محققان رصدخانه ملی ایران، سایت گرگش را پس از یك مطالعه طولانی هشت ساله كه در آن وضعیت آب و هوایی تمام كشور را مورد مطالعه قرار دادند انتخاب كردند. از آن زمان تا كنون فعالیت‌های بسیاری در طرح انجام شده اند از جمله احداث جاده اختصاصی ۱۱/۲ كیلومتری رصدخانه ملی كه قله گرگش (قله گرگش در جنوب غربی كاشان واقع شده و ۳۶۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد، زمینی به شعاع ۲ كیلومتر به مركز قله برای احداث رصدخانه ملی ایران اختصاص داده شد.)را به شبكه راه‌های جاده‌ای كشور متصل می كند. هم اكنون بخش ثابت ساختمان محفظه و ساختمان سرویس و لایه‌نشانی در سایت گرگش در حال ساخت هستند و طبق برنامه ریزی در سال ۱۳۹۸ پایان می‌یابند.رصدخانه ملی ایران هنوز كامل نشده و درحال ساخت می باشد .
در راستای نقش پیش بینی شده رصدخانه ملی ایران برای تبدیل به یك سكوی بین المللی علم نجوم، این رصدخانه میزبان امكانات رصدی مختلفی خواهد بود. نخست تلسكوپ اصلی، INO340 كه تلسكوپ اپتیكی Ritchey-Chrétien با قطر ۳/۴ متر و میدان دید ۲۰ دقیقه قوس در كانال اصلی كاسیگرین است. وضوح تصویر این تلسكوپ بهتر از ۰/۵ ثانیه قوس (FWHM) در سراسر میدان است. برای تلسكوپ INO340 سه درگاه جانبی در نظر گرفته شده‌اند كه هر كدام دارای میدان دید ۸ دقیقه قوسی می باشند و بدین ترتیب تلسكوپ می تواند به طور همزمان به چهار دستگاه علمی مجهز باشد. محدوده طول موجی تلسكوپ اصلی ۳۲۵ تا ۲۵۰۰ نانومتر است، هرچند در ابتدای كار بر روی محدوده نور مرئی تمركز خواهد داشت. این رصدخانه همچنین به یك آرایه چند لنزی با میدان دید باز مجهز است كه INOLA نام دارد. این آرایه برای مطالعه سیستم‌های با درخشندگی سطحی پایین و در طول موج های نور مرئی طراحی شده است. علاوه بر این، سایت گرگش یك پایشگاه خودكار دارد كه شامل سه عنصر می باشد: پایشگاه خودكار دید نجومی (Auto DIMM)، دوربین دید ۳۶۰ درجه آسمان و ایستگاه هواشناسی.
ساخت تلسكوپ INO340
اصلی ترین فعالیت‌های طرح رصدخانه ملی ایران شامل طراحی، ساخت، نظارت و بهره‌برداری از تلسكوپ ۳/۴ متری INO340 و زیرساخت‌ها و ابزارهای آن می‌شوند. از جمله ابزارهای مكمل تلسكوپ اصلی می‌توان به حسگر جبهه موج، ردیاب خودكار، ابزار نور سنجی/تصویربرداری و طیف نگار اشاره كرد. انجام این مسئولیت‌ها در مرحله اول بر عهده تیم مدیریت و سپس با بخش‌های مختلف طرح از جمله تیم اپتیك، اپتیك فعال، مكانیك، سیستم كنترل تلسكوپ و تیم سایت گرگش است. تجهیز و نگهداری از زیرساخت‌های طرح خود یكی از مهمترین نكات حائز اهمیت است كه می تواند بخش قابل توجهی از زمان و امكانات طرح را به خود اختصاص دهد. بخشی از زیرساخت‌های رصدخانه ملی عبارتند از ساختمان خدمات و لایه نشانی، جاده اختصاصی رصدخانه ملی، مجموعه رصدسرا و … .
توسعه فناوری
در كنار تیم اصلی متخصصان و مهندسین طرح كه مستقیماً بر روی بخش‌های مختلف تلسكوپ INO340 متمركز هستند، یكی از مهمترین بخش‌های پیشرو در مجموعه طرح رصدخانه ملی كه نقش مؤثری در طراحی و اجرای زیرساخت‌های سخت افزاری و نرم افزاری طرح داشته است، تیم توسعه فناوری است. این گروه تا كنون با انجام پژوهش‌های گسترده و تلاش‌های نوآورانه به دستاوردهای ارزشمندی برای طرح رصدخانه ملی دست یافته است كه از جمله می توان به طراحی و اجرای سامانه سنجش خودكار دید نجومی رصدخانه ملی (INO Auto DIMM) و همچنین طراحی و اجرای سامانه میدان دید باز INOLA كه نخستین سامانه فعال رصدی در سایت رصدی گرگش است اشاره كرد. هر دوی این سامانه‌ها بصورت اتوماتیك از راه دور كنترل می شود.
آموزش و بسترسازی
از آنجا كه این طرح، یك طرح ملی است و در چشم‌انداز خود اهدافی همچون تبدیل شدن به یك سكوی بین‌المللی علمی برای نجوم را دارد، یكی دیگر از فعالیت‌های مهم طرح، برنامه‌ریزی، بسترسازی و آموزش نجوم پایه برای عموم به خصوص نسل جوان است. یكی از مخاطبان اصلی این بخش ساكنان مناطق اطراف سایت رصدی گرگش هستند كه شیوه زندگی آن‌ها و استفاده از منابعشان بطور مستقیم بر روی جریان كاری رصدخانه ملی تأثیر می‌گذارد. تا كنون حدود ۱۴۰۰ دانش‌آموز در ۲۲ مدرسه در مناطق شهری و روستاهای اطراف سایت گرگش در زمینه آشنایی پایه با علم نجوم و مشكلات حاصل از آلودگی نوری برای رصدخانه ملی آموزش داده شده‌اند. همچنین طرح رصدخانه ملی برای علاقه‌مندسازی عموم به علم نجوم در حال راه‌اندازی صفحات خود در فضای مجازی است.
