غار پبده در ۲۴ كیلومتری شمال لالی در استان خوزستان قرار دارد. سال ها تصور می شد كه غار یبده قدیمی ترین زیستگاه بشر در ایران به شمار می رود كه تاكنون شناسایی شده است.غار پبده حدود ۱۰۳ متر طول دارد. طول نخستین دهانه ورودی غار ۴۰/۵ متر و ارتفاع آن ۳ متر است. ارتفاع دهانه دوم، ۱۰/۱ متر و ارتفاع آن ۱۰/۳ متر است. از در غار ۹۰ متر كه به درون بیایید، به یك حفره هوایی با درازایی نزدیك به ۲۸ متر می‌رسید. در ضمن دهانه نخست تا دهانه دوم غار شش متر از یكدیگر فاصله دارند و گهستونی درباره بیشترین و كمترین اندازه‌های غار “پبده” كه در شهرستان لالی قراردارد و كمترین عرض غار پبده ۶ متر و بیشترین عرض غار ۷۰/۱۹ متر است و همچنین كمترین ارتفاع تالار اصلی ۲ متر و بیشترین بلندای آن ۲۸ متر است.
در بهار سال ۱۹۴۹ پروفسور گیرشمن نخستین بار در ایران بقایایی از انسان عهد هزاره چهاردهم قبل از میلاد را در حفاری غاری در(تنگ پبده) در كوههای بختیاری واقع در اطراف لالی كشف كرد.
انسان در آن موقع یك نوع ظرف سفالین ناهموار را كه به طور ناقص پخته بود به كار می برد و ابزارهای ابتدائی شكار را هم ساخته بود . در آن عصر انسان در سوراخهایی كه در جوانب پر درخت كوهها حفر می شد و به وسیله شاخه های درختان مسقف می گردید زندگی می كرد و یا غالبا در یكی از غارها یا پناگاههای سنگی بسر می برد.
سنگ‌چین‌هایی در درون غار وجود دارد كه به نظر دست‌ساز می‌رسند , حفره‌ای بزرگ نیز در كف میانه غار وجود دارد كه حوضچه‌ای را به وجود آورده و احتمالا كاربرد آن آب‌انبار بوده است.
زیبایی غار پبده بسیار شیرین و دور از انتظاراست وپس از گذشتن از دهانه كوچك غار، به تالار بزرگی می‌رسیم كه سقف گنبدی بسیار زیبایی دارد. دیوارهای این گنبد، سفیدرنگ است كه خال‌های منظم مشكی‌رنگ، رویش نقش بسته‌اند، درست همانند پارچه سفیدی كه رویش پولك ریخته باشند.
غار پبده در انتهای شهرستان لالی در شمال خوزستان، در گستره‌ای عشایری در مسیر آبشار “آرپناه” و در كوه انبار سفید درارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. نام “پبده” كه برروی این غار گذاشته شده است، از نام طایفه‌ای می‌آید كه در روزگاران گذشته در این گستره زندگی می‌كرده‌اند.
در انتهای غار یك سقف گنبدی زیبا به صورت سنگ یك پارچه سفید از جنس خارا با روكش سفید گچی وجود داشت كه تشكیل خال های منظم بی شباهت به نشیمن گاه خفاش ها و یا پوست پلنگ نبود.در یكی از بخش‌های این غار كودهای حیوانی بر روی هم فشرده شده كه ضخامت آن حدود ۴۰ سانتی‌متر بوده وممكن است با پاكسازی این كودها، بتوان به یافته‌های باستان‌شناسی بیشتری دست پیدا كرد.
آدرس : ایران – خوزستان – لالی ۳۵ كیلومتری شهرستان لالی، مسیر راه آبشارهای آرپناه، كوه انبار سفید
