یكی از خانه های قدیمی در اصفهانه كه معماری داخلی بسیار زیبای در نوع خودش دارد. سرای بدیع اصفهان همان خانه معروف حاج رسولیهای سابق است كه زمان ساختش به اواخر صفوی می‌رسد و زمانی شامل چهارخانه قدیمی بوده كه سه خانه از آن به طور كامل تخریب شده است اما خانه باقیمانده مطابق با الگو برداری از خانه های زمان صفوی به صورت یك دست و بدون اضافه نمودن هیچ بخش الحاقی به كالبد اصلی آن مرمت شده و به شماره ۹۰۶۰ به ثبت میراث فرهنگی استان اصفهان درآمده است.
به دلیل تخریب كل بنا در قسمت‌های جنوبی مرمت دراین بخش به صورت كامل و مطابق با نقشه قسمت شرقی آن انجام شده است.
خانه فعلی ۱۴۰۰ متر مربع زیر بنا دارد كه به طور كامل و مطابق با اصول مهندسی، رطوبت زدایی و ایمن سازی شده است. خانه‌ای كه امروز چون نگینی در كوچه حاج رسولیهای خیابان چهارباغ پایین اصفهان می درخشد و قطعا گشت و گذاری در قسمت‌های مختلف آن می‌تواند قدری از اندوه ویرانی خانه‌های پر شمار تاریخی شهر بكاهد! در ادامه با سیری در ایران همراه باشید تا با ویژگی های این بنای تاریخی بیشتر آشنا شوید.
یك چرخش تقریبا آزادانه در وسعت یك حیاط كم نظیر
خانه بزرگ است و انصافا عنوان سرا برای آن برازنده. از همان خانه‌هایی كه وقتی از در كلون دار حیاط واردشان می‌شوی نمی دانی باید از كدام نقطه مكاشفه‌ات را آغاز كنی.
وسعت و اسلوب حیاط وسوسه كننده است؛ طوری كه دلت می‌خواهد برای درك آن پا را از قدم زدن دور حوض بزرگ آبی‌اش فراتر بگذاری؛ یك چرخش تقریبا آزادانه درفضای بازش بزنی؛ دویدن در ابعاد كم نظیرش را تجربه كنی و بعد نفس نفس زنان یك گوشه‌اش قرار بگیری و در سكوت و آرامش پهنای حوصله سازندگانش را مرور كنی. نظاره در و دیوار زیبای قسمت‌های مختلف بنا كه انگار قائم بر حیاط ایستاده‌اند و حال و هوای بكرش را پاسبانی می‌كنند از گوشه گوشه آن زیباست.
گالری‌های هنرمندانه به جای بهارنشین‌های زنانه!
برای شروع گشت و گذار ابتدا وارد بهارنشین ها می‌شویم. سه اتاقی كه قبلا آقایان اجازه ورود به آن را نداشته‌اند زیرا میهمانی‌های زنانه در آن برپا می‌شده است. بهارنشین اصلی به زنان بزرگ خانه اختصاص داشته و بهارنشین‌های كوچك‌تر برای زنان خدمه و دیگران استفاده می‌شده است.
اتاق‌‌هایی كه مواجه با عكسهای قبلی‌شان احساس حیرت و ناباوری را در آدم به اوج می‌رساند. عكس‌هایی كه به خوبی روند زوال اتاق‌ها را نشان می‌دهند و مقایسه سادگی قبلی آنها با وضعیت فعلی تو را متوجه تغییرات و تزیینات فوق العاده امروزی‌شان می‌كند.
به گفته مدیرسرا و با استناد به تصاویر اولیه پی‌ها كاملا در این اتاق‌ها از بین رفته بوده و برای بازسازی آنها اقدمات اساسی صورت گرفته است.
ظرافت و گرمای رنگ‌ها در سقف به حدی زیباست كه انگارحجم فاصله تا آن را به شكلی خاص كم می‌كند.
لایه‌چینی، لایه چینی با ورق طلا، نقاشی با ورق طلا، كشته بری با رنگ، خطوط شیرو شكر، آینه كاری، كاشی كاری و تزیینات شومینه‌ها انواع هنرهایی هستند كه كاربردشان رنگ و روح زندگی را به طرز عجیبی در این اتاق‌ها پدیداركرده است.
بهارنشین‌های دیروز سرای بدیع قرار است در زندگی دوباره این خانه به گالری های نمایش آثار هنری تبدیل شوند و این بار به جای قیل و قال زنانه، صدای گپ و گفت‌های هنرمندانه از آنها به گوش برسد.
شاه نشینی با تنها ارسی منحصر به فرد در ایران به مثابه كاخ گلستان
در ادامه و در قسمت شمال حیاط به شاه نشین می‌رسیم. جایی كه قبلا محل برگزاری مهمانی‌های مردانه بوده و برعكس بهارنشین‌ها هیچ زنی اجازه در آن را نداشته است؛ البته اگر كسی از خانم‌ها می‌خواسته مراسم مردانه را ببیند می‌توانسته از اتاق‌های بالای شاه‌نشین كه «گوشواره» نام داشته، یواشكی و در سكوت تماشاگر بزم مردان باشد.
یك شومینه بزرگ، ۲ بادگیر كه باعث خنكی هوای شاه‌نشین می‌شده و یك كفش‌كن اصلی‌ترین اجزای شاه نشین بوده‌اند.
به گفته مهندس بدیعی این قسمت از خانه كم‌ترین آسیب را دیده و نسبت به دیگر بخش‌ها تعمیرات و تغییرات كمتری داشته است. دلیل این ماندگاری هم سردابه‌ای بوده كه در قسمت زیرین آن وجود داشته و باعث می‌شده است نم و رطوبت به آن نرسد.
به جز تعمیر و مرمت ارسی پنج دری فوق العاده این اتاق كه اصلی‌ترین بخش مرمت آن است، بازسازی آینه‌ها و خطوط شیر و شكر نیز در این اتاق انجام شده است.
شاید اهالی خانه‌گردی‌های تاریخی ارسی‌های پنج دری زیادی تا امروز دیده باشند اما نمونه ارسی پنج دری شاه نشین سرای بدیع را جایی ندیده‌اند.
جذابیت و تمایز این ارسی خاص و منحصر به فرد به دلیل نوع كار طرح قسمت بالای آن است. طرح‌های اسلیمی این قسمت از ارسی به طرز زیبایی داخل طرح‌های هندسی نشسته اند در حالیكه در ارسی‌های دیگر خانه ها و آثار تاریخی طرح‌ها صرفا هندسی یا اسلیمی كار شده‌اند. ویژگی قابل توجهی كه به نقل مالك بنا نمونه‌اش صرفا در كاخ گلستان موجود است.
بازسازی پنج دری شامل تعمیر درها و بازسازی بخش از بین رفته و ریخته آن شده است كه با توجه به عكسهای قبلی حدود ۷۰ درصد بازیابی شده است.
شیر و شكر، آینه بری، گره چینی، آلت و لغت و نقاشی هایی كه چهار فصل ایران را نشان می‌دهند هنرهای به كار رفته در شاه نشین سرای بدیعند.
شاه نشین نیز قرار است كاربری گالری پیدا كند و هنرمندانی در آن رفت و آمد كنند. البته
این كاربری به زودی وبا برگزاری نخستین جشنواره میراث فرهنگی ناملموس و برپایی نمایشگاه لباس‌های سنتی در آن آغاز می‌شود.
عشق و بزم زیر گنبدهای قرمز و آبی
اما اولین اتاق از ساختمان بخش شرقی كه شامل سه اتاق با سقف‌های گنبدی شكل است قبلا رختخواب خانه یا حبش خانه نام داشته و زمانی اتاق عشاق صفوی بوده است.
سقف این اتاق صاف بوده ولی در كاربری تازه مرمت گران و سازندگان با الهام از سقف اتاق‌های بهارنشین تركیب گنبدی شكل به آن داده‌اند. اتاق عشاق امروز هم با رنگ‌های گرم و بیشتر قرمز تزیین شده است و ۴ نقاشی گل و مرغ كه ۴ فصل ایران را نشان می‌دهد به همراه ۴ نقاشی از زنانی كه به رسم قدیم انگار در قسمت‌های مختلف این خانه ایستاده‌اند روی سقف آن كار شده است.
لایه چینی با ورق طلا و هنر كپ بری روی بادگیرتزیینات این اتاق زیبا هستند.
در كنار رختخواب خانه، اتاقی به نام اتاق بزمی وجود دارد. اتاقی دقیقا شبیه به اتاق قبلی كه این بار به جای رنگ قرمز از آبی مملو شده است و روی سقف آن ۴ تصویر از شاعران بزرگ ایرانی حافظ، فردوسی، مولانا و خیام نقاشی شده است.
مرمت گران در این اتاق نیز از هنر لایه چینی و كپ بری منتهی با طرح و رنگ متناسب با فضای خودش استفاده كرده‌اند. تنها تفاوت این اتاق با رختخواب خانه به وجود یك شومینه گچ بری توخالی مشبك در آن برمی‌گردد.
از حضور در یك محفل شاعرانه تا چشیدن لقمه‌های لذیذ عصرانه
در بنای غربی سرای بدیع نیز حوضخانه ای قرار دارد كه در قدیم برای تفریح میان روز استفاده می شده و بیشتر محافل شعرخوانی و … در آن برپا بوده است. اتاقی كه تكیه زدن به كاشی‌های خنك دیوارها و هم نشینی دورتا دور حوض آبی‌اش قطعا خیلی‌ها را سر ذوق آورده كه قطعه شعری بسرایند یا غزلی بخوانند و دستی بر سازی ببرند تا ایام خوش شود. حوضخانه سرای بدیع امروز و در شكل تازه‌اش نیز می‌تواند محفل گرمی برای دوستداران شعر و ادب باشد.
كشته بری در چند سبك مختلف، ایجاد شومینه مشبك و كاشی كاری هفت رنگ در كف از ویژگی‌های خاص این قسمت است.
در قسمت زیرین سرا نیز سردابه ای وجود دارد كه قسمت قابل توجهی از آن دقیقا با شكل و منطبق با سردابه قدیمی قرینه و بازسازی شده است. سقف سردابه جدید پس از بتن ریزی در كف حیاط ساخته شده است.
در این بخش ۴ دكه پیش بینی شده كه قرار است ۴ هنرمند به طور دائمی در آنها مستقر شده و هنرهای اصیل ایرانی را كار و ارائه كنند. در بخش باقی مانده سردابه نیز پله‌ها كه از بین رفته بوده با سنگی كه در طول زمان دچار فرسایش آجر نشود كاملا به شكل قبل و با نمای آجری بازسازی شده است.
همچنین دو تنور یكی برای پخت نان‌های قدیمی و سنتی و دیگری تنوری اتومات در آن بازسازی شده كه می‌توان انواع نان‌ها را آنجا تست كرد. علاوه بر اینكه قرار است در این قسمت غذاهای لذیذ ایرانی به صورت لقمه جهت عصرانه برای متقاضیان سرو شود و آنها پس از خوردن لقمه ها در اتاق روبه‌رویی، لذت نوشیدنی های خنك و اصیل مانند سكنجبین خیار، عرقیات گیاهی و غیره را بچشند.
ایجاد یك آب‌نمای زیبا، معرق با كاشی های هفت رنگ، آجر كاری های تزیینی و كاشی كاری با نقاشی هفت رنگ در این قسمت انجام شده است.
۱۰ سال رنج و انتظار، قرن‌ها افتخار
از آخرین باری كه گشتی در این سرا زدم دقیقا پنج سال گذشته است. آن زمان عملیات مرمت نیمه كاره بود و گشت گزارشگرانه در فضای آن ناخودآگاه رنگ غم و انتظار می‌گرفت. گشت‌های گزارشگرانه‌ای در فاصله سال‌های ۸۵ تا ۸۸ كه مستنداتش به قلم روزنامه نگاران مختلف این شهر و حتی خارج از آن بر دیوارهای دفتر سرای بدیع ثبت شده است.
مستنداتی كه پدیدآورندگانشان به جز شرح گذشته و آینده و اجزای بنا همه بر یك چیز اتفاق نظر داشته‌اند؛ اقدام ارزشمند مهندس بدیعی كه برای هر چه زودتر به ثمر نشستن نیازمند یاری یاران دور و نزدیك بوده است. كمك‌های دولتی وغیر دولتی كه ظاهرا با وجود تلاش رسانه‌ای‌ها مالك سرا نتوانسته چندان از آن بهره مند شود و دربهترین حالتش به استفاده از چند وام سنگین و پر بهره ختم شده است!
اما امروز بالاخره پس از ۱۰ سال انتظارمهندس بدیعی می‌تواند درهای سرایش را به روی علاقه‌مندان بگشاید و با دیدن حیرت و شگفت زدگی بازدیدكنندگان و میهمانان، لبخندی از رضایت بر لبانش بنشیند. لبخندی كه قطعا تلخی سال‌های سخت دوران در عمقش پیداست اما شیرینی قرن‌ها افتخار و شكوه، جاودانه‌اش خواهد ساخت.
گشت و گذار در سرای بدیع ، می‌تواند بهانه خوبی برای یك سفر كوچك درون شهری در یك عصر پاییزی در اصفهان باشد. لازم نیست چمدان و كوله پشتی برداریم چند خیابان آنطرف‌تر، بهانه‌ی زیبایی برای زندگی در لحظه‌های تازه داریم. امیدواریم توانسته باشیم مطالب جامع و كاملی در ارتباط با سرای بدیع اصفهان در اختیار شما عزیزان داده باشیم.
