محرم در استان بوشهر
در استان بوشهر مراسم ماه محرم همانند سایر شهرهای كشورمان با شكوه تمام برگزار می‌شود. علاوه بر مراسم‌های زنجیر‌زنی و سینه‌زنی و روضه‌خوانی مراسم‌های خاص منطقه برگزار می‌شود.مكانهای عزاداری از مسجدها، حسینه‌ها، میدان‌ها، خیابان‌ها، كوچه‌ها و منازل شخصی آغاز می‌شود. با فرا رسیدن ماه محرم سردرخانه‌ها و تكایا و امامزاده‌ها را علم سیاه زرد می‌زنند و مردم لباس سیاه پوشیده آنهایی كه نذر دارند خود را برای پخت و پز آماده می‌كنند.
محرم در استان بوشهر
روضه و نوحه‌خوانی در هر شب به یك موضوع حادثه غم انگیز كربلا به شرح زیر اختصاص دارد:
شب اول، درباره فرا رسیدن ماه محرم، شب دوم درباره حضرت مسلم، شب سوم در باره طفلان مسلم، شب چهارم در مورد حج‌الوداع، شب پنجم در باره حر، شب ششم درباره علی اصغر، شب هفتم درباره حضرت علی اكبر(ع)، شب هشتم در باره قاسم داماد، شب نهم درباره حضرت عباس (ع) و شب دهم درباره امام حسین(ع).
گهواره علی‌اصغر:
تقریباً در تمام شهرها و روستاهای استان برای گهواره خدمت علی‌اصغر مراسمی بر پا می‌شود. در این گهواره چوبی كه مختك نام دارد و با توری سبز آن را می‌پوشانند، شبیه علی‌اصغر را می‌خوابانند و آن را تكان می‌دهند و به نوحه‌خوانی و لالایی خوانی می‌پردازند. زنان نازا گهواره را تكان می‌هند و لالایی می‌خوانند.
وسایلی كه همراه گروه عزاداران روزهای نهم و دهم حمل می‌شود عبارتند از:
سژه: در جلو هیأت عزاداری یك نفر سژه را روی كمربند چرمی پهن بسته و جلو عزاداران می‌گرداند. هنگام حركت سژه‌ها را تكان داده و به نشانه تعظیم و سلام امام حسین تیغه وسط سژه را كه نوك بلندی دارد خم كرده و تا زمین می‌آورند.
علم: گروهی از عزاداران انواع مختلف علم را به ترتیب پشت سر هم حمل كرده و حركت می‌دهند.
كتیبه: دو نفر پارچه‌ای را كه مشخصات هیأت عزاداران روی آن نوشته شده جلو دسته‌حركت می‌دهند.
ذوالجناح: ذوالجناح اسب سفیدی است كه روی آن لكه‌هایی می‌مالند و شال‌های رنگی را دور گردن آن می‌آویزند. پیرمردانی كه توانایی سینه‌زنی محكم را ندارند، اطراف ذوالجناح سینه می‌زنند.
حجله حضرت قاسم :
حجله نمادین حضرت قاسم را با پارچه‌ها و نوارهای رنگی تزیین و چراغانی می‌كنند. این حجله روی دست توسط چهار نفر حمل می‌شود. زنان با دیدن آن كل می‌كشند و بر سر و صورت خود می كوبند و برای داماد ناشاد امام حسین گریه و زاری سر می‌دهند. همراهان حجله نوحه قاسم می‌خوانند. در عقب حجله قاسم خونچه‌هایی حاوی شمع، شیرینی و حنا حمل می‌شود.
نعش شهدای كربلا: نعش نمادین شهیدان كربلا را در تابوت‌هایی قرار می‌دهند و روی جنازه‌ها كبوترهای خونین را می‌گذارند و روی سر مردم حمل می‌كنند. در روز عاشورا نعش‌ها را وسط میدان گذاشته و شیری كه به منزله پاسبان شهداست در كنار اجساد كاه و خاك روی سر خود می‌ریزد.
سنج و دمام‌زنی:
در مراسم عزاداری و همراه با دسته‌های سینه‌زنی و هنگام تعزیه‌گردانی، سنج و دمام زده می‌شود. دمام‌ها معمولاً هفت عدد است. یكی از دمام‌ها برخلاف دیگر دمام‌ها نواخته می‌شود، به این ریتم بشكون گفته می‌شود. هنگام ضرب‌زدن طرف راست را با ضرب كوچك و طرف چپ دمام را با دست ضربه می‌زنند. همراه دمام‌سنج زده می‌شود كه با حركت ضرب بر هم كوبیده می‌شود.
در میدانی كه مراسم روز عاشورا و یا تعزیه برگزار می‌شود، خیمه‌هایی كه متعلق به امام حسین (ع) و حضرت عباس(ع) و حضرت زینب(س)، علی اكبر(ع) و قاسم(ع)است، برپا می‌شود. مردم در خیمه‌ها به عزاداری پرداخته و مراسم نذری و نون پوشان ( یك نوع نذری است كه فرد نذر شده را بر خیمه امام حسین و یا در مساجد روی منبر خوابانده و تمام بدنش را با نان می‌پوشانند سپس نان را با حلوا به صورت لقمه‌های بزرگ درآورده و بین مردم تقسیم می‌كنند) را انجام داده و مشكل گشا تقسیم می‌كنند.
هنگام آتش زدن خیمه امام حسین ( ع) در ظهر عاشورا عزاداران در گرمای طاقت فرسا با شور و هیجان فراوان به گرد خیمه برسر و سینه خود می‌زنند و به عزاداری می‌پردازند، خاكستری را كه حاصل از سوختن خیمه است به عنوان تبرك برای شفا بر پیشانی خود می‌مالند.
سینه‌زنی:
پس از پایان مراسم روضه‌خوانی مردم خود را برای مراسم سینه‌زنی آماده می‌كنند. ابتدا گروه دمام زنان با نواختن دمام مردم را خبر كرده و آنها را جمع می‌كنند. سینه زنان به صورت حلقه‌های دایره‌وار به گرد نوحه خوان می‌چرخند. نوحه خوان در وسط كنار سكویی نوحه می‌خواند و عزاداران در حالیكه با دست چپ كمر همدیگر را می‌گیرند، با دست راست به سینه می‌زنند.
نوحه خوان شروع به خواندن نوحه پیش‌خوان می‌كند و سینه زنان به بیت تكراری نوحه كه بعد از چند بیت می‌آید، جواب می‌گویند. هنگام چرخیدن، عزاداران دست راست را بالا برده و پای راست را به زمین كوبیده محكم دست را به سینه می‌زنند. سینه خوب كه گرم شد یعنی به اوج رسید نوحه خوان اعلام (واحد) می‌كند، بعد از گفتن واحد ریتم نوحه‌ها عوض شده و بیت تكراری وجود ندارد. سینه زنان با حركات موزون پا – پای راست را عقب می‌اندازند – در حالی كه خم شده‌اند، دست راست را تا نزدیك زمین می‌برند، بعد با چرخش دست بلند می‌شوند و به صورت هماهنگ و یك صدا سینه می‌زنند. سینه با دعا برای عزاداران و دعا برای رهبر كشور ختم می‌شود.
مراسم دمام‌زنی و سینه زنی علاوه بر ایام عاشورا در ماه صفر و ماه مبارك رمضان در عزای حضرت علی (ع) نیز انجام می‌شود.
شام غریبان: شب یازدهم محرم در مساجد و تكایا و حسینیه‌ها شام غریبان برگزار می‌شود. تمام چراغ‌های كوچه‌ها و معابر اطراف را خاموش می‌كنند و عزاداران به صورت دسته‌های چند نفری به راه می‌افتند. چند قدم كه راه افتادند به صورت حلقه‌وار دور یكدیگر نشسته و شمع روشن می‌كنند و نوحه شب شام غریبان را می‌خوانند.
گروه اول پس از خواندن نوحه شمع‌ها را خاموش كرده، بلند می‌شوند و به راه می‌افتند. سپس گروه بعدی نشسته و نوحه شام غریبان را می‌خوانند. در میان راه همه ساكت شده یك نفر مصیبت می‌خواند و بقیه بر سر و صورت خود زده و گریه و زاری سر می‌دهند. در بعضی جاها در این شب گروه موزیك نیز كه شامل یك طبل‌زن و یك سنج‌زن به راه افتاده و دیگران پشت سر وی ملایم زنجیر می‌زندد و نیز طفل صغیری _ شبیه حضرت رقیه دختر سه ساله امام حسین ( ع) كه در این شب گم شده‌اند _ را كه رویش را پوشانده‌اند در تخته‌ای كه پر از خار است (خار نشانه بیابان كربلاست) نشانده و روی سر حمل می‌كنند.
چهارشنبه‌سوری (چهارشنبه آخر ماه صفر): چهارشنبه آخر ماه صفر كه به آن چهارشنبه‌سوری نیز می‌گویند روزی نحسن و بدیمن شمرده می‌شود. در شهرها و روستاها مراسم و اعتقاداتی جالب راجع به این روز دارند. در آبادی‌هایی ساحلی كنار دریا دختران چند عدد سنگ یا مهر را در دریا پرتاب كرده سپس پای خود را در آب دریا فرو می‌برند و حاجات خود را برای دریا باز می‌گویند كه دریا حاجت آنها را بدهد. مردم مقداری از آب دریا را برداشته به خانه برای تبرك می‌برند. در این روز مرغی را سر برده كه خودریزی شور و دفع بلایا كند.
صفركت: در بعضی مناطق مثل شبانكاره چوب و یا برگ درخت نخل را آتش زده و در اتاق‌ها می‌گردانند سپس آن را از در حیاط بیرون می‌برند.
در روستاهایی كه در جلگه قرار گرفته‌اند، در این روز مردم به زیارت امامزاده یا قدمگاه محل می‌روند و زنانی كه بچه‌دار نمی‌شوند، نذر می‌كنند تا بچه‌دار شوند. مراسم روشن‌كردن آتش و پریدن از روی آن كه در چهارشنبه سوری آخر سال خورشیدی برپا می‌شود، در این روز نیز اجرا می‌شود.
شمع زنی
آئین شمع زنی یكی از آئینهای كهن بوشهر است كه شب عاشورا در مكانهای مقدس و كوچه های قدیمی به یاد درگذشتگان و خوبان برپا می شود و بهانه ای برای راز و نیاز با معبود است.
