بازار تاریخی ارومیه
یكی از جاهای دیدنی ارومیه بازار تاریخی ارومیه است كه یكی از آثار كم‌نظیر دوران صفویه است كه همچنان پویایی خود را حفظ كرده است. این بازار تا قبل از نفوذ زندگی ماشینی، مركز اصلی داد و ستد بوده و مركز تجاری- اجتماعی شهر محسوب می‌شد و از این نظر دارای اهمیت ویژه‌ای بود. بازار ارومیه در بخش جنوب شرقی شهر ارومیه واقع گردیده است كه در حال حاضر بخش عمده و سالم آن در بین خیابان‌های امام، عسگرآبادی، اقبال و منتظری محصور می‌باشد .در بازار ارومیه هر راسته از سبك و شكل خاص دوره خود پیروی كرده است. از خصوصیات بارز این مجموعه، سادگی معماری آن است؛ علیرغم تنوع شكل طاق‌ها، چشمه و گنبدها، مجموعه بازار از سادگی ویژه‌ای برخوردار است.
بازار تاریخی ارومیه اگرچه از آثار دوره صفویه می‌باشد اما در طول زمان با تغییر شیوه زندگی، دستخوش تغییرات زیادی شده است به عنوان مثال حمام این بازار متعلق به دوره زندیه و قاجاریه می‌باشد.
وقتی وارد این بازار می شوی گویا دریچه‌ای از زمان آدمی را به چند صد سال پیشتر برده و با فرهنگ و هنر ایران قدیم آشنا می سازد. بازار قدیمی شهر ارومیه در مجموعه بافت قدیمی و در گوشه جنوب شرقی شهر قرار دارد؛ قدیمی ترین بخش‌های این بازار مربوط به دوره صفویه و بعد آن تعلق دارد؛ در گوشه كنار این بازار تاریخی حمام‌هایی نیز وجود دارد كه تاریخ شناسان آنها را متعلق به دوره زندیه و قاجار می دانند. با دخل و تصرفاتی كه بر اثر انقلاب صنعتی و زندگی مدرن در كالبد شهر ارومیه به‌وجود آمده، قسمت‌های زیادی از بافت قدیمی مخصوصاً بخش تجاری شهر تخریب و یا اتصال آنها از هم گسیخته شده، به طوری كه در حال حاضر قسمت كوچكی از بافت قدیمی بازار با حد فاصل دو خیابان و میدان نوساز در شمال شرقی شهر قرار گرفته و یكی از حمام های قدیمی در قسمت دیگر شهر، در حال حاضر بخش عمده و سالم بازار قدیمی ارومیه در بین خیابان های عسگرآبادی، امام، مهاباد و اقبال محصور است. مجموعه بازار قدیمی ارومیه در حال حاضر در مركز شهر قرار گرفته و پلان كلی آن به شكل مستطیل ناقص، محصور در بین خیابان های امام، عسگرآبادی، اقبال و مهاباد است. این بازار حدوداً دارای ۶۰ هزار مترمربع مساحت بوده تنها در قسمت بافت قدیمی آن كه در حال حاضر تحت مراقبت و بهسازی می باشد حدود ۱۰۰۰ باب مغازه با عملكردهای متفاوت و تعداد ۷ تیمچه و سرای نسبتاً بزرگ، پنج حمام قدیمی و یك باب مسجد با پنج هزار مترمربع مساحت(مساحت مسجد جامع شهر) و دیگر واحدهای مربوطه به مشاغل گوناگون واقع شده‌اند كه در نتیجه این مجموعه را به صورت یكی از آثار ارزشمند كشور و بازارهای قدیم قابل توجه درآورده است. نكته قابل ذكر اینكه مانند دیگر بازارهای قدیمی با گذشت زمان و براثر دخل و تصرفات غیراصولی، مقدار قابل توجهی از فضای معماری اعم از راسته بازارها، دكاكین، سراها، تیمچه‌ها و برف اندازهای آن به صورت ناهماهنگ با بافت قدیمی و به شكلی مغایر با معماری اولیه و به صورت غیر اصولی نوسازی گردیده‌اند. به همین جهت تیپ معماری چندین راسته و سرا و تیمچه دستخوش تغییرات واقع و حالت ناهماهنگی با بخش های اصلی پیدا نموده‌اند. همچنین برف اندازها و سراهای آن از میان رفته اما بلافاصله باید یادآوری كرد كه خوشبختانه به علت حجم و گستردگی زیاد آثار مجموعه و با عنایت به اینكه قسمت اعظم راسته بازارها و دیگر واحدهای معماری شكل اصلی و بافت اولیه خود را حفظ كرده‌اند به همین جهت هنوز این بازار در ردیف اماكن تاریخی و معماری بسیار خوب كشور محسوب می‌شود. مجموعه بازار قدیمی ارومیه به طوری‌كه در ذكر تاریخچه و موقعیت آن گفته شد شامل واحدهای مختلفی با عملكردهای متفاوت می باشد، از خصوصیات بارز این مجموعه سادگی معماری آن است، با وجود تفاوت‌هایی كه از نظر فرم در طاق ها و چشمه و گنبدهای بازار مشاهده می‌شود، هیچ نوع تنوعی از حیث تكنیك هنری مانند كاشی كاری، گچبری، سنگ كاری و دربهای قدیمی پركار چوبی در بازار دیده نمی‌شود، مصالح تمام راسته بازارها و چهارسوها از آجر انتخاب و اكثراً حتی فاقد اندود ساده گچ نیز است. تنها تنوع مجموعه، ذوق و سلیقه معماران دوره‌های مختلف است كه هركدام با انتخاب فرمی خاص از نظر شكل قوسها اثری از خود به یادگار گذاشته اند. یكی از ویژگی‌های منحصر بفرد این بازار تاریخی، مجاورت آن با مسجد اعظم ارومیه است، سردر ورودی اصلی بازار ارومیه از طرف مسجد اعظم، یكی از زیباترین جلوه‌های قدیمی معماری ایران است. سبك به كار رفته در احداث این بازار، منحصرا سبك ایرانی – اسلامی است كه با فرهنگ مردم آن دوران همرنگی دارد. این بازار در تاریخ ۲۲ خرداد سال ۱۳۶۲به شماره ۱۶۳۹ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.
