مقبره شاه اسماعیل اول، در اردبیل در جوار جدش ،شیخ صفی الدین اردبیلی، قرار دارد. شاه اسماعیل اول كه در واقع موسس سلسله صفویه است، در روز سه شنبه ۲۵ ماه رجب از سال ۸۹۲ متولد شد و در محرم ۹۰۵ ادعای پادشاهی كرد و در سال ۹۰۶ بر تخت نشست. او طی سفری كه در سال ۹۳۰ به منطقه «شكی» كرده بود، در مراجعت در سراب مریض شد و طبیبان مرض او را حصبه تشخیص دادند و به همان بیماری در روز دوشنبه ۱۹ ماه رجب ۹۳۰ در همان جا فوت كرد و نعش او را به اردبیل آوردند و در جوار جدش شیخ صفی الدین به خاك سپردند و مقبره شاه اسماعیل اول فعلاً در آنجاست. مدت عمر این فرمانروا ۳۸ سال (شش روز كم) و مدت پادشاهی اش ۲۴ سال بود.
تبار اسماعیل به شیخ صفی‌الدین اردبیلی (۷۱۳–۶۳۱ خورشیدی) می‌رسد و او تبارش به زرین كلاه كرد می‌رسد. اسماعیل فرزند شیخ حیدر است و مادرش مارتا یا عالمشاه بیگم، دختر سلطان اوزون حسن آق‌قویونلو و تئودورا (دسپینا خاتون) دختر شاه طرابوزان ترابوزان بود تیودورا به این شرط با اوزون حسن ازدواج كرد كه دین خود را نگاه دارد و تا آخر عمر از آزادی دینی برخوردار باشد. به همین دلیل به همراه خود یك كشیش و چند موعظه‌گر و ندیم مسیحی به ایران آورد و در شهر آمِد یك كلیسا بنا كرد تا یكشنبه‌ها برای عبادت برود. بعدها و با دست یابی اوزون حسن به بخش بزرگ ایران و پایتخت شدن تبریز، تئودورا كلیسای باشكوهی در تبریز ساخت و كشیشان و مبلغان مسیحی را به آن جا آورد. در ارزنجان نیز كه بیشتر ارمنی بودند دو كلیسا با نام‌های سیمون و یحیی ساخت، البته بنای این كلیساها به اوزون حسن نسبت داده شد.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یكی از مكان‌های تاریخی و باستانی شهر اردبیل در شمال باختری ایران و از آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسكو است. در این مكان علاوه بر آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و مادر شاه اسماعیل (دختر اوزون حسن آق قویونلو) و نیز برخی از مشایخ و صاحب‌منصبان دوران صفوی و نیز شهیدان ایرانی جنگ چالدران، قرار دارد. از دیگر بخش‌های این مجموعه چینی‌خانه، مسجد، جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه و چراغ‌خانه است.
مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی در عهد صفوی مكانی مقدس به‌شمار می‌رفت و حكم بست و پناهگاه داشت. كسانی كه در آنجا متحصن می‌شدند حتی اگر از جانب شاه محكوم به اعدام بودند، جانشان در امان بود. مثلاً سلطان حسین‌خان شاملو برای حفظ جانش از دست اسماعیل قلی‌بیگ شاملو به این آرامگاه پناه برد.
حكم‌رانی شاه اسماعیل به دو دلیل نقطه عطفی در تاریخ ایران است. دلیل نخست اینكه پس از گذشت نهصد سال از نابودی شاهنشاهی ساسانیان؛ یك فرمانروایی پادشاهی متمركز ایرانی توانست بر سراسر ایران آن روزگار فرمانروایی نماید. بعد از اسلام، چندین پادشاهی ایرانی مانند صفاریان، سامانیان، طاهریان، زیاریان، آل بویه و سربداران روی كار آمدند، لیكن هیچ‌كدام نتوانستند تمام ایران را زیر پوشش خود قرار دهند و میان تمام نواحی و مناطق جغرافیایی ایران در آن دوران یكپارچگی پدیدآورند. دلیل دوم، اعلام رسمی مذهب شیعه دوازده امامی بود. شاه اسماعیل شاعری پركار بود كه با تخلص ختایی شعر می‌سرود وی پس از عمادالدین نسیمی، ادبیات آذربایجانی را گسترش داد. علاوه بر تركی آذربایجانی به زبان فارسی نیز شعر می‌سرود كه تنها چند نمونه از اشعار فارسی وی به جا مانده‌است.
شاه اسماعیل یكم در خلال ۱۰ سال، پس از حركت از لاهیجان، سراسر ایران را از كرمان و فارس و خراسان تا خوزستان و عراق عرب زیر پرچم دولت واحدی درآورد و ملوك‌الطوایفی را از ایران برانداخت و سیاست تمركز را مستقر ساخت.
