در این مبحث در زمینه جاذبه های گردشگری كویرها یا استفاده از كویرها در جهت جلب گردشگرصحبت خواهیم نمود. به طور كلی كویرهای ایران به دو دسته كویرهای گیاهدار و كویرهای فاقد گیاه تقسیم می شوند كه در زیر به زیبایی ها و جاذبه های گردشگری هر یك از آنها اشاره می شود:
زیبایی ها و جاذبه گردشگری كویرهای گیاهدار و بهترین زمان مشاهده آنها:
به طور كلی دشت كویر یا كویر مركزی از دو قسمت تشكیل شده است.۱- گیاهدار در بخش بیرونی و ۲- فاقد گیاه در بخش میانی یا مركزی.بسته به نوع كویر از نظر املاح ( قلیایی، شور) و مقدار املاح، گیاهان متنوعی در كویرها می رویند كه هرچقدر مقدار املاح كمتر باشد، گیاهان بیشتری می رویند و هرچقدر كه مقدار املاح بیشتر می شود، از تعداد و تنوع گیاهان كاسته خواهد شد، به عنوان مثال با افزایش املاح خاك به تدریج گونه های گیاهی نی و گز ناپدید شده و تنها گیاه شور باقی می ماند كه بوته های شور سیاه به طور پراكنده در سطح كویر دیده می شوند، در خاك های بسیار شور نیز، دیگر هیچ گیاهی ( حتی شور سیاه) قادر به روییدن نیست. در این شرایط است كه كویرهای فاقد گیاه ظاهر می شوند. به عنوان مثال اگر از انتهای دشت گرمسار وارد كویر مركزی شویم و به داخل كویر پیشروی كنیم ( به سمت سیاهكوه )، به ترتیبی كه شرح داده شد گیاهان محو می شوند و كویر بدون گیاه به وجود آمده است.
همانطور كه در بالا نیز اشاره شد در كویرهای شور گیاهدار انواع گیاهان همچون گز، خارشتری، نی و دیگر درختچه ها و بوته ها و علف ها وجود دارند. گل های بنفش رنگ الوان انواع گزها با بوته های شور سیاه به رنگ سبز سیر، نی های سبز همراه با كاكل زیبا ( جاروی نرمه) و گونه های مختلف خارشتری و دیگر گیاهان در فصل بهار، بسیار زیبا و دیدنی هستند، به ویژه در صورتیكه حیوانات اهلی (شتر و بز) یا وحشی مانند آهو، روباه و پرندگان متعدد در آن به چرا و فعالیت مشغول باشند، زیبایی خاصی به این اكوسیستم كویر با انواع مختلف موجودات زنده گیاهی و حیوانی می بخشند.
لازم به ذكر است بهترین زمان جهت مشاهده كویرهای گیاهدار فصل بهار می باشد.
زیبایی ها و جاذبه های گردشگری كویرهای فاقد گیاه و بهترین زمان مشاهده آنها:
در دشت كویر ( كویر مركزی ) انواع كویرهای شور فاقد گیاه، اما دارای قشرها یا لایه های نمكی به اشكال و رنگ های متفاوت وجود دارند. انواع املاح و اشكال كویرهای كلروسدیومی ( كثیرالاضلاعی و غیره)،كلرور كلسیومی (كویرهای چربه) فاقد گیاه به رنگ و حالت قهوه ای.چرب با وسعت فراوان، در سطح دشت كویر جلب توجه می كنند.همچنین اشكال زیبای كویرهای پف كرده یا متورم ( سولفات سدیومی ) و به طور خلاصه كویرهای شوره ای یا شوره زارها و تأسیسات ایجاد شده در جهت بهره برداری از این گونه كویرها از مناظر و جاذبه های بسیار با ارزش برای هر گردشگر به بهره برداری از این گونه كویرها از مناظر و جاذبه های بسیار با ارزش برای هر گردشگر به ویژه، استادان و محققان خارجی كه دارای كویر در كشور خود نمی باشند است.
بهترین زمان برای مشاهده این كویرها تابستان و پاییز می باشد زیرا این فصول، زمانی است كه در نتیجه خشكی هوا و گرم بودن آن، املاح، به سطح زمین آمده در آنجا به اشكال و رنگ های مختلف جلب توجه می كنند. تمام استان های حواشی دشت كویر كه دارای مناطق كوهستانی هستند و نیز مناطق دشتی و كویری، می توانندحتی در فصل سرد ( اواخر پاییز و اوایل زمستان)، از كویر به عنوان جاذبه گردشگری استفاده نمایند و در فصل بهار و تابستان ، منابع گردشگری كوهستانی را مورد استفاده قرار دهند.
اما كویرها ( اعم از گیاه دار ویا فاقد گیاه) دارای جاذبه های دیگری نیز می باشند كه می توانند به عنوان جاذبه گردشگری مطرح باشند. در ادامه سعی می شود به این موارد اشاره گردد.
