناهای قدیمی و متعلق به دوره‌ی قاجاریه در سبزوار، در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسید. این بنا در خیابان مدرس واقع شده و در زمینی به مساحت حدود ۳۸۰ مترمربع و زیربنایی در حدود ۱۴۰ مترمربع در دو طبقه زیرزمین و اول ساخته شده است. شكل كلی پلان این بنا به‌صورت مستطیل است كه برای وارد شدن به این ساختمان ابتدا به حیاطی وارد می‌شویم كه در حدود ۲۴۰ مترمربع مساحت دارد و آب‌نمایی در وسط حیاط و باغچه‌های كوچكی در طرفین آب‌نما قرار گرفته و پله‌هایی در طرفین بنا و تعداد ۱۰ پله سنگی تعبیه شده كه برای رفتن به طبقه اول است. در جلوی ورودی پله‌ها در دو طرف قوس‌هایی با مقرنس‌كاری‌های زیبایی تزیین شده است و سقف این بنا، چوبی و آجركاری‌های به‌كار رفته در این بنا از نوع خفته راسته و خرند و هره است. این منزل با شماره ۱۱۰۷۳ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان مدرس – مدرس ۱ – كوچه نقابشك
خانه فروغی
خانه فروغی در سبزوار به فهرست آثار ملی كشور پیوست خانه فروغی از جمله خانه‌های با ارزش شهر سبزوار است كه به شماره ۱۱۹۳۳ در فهرست آثارملی كشور به ثبت رسید. خانه فروغی در خیابان اسدآبادی و در حاشیه حصار و برج و باروی قدیمی شهر سبزوار ساخته شده است. این بنا دارای پلان مستطیلی میباشد و این خانه متعلق به دوره پهلوی اول بوده و نیز دارای نمای آجری با تزیینات زیبا و ایوانی در ضلع شرقی بنا میباشد. بنای یادشده همچنین دارای حیاط بزرگی است كه در آن حوض و باغچه قرار گرفته است و نمای بیرونی دیواره‌های آن كاهگلی می باشد. تاق‌نما‌های ساده و زیبای آن درحاشیه خیابان چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب میكند.
آدرس: شهر سبزوار – خ اسدآبادی – روبروی بیمارستان حشمتیه
سرای حقیران
سرای حقیران با وسعت حدود ۲۰۰۰ متر مربع در دوره قاجار بنیان گردیده و در حال حاضر نیز مكانی برای انجام معاملات پنبه و خواربار است. مكان تاریخی موسوم به سرای حقیران واقع در خیابان اسرار شمالی شهر سبزوار پس از طی مراحل اداری و قانونی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. فضای معماری این سرا مشتمل بر ورودی طاقی شكل ، میان سرا و حجره هایی در دو طبقه است كه پیرامون میان سرا را در بر گرفته اند و از عمده تزیینات آن می توان به آجركاری نمای بیرونی ، كتیبه كاشی معرق سر در ورودی ، آجركاری خفته راسته در پیشانی طاقها ، رخبام و … ا شاره نمود. ورودی عریض و بلند این سرا دارای دالانی است كه در امتداد میان سرا قرار گرفته و پوشش سقف آن مزین به كاشیكاری های فیروزه ای و زرد رنگ است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان اسرار شمالی – نرسیده به چهارراه بیهق
