منطقه حفاظت شده دنا این منطقه با وسعت ۲۵۸۳۹ هكتار بعنوان پارك ملی دنا معین گردید. منطقه حفاظت شده دنا یك منطقه كاملأكوهستانی است. اختلاف ارتفاع بلند ترین وپست ترین نقاط منطقه بالغ بر۳۰۰۰ متر است. دنا دار ای قله های بلند. دیواره های عظیم و دره های عمیق است. در شرق دناگردنه تاریخی بیژن قرار دارد و مرز های شمالی، غربی و جنوبی آن را رودخانه های ماربر وبشار احاطه كرده اند. رودخانه مار بركه در شمال دنا از شرق به غرب جاری است، باگذشتن از چند روستا و تنگ خرسان، به رودخانه خرسان تغییر نا م می دهد و پس از عبور از تنگه های باریك به رودخانه بشار می پیوندد. محل پیوند رودخانه های خرسان وبشار، ناحیه ای جنگلی است كه زیبایی خیره كننده ای دارد.
ارتفاع این محل از سطح دریا ۱۳۰۰متر است كه پائین ترین نقطه منطقه حفاظت شده دنا به شمار می رود. كوههای دنا به عنوان ذخایر منابع آب دره های متعدد و دامنه های آن نیز پر از چشمه های كوچك و بزرگ است.كوههای دنا سرچشمه بسیاری از رودخانه های جنوب ایران است و به عنوان ذخیره گاه منابع آب، نقش تعیین كننده ای در زندكی مردم جنوب كشور دارد. منطقه حفاظت شده دنا ازنظرتنوع گونه های گیاهی بسیارغنی است و با توجه به مجموعه درختان وگیاهان جنگلی» مرتعی . دارو یی . خوراكی و تزئینی . سرمایه ژنتیكی با ارزشی به حساب می آید. در ارتفاع ۲۵۰۰ متری، جنگل های بلوط دامنه های جنوبی دنا را پوشانده است.
در میان درختان بلوط . گونه های مختلف جنگلی نظیر: بن ۰ كیكم . ارزن . زالزالك. شن وارژن دیده می شود. از ارتفاع ۳۵۰۰ متربه بالا انوع گونه ها وگیاهان علفی وبوته ای هرجا خاك باشد سطح زمین را فراگرفته است. از ارتفاع ۴۰۰۰ متر به بالا نیزكیاهان كوچك و زیبا یی در پناه سنگ ها و شكاف صخره ها از وزش باد های تند مصون مانده اند و خودنما یی می كنند. همچنین بعضی كل های لاله كه در دنا می روید، ویژه این منطقه است و در جای دیگر دیده نمی شود.كل بسیار زیبای لاله بیشه زاریكی از این كل هاست.
حیات وحش دنا معرف سیمای تنوع جانوری زاگرس است. خرسهای قهوه ای بزرگ .كبك دری با جثه۵كیلوئی . انواع عقاب . پلنگ . گرگ و انواع گربه های وحشی در دنا زندگی می كنند . حفاظت ازدنا باعث افزایش انوع گونه های جانوری این منطقه شده است به طوری كه هم اكنون در كوهستان دنا برای دیدن خرس. بز و پازن ء نیازی به دوربین چشمی نیست. منطقه حفاظت شده دنا صرف نظر از تنوع گونه های گیاهی و جانوری ۰ بنا به دلایل اقلیمی و پدیده های بارز زمین شناختی از نظر أموزشی وپژوهشی نیز بسیار مورد توجه پژوهشگران زیست شناسی و زمین شناسی است. این منطقه همچنین از نظر ورزش ها و تفریح های كوهستانی قابل توجه است. ویژگیهای جمعیتی: طبق سرشماری نفوس و مسكن سال ۱۳۸۵ جمعیت ساكن در منطقه دنا برابر با ۲۷۱۹۷ نفر است كه از این میزان جمعیت حوزه شمالی ۴۰۷۰ نفر و حوزه جنوبی آن ۲۳۱۲۷ نفر بوده است. مهمترین مراكز جمعیتی مستقر در حاشیه منطقه حفاظت شده دنا شامل شهر سی سخت، شهر پاتاوه، مجموعه روستاهای كره، روستای میمند، روستای سیور و مجموعه روستاهای پادنا می‌باشد.در دامنه‌های دنا دره‌های متعددی وجود دارد كه پر از چشمه‌های كوچك و بزرگ است. بسیاری از این چشمه‌ها از زیر برف می‌جوشند و از دامنه‌های پر شیب دنا ، كف آلود و پر شتاب سرازیر می‌شوند و از صخره‌های بلند فرو می‌ریزند ، به هم می‌پیوندند و رودخانه‌های سرد ، شیرین و زلال بشار و خرسان را تشكیل می‌دهند.منطقه حفاظت شده دنا یك منطقة كاملاً كوهستانی است. اختلاف ارتفاع بلندترین و پستترین نقاط منطقه بالغ بر ۳۰۰۰ متر است. دنا دارای قلههای بلند، دیوارههای عظیم و دره‌های عمیق است.
در شرق دنا گردنه تاریخی «بیژن» قرار دارد و مرزهای شمالی، غربی و جنوبی آن را رودخانه‌های «ماربر» و «بشار» احاطه كردهاند. رودخانه ماربر كه در شمال دنا از شرق به غرب جاری است، با گذشتن از چند روستا و تنگ خرسان، به رودخانه «خرسان» تغییر نام میدهد و پس از عبور از تنگههای باریك به رودخانه «بشار» میپیوندد. محل پیوند رودخانه‌های خرسان و بشار، ناحیهای جنگلی است كه زیبایی خیرهكنندهای دارد. ارتفاع این محل از سطح دریا ۱۳۰۰ متر است كه پائینترین نقطه منطقه حفاظت شده دنا به شمار میرود. كوههای دنا به عنوان ذخایر منابع آب دره‌های متعدد و دامنه‌های آن نیز پر از چشمه‌های كوچك و بزرگ است. كوههای دنا سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های جنوب ایران است و به عنوان ذخیرهگاه منابع آب، نقش تعیینكنندهای در زندگی مردم جنوب كشور دارد. اقلیم دنا در زمره مناطق مرطوب سرد و نیمه مرطوب سرد قرار دارد. به طور كلی حداقل دمای مطلق ۱۸- و حداكثر دمای مطلق ۳۹ درجه سانتیگراد به ترتیب در ایستگاههای یاسوج و پاتاوه می‌باشد. با بررسی خطوط هم باران، متوسط بارندگی در منطقه ۶۹۴ میلی متر بوده است. پارك ملی و منطقه حفاظت شده دنا با ۸۰ كیلومتر طول طولانی‌ترین رشته كوه زاگرس است و كوهنوردان بنام جهان این رشته كوه را آلپ ایران نام نهاده اند. دنا دارای ۴۹ قله با ارتفاع بالاتر از ۴۰۰۰ متر است.
ویژگیهای بارز توپوگرافی:
– كوههای بسیار مرتفع با قلل تیز و پوشش گیاهی – كوههای مرتفع با قلل مدور و با پوشش پسته وحشی – كوههای مرتفع واجد پوشش‌های جنگلی بلوط و بنه – تراس‌ها و اراضی حاشیه رودخانه‌ها با پوشش نباتات مرتعی و زراعی – واریزه‌های بادبزنی شكل سنگ ریزه دار و دارای شیب ملایم با پوشش گیاهی درختی خصوصا بلوط – واریزه‌های بادبزنی شكل سنگ ریزه دار و ناهموار علفی همراه با دیم زار شاخص‌های زیستی یكی از مهمترین عوامل حفاظت از هر منطقه وجود حیوانات نادر و در معرض خطر ونیز حضور حیوانات شاخص به عنوان شاخص‌های زیستی است كه معرف یكی از خصوصیات منحصر به فرد آن منطقه است. گونه‌های ارزشمند و شاخص علاوه بر این كه نشان دهنده تنوع زیستی بالای منطقه هستند، نشانگر بكر و دست نخورده بودن محدوده و ارزش زیستی منطقه حفاظت شده به شمار رفته و موجب ارتقای ارزش بوم شناختی منطقه می‌شوند. منطقه دنا را نیز میتوان از این قاعده مستثنی كرد از بین خانواده گربه سانان منطقه دنا گونه‌های ارزشمند پلنگ ایرانی، گربه وحشی، گربه جنگلی و سیاه گوش از جمله جانوران در معرض خطر هستند كه جمعیت آنها در بیشتر نقاط رو به كاهش است. از خانواده راسوها نیز غیر از دو گونه رودك و قاقم (راسو)، شنگ نیز در منطقه مشاهده شده كه از وضعیت حفاظتی حساس‌تری نسبت به دو گونه دیگر برخوردار است. گرگ نیز از جانوران در معرض خطری است كه در منطقه حفاظت شده دنا زیست می‌كند.
پوشش گیاهی:
در دامنه‌های جنوبی پارك ملی و منطقه حفاظت شده دنا تا ارتفاع ۲۵۰۰ متر جنگل بلوط همه جا را پوشانده است. در میان این درختان و نواحی و ارتفاعات مختلف گونه‌های جنگلی دیگری نظیر بنه، كیكم، ارژن، شن و انواع بادام كوهی مشاهده می‌شود. اما تسلط كامل با گونه بلوط Quercus Branti می‌باشد. از ارتفاع ۲۵۰۰ متر به بالا جنگل بلوط تمام شده و درختچه‌های ارژن، شن، انواع گون‌ها و درختان سرو كوهی دیده می‌شود. از ارتفاع ۳۵۰۰ متر به بالا اثری از درخت و درختچه در این منطقه مشاهده نمی‌شود و تنها شاهد پوششی از گون‌ها و گیاهان علفی و بوته ای درذسطح زمین می‌باشیم. از ارتفاع ۴۰۰۰ متر به بالا دیگر خبری از بوته‌های سطحی منطقه نیست و تنها شاهد گیاهان كوچك و زیبایی در پناه سنگ‌ها و شكافت صخره‌ها هستیم و برخی از این گیاهان در اوایل تابستان گل‌های ریز، رنگین و بسیار زیبایی به بار می‌آورند. حداقل ۱۲۰۰ گونه گیاهی درمنطقه شناسایی شده كه از این تعداد ۵۰ گونه آندمیك مختص این منطقه می‌باشد. تعداد تیره‌های شناسایی شده حدود ۹۰ تیره از ۱۵۰ تیره گیاهی ایران (۶۰%) تعداد ۴۳۰ جنس از ۱۲۱۵ جنس گیاهی ایران (۳۵%) تعداد ۱۲۰۱ گونه گیاهی از ۷۵۰۲ گونه گیاهی ایران (۱۶%) تعداد ۵۰ گونه آندمیك برابر ۱۷% كل گونه‌های اندمیك ایران ۱۰۰ گونه از ۵۰۰ گونه درخت و درختچه ایران (۲۰ درصد) وجود تعداد ۱۲۸ گونه دارویی، ۱۱۰ گونه زیستی وحشی، ۸۴ گونه رنگده و ۶۱ گونه خوراكی وحشی، بیانگر ارزش دارویی، خوراكی، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است. گونه‌های شاخص جانوری: تعداد ۱۶۹ گونه جانوری در این منطقه شناسایی شده است.
خوشبختانه با حفاظتی كه در ۱۷ سال گذشته كه از این زیست بوم حیاتی به عمل آمده، شاهد رشد و تكثیر گونه‌های حائز اهمیت چون كل و بز، خرس قهوه ای، خوك وحشی، پلنگ و … می‌باشیم. وجود حیواناتی چون هما، عقاب طلایی و پلنگ كه در راس هرم غذایی قرار دارند، نشان از كیفیت این زیستگاه دارند. پستانداران: تعداد گونه‌های پستاندار پارك ملی و منطقه حفاظت شده دنا ۲۶ گونه می‌باشد كه عبارتند از: كل و بز، گراز، خرس قهوه ای، پلنگ، گرگ، روباه، كفتار، شغال، گوركن، موش كور، موش خرما، سنجاب جنگلی، خرگوش، سمور، راسو، خفاش، نعل اسبی، گربه وحشی، كاراكال، گربه شنی، گربه پالاس، خفاش گوش بلند، سگ آبی، تشی، جوجه تیغی، سیاه گوش، گوزن زرد ایرانی
پرندگان:
پرندگان منطقه پارك ملی و منطقه حفاظت شده دنا شامل ۸۴ گونه است كه شاخص‌ترین آنها عبارتند از: خانواده قرقاول، كبك دری، كبك معمولی، تیهو، بلدرچین، شاه بوف، جغدهای ماهی خوار، جغد گوش دراز، جغد جنگلی، عقاب پرپا، عقاب جنگلی، عقاب طلایی، كبوتر چاهی، خانواده سبزقبا، خانواده ماهی خورك، خانواده هدهد، خانواده داركوب، خانواده چكاوك، خانواده سار، خانواده كلاغ، خانواده گنجشك، خانواده سهره و خانواده باز
آبزیان:
تعداد ۲۰ گونه آبزی در دنا شناسایی شده اند كه برخی از آنها عبارتند از: عروس ماهی، خرچنگ، ماهی قزل آلا، ماهی شیربت (سرخه)، ماهی لوتك، سیاه ماهی (زردك)، سس ماهی (سردراز)، مارماهی، سگ ماهی، ماهی گل خورك، رفتگر ماهی و انواع حشرات آبزی
دوزیستان و خزندگان:
در منطقه دنا تعداد ۳۹ گونه شناسایی شده اند كه شاخص‌ترین آنها عبارتند از: لاك پشت، قورباغه، وزغ، افعی، مار جعفری، تیرمار، پله مار، كورمار، مار آبی، مار پلنگی، مار قیطانی، مار دشتی، شترمار، آگاما و مارمولك گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراض (EN) یا تهدیده شده و آسیب پذیر (VU): دلیجه كوچك، اردك مرمری، خفاش مدیترانه ای، كل و بز، بالابان، كركس كوچك، عقاب تالابی، عقاب شاهی، فاخته خاوری، پلنگ ایرانی، گربه وحشی، گربه جنگلی، سیاه گوش، دال معمولی، پیغو زیستگاههای مهم حیات وحش دنا: تنگ شاه قاسم، چهارتنگ كل نقره ای، تنگ پوتك، تنگ قدویس، شنبلیه دون، تنگ شهسوار، تنگ حیدری، خاریدون، تل سیاه، آلج، گورویل، آب ملخ، تنگ پونه ای، گردنه بیژن، تنگ حرا، تنگ طوفال، آبشار دره ناری، بن شاهی، گردنه اتابكی، تل سبز، گردنه مورك، جنگل‌های بلوط حاشیه دنا، تنگ بن رود، تنگ كره، نهمون، مورطویله، خاكی، قبله و آسمونی كه در این زیستگاهها گردشگران، پژوهشگران و علاقه مندان به طبیعت میتوانند سیمای حیات وحش زاگرس را با چشم مسلح و غیر مسلح براحتی رویت كنند و اكولوژی جامع حیات وحش را میتوان در این منطقه مورد مطالعه و بررسی قرار داد. آمار گونه‌های شاخص حیات وحش پارك ملی و منطقه حفاظت شده دنا ( سرشماری سال ۱۳۸۷): كل و بز ۲۹۲۴ راس، كبك معمولی ۵۲۹۱ قطعه، خرس قهوهای ۴۶ قلاده، كبك دری ۷۹ قطعه، پلنگ ۶ قلاده، عقاب دو برادر ۳۱ بهله
