مدرسه دو درب یكی از زیباترین و اصیل ترین نمونه های معماری عصر تیموری است. آنگاه كه طرح اولیه آن را پایه ریزی می كردند در حاشیه معروفترین بازار مشهد به نام بازار زنجیر قرار داشت، اما هم اكنون در مركز مجموعه اماكن و بیوتات حرم مطهّر رضوی واقع شده است.
مدرسه دو درب توسط یكی از فرماندهان دوره تیموری به نام امیریوسف خواجه بهادر ملقّب به غیاث الدین در دوران سلطنت میرزا شاهرخ (۸۰۷ ـ ۸۵۰ ق) به سال ۸۴۳ ق احداث شده است، مدتی به نام بانی اولیه اش به یوسف خواجه و سپس به دودر ـ به علت وجود دو ورودی در شرق و غرب مدرسه ـ مشهور شده است.
مدرسه دو درب در زمینی به وسعت ۵۰۰ متر مربع در دو طبقه ساختمان، شامل ۳۲ حجره احداث شده كه از معماری بناهای چهار ایوانی دوره تیموری پیروی می كند. از لحاظ تزیینات، كاشی كاری ، خطوط و نقوش متنوع از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. كتیبه سر در مدرسه كه با خط ثلث زیبایی نوشه شده دربردارنده نام پادشاه وقت، بانی و سال احداث مدرسه است. شعرهای فارسی كه بر برخی قسمتهای نمای بیرون و بخصوص پیرامون دو گنبد مدرسه نقش بسته از دیگر ویژگی های این بناست. در دو سوی ورودی مدرسه، چهار قاب بسیار نفیس از هنر معرق قرار دارد كه بر روی هر یك عباراتی به عربی نوشته شده است. از ویژگی های معماری این بنا نوع طراحی و آرایش دو گنبد زیبای مدرسه است كه به رنگ آبی آسمانی در دو ضلع جنوب غربی و شرقی مدرسه قرار دارد. صاحب مطلع الشمس می نویسد: دو گنبد در دو زاویه این مدرسه هست یكی كتیبه اش به تمامی ریخته و دیگریدر دوره گنبد بر كاشی معرّق بسیار ممتاز این ابیات به خط ثلث مرقوم است:
هـزار نـقـش بـرآرد زمـانـه و نـبـوَد یـكـی چـنانـكه در آییـنه تـصور مـاست
به دست ما چو ازین حل و عقد چیزی نیست به عیش ناخوش و خوش گر رضا دهیم رواست
در میان این گنبد صورت قبری است كه بر آن با خط ثلث آیة الكرسی و آیاتی دیگر نوشته شده است. در قسمت بالای سنگ مزبور نام شخصی كه در این مكان مدفون شده به چشم می خورد. حاشیه داخلی گنبد تا زیر سقف با كاشی معرق پوشیده شده است كه به صورت قرینه در فاصله های معیّن جملات «الحكم لِلّه» و «الملك للّه» نوشته شده است. نا گفته نماند كه هر دو گنبد از نوع گنبد های دو لایه هستند كه با كاشی معرق آراسته شده اند. بر ساقه این دو گنبد ۳۲ تابلوی معرق كاری شده كه بر آنها اشعاری به خط فارسی نوشته شده وجود دارد كه در نوع خود منحصر به فرد است.
این بنا تا كنون چندین بار مرمت شده كه از مهمترین آنها تعمیر مدرسه توسط مادر شاه سلیمان صفوی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز این بنا توسط آستان قدس رضوی تعمیر شده است. علاوه بر اینكه بسیاری از قسمت های ساختمان مدرسه بازسازی شده و برخی از فضاهای آن نیز مرمت اساسی شد.
از موقوفات اولیه این اثر تاریخی اطلاع مستندی موجود نیست؛ اگر چه قبل از بازسازی اخیر تعداد ده مغازه وصل به مدرسه جزو موقوفات مدرسه شمرده شده كه البته بعد از بازسازی مدرسه تمام آنها تخریب گردیده است.
بنابر گزارش های موجود درآمد موقوفات مدرسه در سال های ۱۳۴۴ ـ ۱۳۴۶ حدود ۶۰۰۰۰ ریال بود، كه برای تعمیر و مخارج ضروری مدرسه و حقوق خادم و شهریه طلاب هزینه می شده است.
مدرسه دو در
مدرسه «دو در» بنایی تیموری درون حرم امام رضا (ع) است. این بنا كه نزدیك مسجد گوهرشاد و همان ایام ساخته شده ابتدا درون حریم آستان مباركه نبوده ولی با توسعه حرم جزئی از بناهای اصلی و نزدیك روضه منوره شده است.
بانی مدرسه دو در
مدرسه دو در یا مدرسه «بالا سر» در عصر شاهرخ میرزا، همسر گوهرشاد بیگم، ساخته شده و فاصل چندانی با مسجد گوهرشاد ندارد. همانطور كه می دانید از گذشته مدارس پیوند عمیقی با مساجد داشتند و معمولا در كنار مساجد احداث می شدند. این بنای تاریخی در جنوب غربی حرم مطهر امام رضا (ع) و در ضلع شرقی صحن جمهوری اسلامی مقابل مدرسه پریزاد واقع است.
ویژگی معماری مدرسه دو در
این بنا در زمینی به وسعت ۵۰۰ متر مربع در دو طبقه ساختمان، شامل ۳۲ حجره احداث شده كه دارای چهار ایوان به سبك معماری دوره تیموری است. از لحاظ تزیینات، كاشیكاری، خطوط و نقوش متنوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. كتیبه سر در مدرسه كه با خط ثلث زیبایی نوشه شده دربردارنده نام پادشاه وقت، بانی و سال احداث بناست.
مدرسه دو در
مدرسه «دو در» بنایی تیموری درون حرم امام رضا (ع) است. این بنا كه نزدیك مسجد گوهرشاد و همان ایام ساخته شده ابتدا درون حریم آستان مباركه نبوده ولی با توسعه حرم جزئی از بناهای اصلی و نزدیك روضه منوره شده است.
بانی مدرسه دو در
مدرسه دو در یا مدرسه «بالا سر» در عصر شاهرخ میرزا، همسر گوهرشاد بیگم، ساخته شده و فاصل چندانی با مسجد گوهرشاد ندارد. همانطور كه می دانید از گذشته مدارس پیوند عمیقی با مساجد داشتند و معمولا در كنار مساجد احداث می شدند. این بنای تاریخی در جنوب غربی حرم مطهر امام رضا (ع) و در ضلع شرقی صحن جمهوری اسلامی مقابل مدرسه پریزاد واقع است.
بانی مدرسه دو در شخصی به نام غیاث الدین یوسف خواجه بهادر، از امرای خراسان بوده است
از ویژگی‌های معماری این بنا، دو گنبد زیبای مدرسه است كه به رنگ آبی آسمانی در دو ضلع جنوب غربی و شرقی مدرسه قرار دارد. در میان این گنبد صورت قبری است كه بر آن با خط ثلث، آیة الكرسی و آیاتی دیگر نوشته شده است. در قسمت بالای سنگ مزبور نام شخصی كه در این مكان مدفون شده(به احتمال زیاد بانی مدرسه) به چشم می‌خورد. حاشیه داخلی گنبد تا زیر سقف با كاشی معرق پوشیده شده است كه به صورت قرینه در فاصله‌های معین جملات «الحكم لِلّه» و «الملك للّه» نوشته شده است. نا گفته نماند كه هر دو گنبد از نوع گنبد‌های دو لایه هستند كه با كاشی معرق آراسته شده‌اند. بر ساقه این دو گنبد ۳۲ تابلوی معرق كار شده كه بر آنها اشعاری به خط فارسی وجود دارد و در نوع خود منحصر به فرد است.
تصاویر مدرسه دو در
تعمیرات مدرسه دو در
مدرسه دودر تا كنون چندین بار مرمت شده كه مهمترین آن، تعمیر مدرسه در سال ۱۰۸۸ق توسط مادر شاه سلیمان صفوی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، آستان قدس رضوی آن را بازسازی كرده و برخی از فضاهای آن نیز مرمت اساسی شد.
وضعیت فعلی مدرسه دو در
مدرسه دو در پس از توسعه حرم امام رضا (ع) در محدوده شبستان‌های داخلی حرم و روبروی مدرسه پریزاد و نزدیك مسجد گوهرشاد قرار گرفته و امروزه مركز دارالقرآن الكریم آستان قدس رضوی است و جلسات قرآنی در آن برگزار می‌شود.
