آرامگاه خواجه نظام الملك طوسی یكی از جاهای دیدنی اصفهان می باشد. این آرامگاه در محله احمد اباد واقع شده است. ، آرامگاه خواجه نظام الملك طوسی مرد بزرگ علم و ادب و سیاست ایران در سالهای ۴۶۵ و ۴۸۵ هجری قمری، در كنار قبور چند تن از شاهان سلجوقی قرار گرفته و به نظر بسیاری از محققین و كارشناسان در گذشته بنای مناسبی نیز بر این قبور وجود داشته است.
گفته اند كه خواجه نظام الملك در خانه خود به خاك سپرده شده و پس از آن ملكشاه نیز در همان مكان مـدفون شده است. بر مدفن خواجه، سنگ مرمرین بسیار زیبائی نصب است كه در اطراف آن كتیبه‌ای شامل آیه الكرسی و عبارات دیگری كه بین آن‌ها الوزراء، خواجه و الملك به چشم می‌خورد، نگاشته شده است. البته احتمـال مـی رود كه سنگ قبر خواجه و قبور دیگر دولتمردان سلجوقی عوض شده است، چرا كه عبارات موجود بر روی سنگ قبور به شیوه سلجوقیان نگاشته نشده‌اند و نصب آن‌ها را می‌توان به دوران صفویان نسبت داد، ولی از طرف دیگر نیز می‌توان گفت كه سنگ مرمر قبور در زمان سلاجقه ساده و بدون متن بوده‌اند و سپس در زمـان صـفویه بـر روی آن‌ها عباراتی كه اكنون دیده می‌شود نگاشته شده است.
دكتر هنرفر در كتاب گنجینه آثار تاریخی به نقل از كتاب تجارب السلف می‌گویـد ملكشاه پـس از فـوتش، در شونیز در سمت غرب بغداد مدفون شده بود. سپس محمود سـلجوقی و تركــان خـاتون جسـد وی را از آنجا بـه اصفهان منتقل كرده و در مدرسه ملكشاهی دفن كردند. این مدرسه در محله دارالبطیخ قرار داشته و احتمال می‌رود كه در همان محل دفنِ خواجه نظام الملك بوده است. به دلیل اینكه خواجه شهرت بیشتری نسـبت به ملكشـاه داشته، این مكان بین مردم، به تربت نظام نیز مشهور است. براساس همین نظریات قبور دیگری كه در كنار آرامگاه خواجه قرار گرفته را به چند تن از شاهان سلجوقی نسبت می‌دهند و به نظر بسـیاری از محققیـن و كارشناسـان در گذشته بنای درخوری نیز بر این قبور وجود داشته است. در این محل تعداد هشت قبر به چشم می‌خورد كه اغلب دارای سنگ مرمــر نفیس هستند. عـلاوه بـر ملكشاه سلجوقی كه در بالا گفته شد، تركان خاتون همسر وی و فرزندان او مانند بركیارق و سلطان محمد و سـلطان محمود نیز در این محل مدفون هستند. بر سنگ‌های موجود در این محل علاوه بر تاریخ هـای مربوط بـه زمـان سلجوقی، برخی تواریخ از جمله ۸۵۹ هجری قمری و ۹۳۷ و ۹۵۳ هجری قمری نوشته شده است. مادی مشهور» فدین نیز در باغ وسیع آرامگاه جریان داشته و زیبایی خاصی بدان بخشیده است. تا چند سـال پیـش، چنار كهن سالی بر درِ این مجموعهٔ آرامگاهی وجود داشت، كه مردم اصفهان آن را چنار دارالبطیخ مـی گفتنـد، ولی امروز از این چنار اثری بر جای نیست.
از آنجایی كه خواجه نظام الملك در خانه خود به خاك سپرده شد و پس از وی ملكشاه سلجوقی نیز در كنار وی به خاك سپرده شد، خانه خواجه تبدیل به آرامگاه سلاجقه شد كه افراد زیر در آن مدفون می‌باشند:
– آلب ارسلان محمد بن چغری بیك متوفی به سال ۴۶۵ هجری قمری، البته در این مسئله كه قبر آلب ارسـلان در دارالبطیخ باشد اطمینانی نیست و به دلیل اینكه آلب ارسلان پیش از خواجه نظام الملك وفات یافته این احتمال كه در خانه خواجه به خاك سپرده شده باشد بسیار اندك است.
خواجه نظام الملك حسن بن علی بن اسحاق طوسی كه به سال ۴۱۰ هجری متولد شد و در سـال ۴۸۵ هجری دار فانی را وداع گفت.
بهاءالملك عبدالرحیم بن حسن بن علی بن اسحق طوسی، فرزند خواجه نظام الملك مؤید الملك عبیدالله بن نظام الملك ، فرزند خواجه نظام الملك كه چون پدر وزیـر باكفایـت و باتدبیر سـلاجقه بوده است. وی مدت یك سال از سال ۷۸۴ هجری تا سال ۸۸۴، وزارت بركیارق را كرده و پس از آن به دست وی در سال ۴۹۴ هجری به قتل رسیده است. و بدین گونه سرنوشتی چون پدر برای وی رقم زده شد و او را نـیز چون پدر به كام مرگ كشاند. -» حسن بن اسحاق بن عثمان بن نظام الملك «كه از نوادگان خواجه نظام الملك می‌باشــد و در جوار جدش به خاك سپرده شده است. -» ملكشاه ابوالفتح حسن بن آلب ارسلان محمد «كه به سال ۵۶۴ متولد شده و در سال ۵۸۴ به سن بیست سالگی به طرز غیر عادی وفات یافته است كه با توجه به سن كم او احتمال می‌رود به قتل رسیده باشد. وی در ماه شوال سال ۵۸۴ هجری درست پنج هفته بعد از قتل خواجه نظام الملك فوت شـد و این احتمـال مـی رود كه دوست داران خواجه نظام الملك وی را مسموم كرده باشند و به این طریق انتقام خویش را از وی گرفته باشند. -» تركان خاتون «همسر ملكشاه سلجوقی بركیارق ركن الدین ابو المظفر بركیارق فرزند ملكشـاه متولد بـه سال ۴۸۵ و متوفـی به سـال ۴۹۸ ، وی در بروجرد وفات یافت و به اصفهان منتقل شد. سلطان محمد بن ملكشاه سلجوقی كه به سال ۴۹۸ هجری ولادت یافت و بعـد از بـرادرش بركیارق بـه تخت نشست و سرانجام در سال ۵۱۱ هجری وفات یافت و در كنار پدر، مادر و برادرانش به خاك سپرده شد. سلطان سنجر احمد بن ملكشاه متولد به سال ۵۱۱ هجری و متوفی به سال ۵۵۲ هجـری كه ســاكن خراسان بوده و در همان دیار دارفانی را وداع گفته است و بنابر این مطلب احتمال اینكه قبر او در این مكان باشد كم است. – سلطان محمد بن محمد بن ملكشاه از فرزندان سلطان محمد سلطان مسعود بن محمد بن ملكشاه «كه وی در شهر همدان متوفی گشته و جنازه‌اش را بـه اصــفهان انتقـال داده اند.
جمال الدین حسین بن صفی الدین محمد كه از شاهزادگان صفوی می‌باشد و به سال ۹۳۳ هجری قمری فوت كرده است. جمالالدین بن محمد بن صفی الدین محمد كه در سال ۹۵۳ هجری قمری فوت كرده است و در دارالبطیخ به خاك سپرده شده است. -» می‌رسید علی شهید «كه در قرن نهم هجری در اصفهان می‌زیسته است و از نام آوران این عصر بوده اســت. وی در سال ۸۵۹ هجری در روز هشتم ماه شوال به شهادت رسیده است و در دارالبطیخ اصفهان به خاك سـپرده شده است
گفته اند كه خواجه نظام الملك در خانه خود به خاك سپرده شده و پس از آن ملكشاه نیز در همان مكان مـدفون شده است. بر مدفن خواجه، سنگ مرمرین بسیار زیبائی نصب است كه در اطراف آن كتیبه‌ای شامل آیه الكرسی و عبارات دیگری كه بین آن‌ها الوزراء، خواجه و الملك به چشم می‌خورد، نگاشته شده است. البته احتمـال مـی رود كه سنگ قبر خواجه و قبور دیگر دولتمردان سلجوقی عوض شده است، چرا كه عبارات موجود بر روی سنگ قبور به شیوه سلجوقیان نگاشته نشده‌اند و نصب آن‌ها را می‌توان به دوران صفویان نسبت داد، ولی از طرف دیگر نیز می‌توان گفت كه سنگ مرمر قبور در زمان سلاجقه ساده و بدون متن بوده‌اند و سپس در زمـان صـفویه بـر روی آن‌ها عباراتی كه اكنون دیده می‌شود نگاشته شده است.
دكتر هنرفر در كتاب گنجینه آثار تاریخی به نقل از كتاب تجارب السلف می‌گویـد ملكشاه پـس از فـوتش، در شونیز در سمت غرب بغداد مدفون شده بود. سپس محمود سـلجوقی و تركــان خـاتون جسـد وی را از آنجا بـه اصفهان منتقل كرده و در مدرسه ملكشاهی دفن كردند. این مدرسه در محله دارالبطیخ قرار داشته و احتمال می‌رود كه در همان محل دفنِ خواجه نظام الملك بوده است. به دلیل اینكه خواجه شهرت بیشتری نسـبت به ملكشـاه داشته، این مكان بین مردم، به تربت نظام نیز مشهور است. براساس همین نظریات قبور دیگری كه در كنار آرامگاه خواجه قرار گرفته را به چند تن از شاهان سلجوقی نسبت می‌دهند و به نظر بسـیاری از محققیـن و كارشناسـان در گذشته بنای درخوری نیز بر این قبور وجود داشته است. در این محل تعداد هشت قبر به چشم می‌خورد كه اغلب دارای سنگ مرمــر نفیس هستند. عـلاوه بـر ملكشاه سلجوقی كه در بالا گفته شد، تركان خاتون همسر وی و فرزندان او مانند بركیارق و سلطان محمد و سـلطان محمود نیز در این محل مدفون هستند. بر سنگ‌های موجود در این محل علاوه بر تاریخ هـای مربوط بـه زمـان سلجوقی، برخی تواریخ از جمله ۸۵۹ هجری قمری و ۹۳۷ و ۹۵۳ هجری قمری نوشته شده است. مادی مشهور» فدین نیز در باغ وسیع آرامگاه جریان داشته و زیبایی خاصی بدان بخشیده است. تا چند سـال پیـش، چنار كهن سالی بر درِ این مجموعهٔ آرامگاهی وجود داشت، كه مردم اصفهان آن را چنار دارالبطیخ مـی گفتنـد، ولی امروز از این چنار اثری بر جای نیست.
از آنجایی كه خواجه نظام الملك در خانه خود به خاك سپرده شد و پس از وی ملكشاه سلجوقی نیز در كنار وی به خاك سپرده شد، خانه خواجه تبدیل به آرامگاه سلاجقه شد كه افراد زیر در آن مدفون می‌باشند:
– آلب ارسلان محمد بن چغری بیك متوفی به سال ۴۶۵ هجری قمری، البته در این مسئله كه قبر آلب ارسـلان در دارالبطیخ باشد اطمینانی نیست و به دلیل اینكه آلب ارسلان پیش از خواجه نظام الملك وفات یافته این احتمال كه در خانه خواجه به خاك سپرده شده باشد بسیار اندك است.
خواجه نظام الملك حسن بن علی بن اسحاق طوسی كه به سال ۴۱۰ هجری متولد شد و در سـال ۴۸۵ هجری دار فانی را وداع گفت.
بهاءالملك عبدالرحیم بن حسن بن علی بن اسحق طوسی، فرزند خواجه نظام الملك مؤید الملك عبیدالله بن نظام الملك ، فرزند خواجه نظام الملك كه چون پدر وزیـر باكفایـت و باتدبیر سـلاجقه بوده است. وی مدت یك سال از سال ۷۸۴ هجری تا سال ۸۸۴، وزارت بركیارق را كرده و پس از آن به دست وی در سال ۴۹۴ هجری به قتل رسیده است. و بدین گونه سرنوشتی چون پدر برای وی رقم زده شد و او را نـیز چون پدر به كام مرگ كشاند. -» حسن بن اسحاق بن عثمان بن نظام الملك «كه از نوادگان خواجه نظام الملك می‌باشــد و در جوار جدش به خاك سپرده شده است. -» ملكشاه ابوالفتح حسن بن آلب ارسلان محمد «كه به سال ۵۶۴ متولد شده و در سال ۵۸۴ به سن بیست سالگی به طرز غیر عادی وفات یافته است كه با توجه به سن كم او احتمال می‌رود به قتل رسیده باشد. وی در ماه شوال سال ۵۸۴ هجری درست پنج هفته بعد از قتل خواجه نظام الملك فوت شـد و این احتمـال مـی رود كه دوست داران خواجه نظام الملك وی را مسموم كرده باشند و به این طریق انتقام خویش را از وی گرفته باشند. -» تركان خاتون «همسر ملكشاه سلجوقی بركیارق ركن الدین ابو المظفر بركیارق فرزند ملكشـاه متولد بـه سال ۴۸۵ و متوفـی به سـال ۴۹۸ ، وی در بروجرد وفات یافت و به اصفهان منتقل شد. سلطان محمد بن ملكشاه سلجوقی كه به سال ۴۹۸ هجری ولادت یافت و بعـد از بـرادرش بركیارق بـه تخت نشست و سرانجام در سال ۵۱۱ هجری وفات یافت و در كنار پدر، مادر و برادرانش به خاك سپرده شد. سلطان سنجر احمد بن ملكشاه متولد به سال ۵۱۱ هجری و متوفی به سال ۵۵۲ هجـری كه ســاكن خراسان بوده و در همان دیار دارفانی را وداع گفته است و بنابر این مطلب احتمال اینكه قبر او در این مكان باشد كم است. – سلطان محمد بن محمد بن ملكشاه از فرزندان سلطان محمد سلطان مسعود بن محمد بن ملكشاه «كه وی در شهر همدان متوفی گشته و جنازه‌اش را بـه اصــفهان انتقـال داده اند.
جمال الدین حسین بن صفی الدین محمد كه از شاهزادگان صفوی می‌باشد و به سال ۹۳۳ هجری قمری فوت كرده است. جمالالدین بن محمد بن صفی الدین محمد كه در سال ۹۵۳ هجری قمری فوت كرده است و در دارالبطیخ به خاك سپرده شده است. -» می‌رسید علی شهید «كه در قرن نهم هجری در اصفهان می‌زیسته است و از نام آوران این عصر بوده اســت. وی در سال ۸۵۹ هجری در روز هشتم ماه شوال به شهادت رسیده است و در دارالبطیخ اصفهان به خاك سـپرده شده است.
آدرس : اصفهان، محله احمدآباد (دارالبطیخ)، كوچه نظام الملك
