چشمه مهنان ، از چند چشمه تشكیل شده و دمای آب آن حدود ۱۲ درجه سانتیگراد است. چشمه مهنان به شكل سه استخر(حوض)با مساحت مجموع ۶۰۸ متر مربع می باشند و عمق متوسط آن در حدود ۵/۰متراست.
آبدهی طبیعی چشمه مهنان ۱۵۰ لیتر بر ثانیه می باشد و آب آن جهت كشاورزی برای روستای مهنان و روستاهای پایین دست آن و همچنین به جهت شرب برای مردم روستا به مصرف می رسد.داخل چشمه مهنان تعدادی ماهی مشاهده شد كه برای مردم روستا دارای اهمیت بوده و به آنها اعتقاد دارند و كسی حق آسیب رساندن به آنها را ندارد.اطراف چشمه ها در قسمت جنوبی و شرقی درختان چنار و بید و صنوبر وجود دارد.
درخت چنار كهنسال مهنان با حدود ۴۰۰ سال سن در قسمت شمالی و در فاصله ۳ متری چشمه مهنان واقع شده است.طبق تحقیقات محلی این چشمه زمان های بسیار دور كه كسی قدمت آن را را به خاطر ندارد وجود داشته است و علت اصلی سرسبزی این روستا و دره مهنان وجود این چشمه می باشد.همچنین در قسمت جنوبی چشمه جاده ورودی به داخل روستا قرار دارد و در حاشیه این راه تعدادی خانه های روستایی مشاهده می شود.آب شرب روستاییان از استخر وسطی تامین می شود.
زمین شناسی
زمین شناسی این منطقه مربوط به سازند تیرگان كه متعلق به كرتاسه پایینی بوده كه نام این سازند از دره تیرگان واقع در شرق كپه داغ مركزی انتخاب و به وسیله زمین شناسان شركت ملی نفت بكارگرفته شده است.این سازند از آهك های ضخیم لایه تا ماسیف االیتی و آلی تخریبی ساخته شده و در تمام رشته كپه داغ بیرون زدگی آن دیده می شود و بعلت سختی و مقاومت در مقابل فرسایش ارتفاعات و قلل منطقه را تشكیل می دهد.ضخامت آن در شرق رشته كوههای كپه داغ در حدود ۵۰ متر تا كمتر از آن است ولی به طرف غرب ضخامت آن زیاد می شود به طوری كه در محل مقطع نمونه در دره تیرگان در غرب بجنورد به ۷۰۰ متر می رسد.این تشكیلات از گسترش قابل توجه ای برخوردار بوده و معمولا” منطبق با ارتفاعات جنوبی شهرستان بجنورد و ارتفاعات اطراف دشت بجنورد است.(فرهنگ جغرافیای آبادیهای كشور-شهرستان بجنورد-سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح-۱۳۸۴).
سیمای ظاهری
این چشمه در ورودی و داخل روستای مهنان قرار گرفته است.حجم زیاد آب آن موجب سرسبزی منطقه و دره مهنان شده است.وجود این چشمه برای اهالی ارزش بالایی دارد و آب آن در جهت كشاورزی ، شرب و باغداری در منطقه مورد استفاده قرار می گیرد.همچنین زیبایی محیط اطراف آن موجب شده است تا اهالی همه روزه و بعد از یك روز كاری در این محل دور هم جمع شده و روزگار می گذرانند.همچنین در زمان نزدیك به عید نوروز زنان روستا در هنگام خانه تكانی كه رسم دیرین ایرانیان است فرش ،گلیم و زیراندازهای خود را در این محل شستشو می دهند.داخل این چشمه ماهیان زیادی وجود دارند كه برای اهالی دارای اهمیت بوده و به آنها غذا می دهند.
ارزش اثر
آب نمایش نمادینی در مذاهب ایفا كرده است. بدلیل بی شكلی آب و رویش و زایش از آن، نمادی از خلقت و تولد بوده است. ایمان به زنده بودن طبیعت و تقدس عناصر طبیعی در آئین های اعتقادی مختلف وجود داشته است كه آب در این بین دارای نقش بسیار مهمی بوده است.آب این چشمه نیز به لحاظ تامین معیشت مردم در جهت كشاورزی و باغداری برای اهالی منطقه،تامین آب شرب آنها و ایجاد سرسبزی و محیطی پاك و فرح بخش،بسیار مهم بوده و دارای ارزش زیادی به جهات ذكر شده می باشد.آب این چشمه دمایی حدود ۱۲ درجه سانتیگراد دارد و میزان تخلیه سالیانه آن ۴۷۳۰۴۰۰ متر مكعب برآورد می گردد.
تغییرات زیستی
اطلاعات كافی در خصوص وضعیت زیستی محیط اطراف چشمه مهنان در گذشته وجود ندارد ولی با توجه به وضعیت فعلی و اطلاعات محلی آب این چشمه از گذشته جهت كشاورزی و شرب استفاده می شده است كه اكنون نیز این آب به همین جهات مورد استفاده قرار می گیرد.طبق اطلاعات محلی در گذشته تعدادی درختان كهنسال چنار، اطراف آن وجود داشته كه احتمالا” به دلیل درون پوسیدگی و عدم استحكام لازم در برابر وزش بادهای شدید و طوفان سقوط كرده و از بین رفته اند.
ارزش گذاری اثر از دیدگاه گردشگری
با توجه به اینكه یكی از موارد مطرح در بحث گردشگری و ورود گردشگر و توریست به یك منطقه داشتن یكسری ویژگیهای خاص به لحاظ طبیعی یا مصنوعی می باشد،مسلما” وجود چشمه مهنان با توجه به جاذبه های آن و همچنین وجود درخت چناركهنسال مهنان كه مسلما” قرار گرفتن در كنار این چشمه یكی از دلایل مهم ادامه حیاط آن شده است می تواند عامل بسیار مهمی در جذب گردشگر به این منطقه باشد كه دارای طبعات بسیار مثبت اجتماعی منجمله رشد مثبت اقتصادی در منطقه به لحاظ پدید آمدن فرصتهای شغلی مانند آژانس های مسافری،خودروهای كرایه ای،خدمات پذیرایی و مهمانسراها و بطور كلی ایستگاه های ارائه خدمات باشد.
تاریخچه و وجه تسمیه اثر
قدمت چشمه مهنان مشخص نیست و اهالی روستا هیچ كدام زمان بوجود آمدن آن را به خاطر ندارند.همچنین در مورد تاریخچه روستا اطلاعات موثقی وجود ندارد ولی مسلما” یكی از علل تشكیل آن وجود این چشمه بوده است. طبق تحقیقات محلی، نام این روستا به این دلیل به مهنان مشهور شده است كه اهالی آن بسیار مهمان نواز بوده اند و مهمانانی كه از نقاط مختلف وارد این روستا می شده اند،از ایشان با نان محلی پذیرایی می شده است و اكنون نیز ورود مهمانان به این روستا برای مردم بسیار اهمیت دارد و هر هفته و بخصوص در فصول بهار و تابستان با توجه به طبیعت زیبای منطقه شاهد حضور سیل علا قمندان به طبیعت هستند.در كتاب فرهنگ جغرافیایی آبادیهای كشور مربوط به شهرستان بجنورد قدمت این روستا حدود چهار قرن ذكر شده است.
